Erkin Sidiq

2015-yili 2-ayning 13-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://bbs.izdinix.com/thread-62355-1-1.html
http://bbs.bagdax.cn/thread-28423-1-1.html

PDF Nusxisi: http://www.meripet.com/2015/20150213_chetel_uyghur1.pdf

Men burun teyyarlighan üch parche maqalemde jem’iy yette neper qérindishimizni qisqiche tonushturdum. Yeni, «Yéngiliq yaritish qabiliyitini östürüshning 9 usuli» dégen maqalide Tömür Paltash, Aynur Abdurazaq we Muhemmetjan Abdullani, «Amérikidiki ottura mekteplerning yéngi keshpiyat musabiqisi pa’aliyetliri» dégen maqalida Mexmut Abla bilen Nurnisa Qurbanni, we «Yalghanchiliqqa a’it 12 heqiqet» dégen maqalida Ekber Shérip bilen Mirshad Abduréhimni tonushturdum. Uningdin kéyinki «Balingizgha toghra köyüng (1)» dégen maqalide yene ikki qérindishimizni tonushturghan idim, bezi sewebler tüpeylidin u ikkiylen heqqidiki mezmunni maqalidin waqtinche éliwétip turushqa mejburi boldum. Allah xalisa men u mezmunni kéyinche bir muwapiq peytni tallap, torlargha qayta yollaymen. Démek, men hazirghiche 9 neper qérindishimizni tonushturghan bolup, mezkur yazmida yene 2 neper yéngi qérindishimizni, yeni, 10- we 11-qérindishimizni tonushturimen.

Méning chet eldiki netijilik qérindashlarni tonushturushtiki meqsitim, wetendikilerge chet elde oqup, birer yuqiri derijilik unwan’gha ériship, uningdin kéyin Uyghur diyaridiki yaki xelq'aradiki sehnilerde muhim rol élip, «Bashqilar qilalighan ishlarni Uyghurlarmu qilalaydu» dégen heqiqetke misal boluwatqan qérindashlarni qisqiche we eynen tonushturush, shu arqiliq wetendiki yash-ösmürlerni könglige chong-chong nishanlarni turghuzup, yaxshi oqushqa righbetlendürüshtin ibarettur. Men tonushturidighan qérindashlirimiz töwendiki 3 shertning kem dégende birini qana’etlendürgenler: (1) Chet elde oqup, bir yuqiri unwan’gha érishken. (2) Chet elde ishlep, bir muhim kespiy xizmet ornigha érishken. (3) Chet elde yaki Uyghur diyarida kespiy jehette alahide netije qazan’ghan. Men hazirghiche bundaq mezmunlarni özüm teyyarlighan bashqa témilardiki maqalilerge qoshup qoyghan idim. Emma yéqinda uninggha qarighanda bundaq mezmunni ayrim téma qilip yollisam, sel yaxshiraq bolidighanliqini hés qildim. Shuning bilen bu qétim bu heqtiki yéngi mezmunni mezkur maqalida ayrim téma qilip yollidim.

Méning mölcherlishimche, chet ellerde yuqiridiki 3 shertning kem dégende birige chüshidighan qérindashlardin birer mingdin artuq adem bar. Eger siz yuqiridiki shertlerning kem dégende birsige chüshidighan qérindashlarning birersini bilsingiz, manga shularning alaqilishish uchurini mangdurup bergen bolsingiz. Eger ularning qisqiche terjimihalini yézip mangdurup bersingiz, yaki uni özingiz biwasite torlargha chiqarsingiz téximu yaxshi. Manga mangduridighan mezmun Uyghurche yaki In’glizchining qaysisida bolsa boluwéridu. Shundaqla imla qa’idisi we grammatika jehettin telepke anche uyghun bolmisimu boluwéridu. Undaq mesililerni men özüm onglap kétimen. Uyghur diyaridiki qérindashlar mendin yuqiriqidek qérindashlarni imkanqeder tepsiliyrek tonushturushumni telep qiliwatidu. Shunglashqa bundaq terjimihal qanche tepsiliy bolsa shunche yaxshi. Men sizning yardimingiz we qollishingiz üchün sizge aldin’ala rehmet éytimen.

Bezi ukilar men tonushturidighan kishiler choqum Uyghurlar üchün alahide töhpe qoshqan kishiler bolushi kérek, dep oylap qaptu. Men üchün sizning öz küchingizge tayinip oqup, bir yuqiri unwan’gha ériship, uningdin kéyin özingiz oqughan kesipke layiq bir kespiy orun’gha ériship ishlewatqanliqingizning özila uyghurlargha qoshqan bir alahide töhpe bolup hésablinidu. Siz ashundaq bir emeliyitingiz arqiliq özingizning qolidin ish kélidighanliqini ispatlidingiz. Uyghurlarni özingizning idare yaki shirkitidiki chet elliklerge tonuttingiz. «Bashqilar qilalighan ishlarni uyghurlarmu qilalaydu», dégen heqiqetke bir ispat bolup berdingiz. Siz qolgha keltürgen netijilerning küchidin téximu toluq  paydilinish, shundaqla siz qolgha keltürgen netijiler arqiliq bizning yéngi ewlatlirimizgha ilham we medet bérip, ularni kelgüside millet üchün yaramliq kishilerdin bolushqa ündesh üchün, men sizni bashqa ini-singillargha tonushturay. Shunga siz manga yéqindin yardemliship bersingiz. Rehmet!

Yéngi qérindashlirimizni tonushturushni emdi bashlaymen.

Shakir Shemshi

1-resim: Shakir Shemshi

Shakir Shemshi (In’glizche «Shakir Shamshy» dep yézilidu) 1970-yili Toqsun nahiyeside tughulghan. U 1987-yili toluq otturini sinip boyiche eng yaxshi netije bilen püttürüp, Shinjang Uniwérsitétining teyyarliq bölümige qobul qilindi. U bölüm Shinjangning herqaysi jayliridiki ichkiridiki aliy mekteplerge bérish arzusi bar oqughuchilarni qobul qilip, ikki yil teyyarliq derslirini ögitetti. Shakir ikki yildin kéyin bu bölümdiki oqushinimu sinip boyiche eng yaxshi netije bilen tamamlap, Junggo Néfit Uniwérsitétining Yershari Fizikiliq Néfit Qidirip Tekshürüsh kespige qobul qilindi.

Shakir Shinjangdin intayin yaxshi netije bilen oqushqa barghan bolsimu, lékin uning ashu chaghdiki sewiyesi, bolupmu In’glizche sewiyesi sinipidiki xenzu oqughuchilardin bekla towen turatti (chünki u In’glizchini Shinjang Uniwérsitétida bir yilla ögen’gen idi). Shuning bilen u tiriship özining sewiyesini tézdin östürdi. Netijide birinchi yilining axiri oqush mukapatigha érishti. Mektep boyiche ötküzülgen In’gliz tili grammatikisi musabiqiside mektep boyiche 3-boldi. U téximu tiriship, 2-yili pütün mektep boyiche tallanghan 39 mahirning biri bolup, mektepning In’glizche nutuq sözlesh musabiqisige qatniship 1-boldi. Shakirning tirishchanliq ish-izliri we netijiliri mektep gézitide we Junggo Néfit Gézitide bésilip tonushturdi. U qalghan ikki yilda dawamliq tiriship, mektepni ela netije bilen püttürdi.

1994-yili Shakir Béyjingdiki bir chet elning néfit shirkitide ishlesh pursitini tashlap, Shinjang Néfit Idarisining Ürümchidiki Gé’ologiyilik Néfit Charlash Bashqarmisigha bérip ishlidi. Bu jeryanda u néfit izdeshni layihilesh inzhénéri bolup 3 yil ishlidi. Kéyin bir néfit izdesh etritige etretning téxnikiliq bashliqi bolup teyinlendi, we bu orunda 3 yil ishlep yaxshi netijilerge érishti. Shakir özining bilim sewiyesini téximu östürüsh üchün toxtimay izdendi. TOEFL we GRE imtihanliridin yaxshi netijilerge ériship, 2000-yili Amérikining Indiana Uniwérsitétining Yershari Fizika kespige tuluq oqush mukapat puli bilen aspirantliqqa qobul qilindi. Amérikida tiriship oqup, tetqiqat netijisini Amérika Yershari Fizika Uyushmisining yilliq yighinida élan qilip, aspirantliq yétekchi oqutquchisining we bashqilarning yuqiri bahasigha érishti. Shuning bilen Amérikining ikkinchi chong néfit shirkiti Shéwron (Chevron) Guruhi Shakirni yene bir yildin kéyin aspirantliqni püttürgende ashu shirketke kélip ishleshte teklip qildi. Shakir 2003-yilining béshida oqushini püttürüp, Yershari Fizika kespi boyiche Magistirliq unwanini aldi. Shuningdin kéyin u Shéwron Guruhining Nyu Orlinz (New Orleans) shehiridiki tarmaq shirkitide Yershari Ilmi Mutexessisi (Earth Scientist) bolup xizmetke kirip, bir néfitlikning téxnika yétekchisi bolup ishleshni bashlidi. 2005-yili Shakir Shéwron Guruhining Téksas shtati Xyuston (Houston) shehiridiki Shéwron Shimaliy Amérika Bash Shirkitige yötkilip, bir qanche néfitlikke yershari fizika mutexessisi we programma yétekchisi bolup ishlidi.

Shakirning yaratqan téxnikiliq netijiliri, we uning igilik bashqurushtiki qabiliyitini körgen shirket rehberliki 2008-yili uni Shéwron Guruhining Istratégiye we Pilan Bölümige yötkep, shirket lidérlirining «Qarar Élish Meslihetchisi» dégen xizmet ornigha teyinlidi. Bu jeryanda Shéwron shirkiti Shakirning igilik bashqurush qabiliyitini téximu tez östürüshi üchün uni Amérikining Jenubidiki eng dangliq uniwérsitétlarning biri bolghan Rayis (Rice) Uniwérsitétining igilik bashqurush kespining «Yuqiri derijilik bashqurush xadimliri igilik bashqurush magistirliqi» (EMBA) programmisigha ewetti. 2011-yili Shakir bu igilik bashqurush magistirliq unwanini yuqiri netije bilen alghandin kéyin, Shéwronning yéngi téxnikilargha meblegh sélish bölümige yötkidi. Shakir hazir ashu bölümning pütün dunyadiki yéngi téxnologiyilerni özleshtürüsh ishlirining lidéri bolup ishlewatidu.

Hazir Shéwron shirkiti tewekkül meblighi (Venture Capital) sélip bashquruwatqan yuqiri téxnologiyilik shirketliridin jem’iy 36 danisi bar bolup, bu shirketlerning téxnikiliq bölümliridiki 100 din artuq alim we mutexessisler Shakirning istratégiye we iqtisad jehettiki yétekchilikide yéngi téxnikilarni tereqqiy qildurup, u téxnikilarni Shéwron shirkitining éhtiyajliq sahelirige yötkewatidu.

Shéwron Guruhi Amérikidiki néfit shirketliri ichide chongluqta 2-orunda, dunya boyiche néfit-gaz bayliqining zapisi miqdari jehette dunya boyiche 3-orunda turidighan xelq’araliq chong néfit énérgiye shirkitidur. Uning dunyadiki 180 din artuq dölette néfit bazisi, shöbe shirkiti we ish béjirish orni bar. Shakir Amérika Yershari Fizika Birleshmisi we xelq’ara néfit-gaz énérgiye sahesining yétekchisi bolghan Qézip Tekshürüsh Yershari Fizika Mutexessisler Jem’iyitining ezasi. Men inimiz Shakir Shemshidin nahayitimu pexirlinimen.

Erkin Abduwayit

2-resim: Otturidiki kishi Erkin Abduwayit ukimiz bolidu.

Inimiz Erkin Abduwayit 1972-yili Aqsu shehiride tughulghan. 1990-yili Aqsu wilayetlik 1-Otturini püttürgendin kéyin, aliy mektepke qobul qilinip, aldi bilen Shinjang Uniwérsitétining teyyarliq bölümide 2 yil xenzu tili ögendi. 1992-yili u Béyjing Uniwérsitétining Téxnikiliq Fizika kespige qobul qilinip, yadro fizika kespide toluq kursni oqudi. 1989-yili Ti’anmen weqesi tüpeylidin u bir yil herbiy telim-terbiye élishqa mejburi bolup, uning oqushi bir yil uzirap ketti. Shuning bilen u toluq kursni 1997-yili yazda püttürdi.

Erkin bakalawrliq oqushi üchün jem’iy 7 yil serp qilghanliqi üchün, u téximu yuqirilap oqushtin waqtinche waz kéchip, 1997-yili Junggo Penler Akadémiyesi Shinjang Fizika-Ximiye Téxnikisi Tetqiqat Orni (中国科学院新疆理化技术研究所) gha xizmetke kirdi. U xizmetke chiqqandin kéyinmu özlükidin öginishni izchil dawamlashturup, 1999-yili shinjang fizika tetqiqat orni (新疆物理研究所) ning aspirantliqigha qobul qilindi, hemde bu magistirliq oqushini mikro-éléktironika kespi boyiche 2002-yili tamamlap, ashu orunda bir tetqiqatchi bolup, 2005-yilighiche ishlidi. Mushu jeryanda erkin junggodiki dangliq ilmiy-tetqiqat zhurnallirida jem’iy 20 parchidin artuq ilmiy maqale élan qildi.

3-resim: erkin abduwayit ishligen tejribixanining bir körünüshi. Inimiz erkin özi ishligen tejribixanida yérim ötkezgüchni in’glizche «Metal-organic chemical vapor deposition» dep atilidighan bir usul bilen ishlep chiqiridighan bolup, bu usulda ishlitilidighan bezi matériyallar zeherlik.  Shunga ular yérim ötküzgüchni östürgen chong sanduq shekliridiki qurulmini échip, uning ichini tazilaydighanda, özlirige mushu resimdikidek maska taqiwalmisa bolmaydu.  Bu resimdiki ongdin 1-kishi inimiz erkin bolup, u qalghan 2 oqughuchigha mezkur qurulmini tazilashni ögitip qoyush aldida turmaqta.

2005-yili 4-ayda, Erkin Finlandiyediki Xélsinki Téxnologiye Uniwérsitéti (Helsinki University of Technology) ning Opto Éléktronika fakultétining doktorluq oqushigha qobul qilindi. Bu kesip boyiche doktorluq unwanigha érishish üchün normal ehwalda bir oqughuchi 5 yil yaki uningdinmu uzunraq oqushqa toghra kéletti. Emma Erkin intayin qattiq tiriship, doktorluq oqushini üch yérim yildila tamamlidi. Ashu oqush jeryanida xelq’arada eng aldinqi orunda turidighan «qollinishchan fizika qisqa maqaliliri» (Applied Physics Letters), «nano téxnologiyesi» (Nanotechnology), «kiristal östürüsh zhurnili» (Journal of Crystal Growth) qatarliq ilmiy tetqiqat zhurnallirida jem’iy 8 parche ilmiy maqale élan qildi. Doktorluq oqushini tamamlighandin kéyin, erkin özining mektipide taki 2014-yilighiche «doktor-ashti» (post-doc) bolup ishlidi (bu mektepning ismi kéyin «alito uniwérsitéti» (Aalto University) gha özgertildi). Erkin 2009-yilidin 2014-yilighiche bolghan ariliqta Finlandiye Ilim-Pen Akadémiyisi qatarliq orunlar meblegh ajritip orunlashturghan ikki chong projéktke asasliq tetqiqatchi salahiyiti bilen qatnashti. Uningdin bashqa, Erkin yene ikki bakalawrliq we bir magistirliq oqughuchisigha tetqiqat yétekchi oqutquchisi boldi. Shundaqla 2008-yilidin bashlap fakultétning tejribe derslirini ötti. Finlandiyede oqush we tetqiqatlar bilen shughullinish jeryanida, Erkin jem’iy 20 parchigha yéqin ilmiy tetqiqat maqalilirini her ilmiy tetqiqat zhurnalliri we xelq’araliq ilmiy doklat yighinlirida élan qildi.

2014-yili, erkin junggo penler akadémiyesining qarmiqidiki shinjang fizika-ximiye téxnikisi tetqiqat orni (中国科学院新疆理化技术研究所) gha bir piroféssor we yéngiliq yaritish tetqiqatchisi (创新研究员) bolup xizmetke qobul qilin’ghan bolup, u 2015-yili yanwardin bashlap ürümchide xizmetke chüshti. U hazir zamaniwi optika zapchasliri üchün ishlitilidighan yérim ötküzgüch matériyallarning tetqiqati bilen shughulliniwatidu.

Doktor Erkin Abduwayitning doktorluq dissértatsiyisining toluq nusxisini töwendiki tordin heqsiz chüshürüwalghili bolidu:

http://lib.tkk.fi/Diss/2008/isbn9789512296156/

Inimiz Erkin yéshining kichik bolushigha qarimay, hazirghiche özining kespiy saheside kishini tesirlendürgüdek we qayil qilghudek zor netijilerni qolgha keltürüp, Uyghurlar üchün shan-sherep yaratti. Uning buningdin kéyinki ilmiy-tetqiqat ishliriningmu burunqidekla hosulluq bolushigha ishinimen, hemde shuninggha tilekdashliq bildürimen.

Doktor Erkin Abduwayit Oqughuchi Qobul Qilidu

Inimiz Erkin hazir yéngi oqughuchi qobul qilishqa jiddiy éhtiyajliq bolup, bu ishning tepsilati töwendikidek:

(1) hazirdin bashlap magistirliq we doktorluq oqughuchiliri qobul qilinidighan bolup, bu oqughuchlar junggo penler akadémiyesi shinjang fizika-ximiye téxnikisi tetqiqat orni (中国科学院新疆理化技术研究所) da oquydu. Bu oqushning orni ürümchide bolup, inimiz erkin qobul qilin’ghan oqughuchilarni toluq oqush mukapat puli bilen teminleydu. Magistir oqughuchiliri béyjingdiki junggo penler akadémiyesi uniwérsitéti (中国科学院大学 http://www.gucas.ac.cn/) de bir yil nezeriye derslirini alidu.

Mesilen, eger siz 2015-yilliq magistirliq oqushigha qobul qilinsingiz, 2015-yili 9-ayda Béyjinggha bérip, 2016-yili 6-ayghiche shu yerde oquysiz. Uningdin kéyin Ürümchige qaytip kélip, tejribe bilen shughullinisiz.

(2) Doktorluq oqushigha kirgen oqughuchilar Béyjinggha barmaydu.

(3) Erkin ukimiz Junggodiki bashqa bir qanche sheherlerge jaylashqan tetqiqat orunliri bilenmu hemkarlishiwatqan bolup, uning qolida oquydighan oqughuchilarmu bezide ashu sheherlerge bérip, ilmiy tetqiqat ishliri bilen shughullinidu.

(4) Erkin ukimiz bezi tejribilerni Finlandiyede élip bérishni pilanlawatqan bolup, eger bu ish emelge ashsa, uning oqughuchilirighimu Finlandiyege bérip, qisqa muddet tejribe élip pursiti tughulushi mumkin. Lékin bu ishni hazirche «yüzdeyüz shundaq bolidu», dégili bolmaydu.

Inimiz Erkin bu orun’gha yéngidin kirgen bolup, 2015-yildin bashlap mezkur orunda oquydighan oqughuchilar 2014-yilila békitilip bolghan iken. Shu sewebtin eger siz ashu orundiki tizimlikke qarisingiz, Erkin ukimizning ismi «yétekchi oqutquchilar» tizimlikide yoq iken. Emma Erkin ukimiz idarisi bilen kéliship qoyghan bolup, yéngidin iltimas qilmaqchi bolghan oqughuchilar «Qattiq Haletlik Radi’atsiye Fizikisi Tejribixanisi» (Laboratory of Solid State Radiation Physics) ge iltimas qilsa, u oqughuchilar qobul qilin’ghandin kéyin, Erkin ukimizning guruppisigha teqsim qilinidiken.

Bu oqushqa qiziqidighan ukilar Erkin ukimiz bilen erkin118@163.com arqiliq alaqileshse bolidu.

Axirqi Söz

Men öz maqalilirim arqiliq «Bashqilar qilalighan ishni Uyghurlarmu qilalaydu. Uyghurlar hetta bashqilar qilip baqmighan ishlarnimu qilalaydu» dégen heqiqetni tekitlep kéliwatqili hazirghiche 10 yildek waqit boldi. Buning bir misali ornida men 2008-yili yazghan «Uyghurlar döt emes, eqilliq» dégen maqalini tilgha élish mumkin [1]. Eger men hazirghiche tonushturghan 11 neper qérindishimiz ishlewatqan idare-shirketlerge, hemde ular érishken xizmet orunlirigha qarap baqidighan bolsaq, hazir dunyadiki yuqiri téxnologiye, akadémiye, tibbi-dawalash, iqtisad, we xelq turmushi qatarliq sahelerde tesiri nahayiti küchlük bolghan orunlarda ishleydighan Uyghurlarningmu barliqini, ularning beziliri öz shirkitining rehberlik baldiqining nahayiti égiz pellisige chiqqanliqini bileleymiz. Men bu qétim tonushturghan inilirimiz Shakir Shemsi bilen Erkin Abduwayit mana buning bir tipik misali. Bizning ashundaq qérindashlirimiz yene xéli köp bolup, men ularnimu tonushturush yolida dawamliq tirishimen (Men alaqiliship, teklipname mangdurghan qérindashlirimiz ichide méning teklipimni ret qilghan kishilerdin bir qanchisi bar). Men wetendiki we chet eldiki barliq ini-singillardin könglige chong-chong ishlarni, özidin köp yoghan bolghan ishlarni püküp, özige ishinip, jénini qoligha élip, qilmaqchi bolghan ishigha özining barliqini atap, qattiq tirishishini ümid qilimen (Eger téxi oqup baqmighan bolsingiz, men yazghan «Buyrulghan yardem we tirishchanliq — Bedri urushidin oylighanlirim» [2] dégen maqalini bir qétim oqup béqing). Ésingizde bolsunki, bashqa Uyghurlar qilalighan ishlarni sizmu choqum qilalaysiz.

Oqurmenlerning diqqitige: men yéqindin buyan idaremde bir qanche projéktning jiddiy wezipilirining ichige kirip qalghan bolup, ishtin sirtqi waqitlar we dem élish künlirimu idaremning ishlirini qilishqa mejburi bolup qaldim. Shu sewebtin bu hepte «balingizgha toghra köyüng» dégen maqalining dawamini teyyarliyalmay qaldim.  Qérindashlarning xewerdar bolup qélishini, shundaqla toghra chüshinishini ümid qilimen. Rehmet!

Paydilinish Matériyali:

[1] Bilimxumar: Uyghurlar döt emes, eqilliq

http://book.menzil.biz/2013/08/05/3070.html

[2] Bilimxumar: Buyrulghan yardem we tirishchanliq—Bedri urushidin oylighanlirim

http://bbs.izdinix.com/thread-60487-1-1.html

[3] Bilimxumar:  Yéngiliq yaritish qabiliyitini östürüshning 9 usuli

http://bbs.izdinix.com/thread-61200-1-1.html

[4] Bilimxumar: Amérikidiki ottura mekteplerning yéngi keshpiyat musabiqisi paaliyetliri

http://bbs.izdinix.com/thread-61336-1-1.html

 [5] Bilimxumar: Yalghanchiliqqa ait 12 heqiqet

http://bbs.izdinix.com/thread-61490-1-1.html

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Wheelchair