Erkin Sidiq: Netijilik Uyghurlar (15): Eziz Eysa

Netijilik Uyghurlar (15)

Bizning qimmet qarishimiz, yeni bizning ish-heriketlirimizge seweb bolidighan bizning merkiziy idiyilirimiz, bizning kishilik xaraktérimizni, exlaqimizni we biz qilalaydighan ishlarning chékini belgileydu. Shunglashqa bizning perzentlirimiz üchün qilip béreleydighan eng muhim ishimiz ularni özliride ijabiy qimmet qarashlirini tiklishige righbetlendürüshtin ibaret bolup, ashundaq qimmet qarashliri perzentlirimizning kelgüside eqilliq bolushigha, bexitlik bolushigha, we yaxshi adem bolushigha yardem qilidu. Bu bir addiy ish emes. Biz alidighan birnchi qedem özimizning némige ishinidighanliqi bilen perzentlirimizdin némige ishinishni isteydighanliqimizni imkanqeder yaxshiraq aydinglashturiwélishtin ibaret. Köpünche waqitlarda bizning bashqilargha sözlep béridighan qimmet qarashlirimiz (éghizimizdiki qimmet qarashlirimiz) bilen bizning tallashlirimiz arqiliq namayan bolghan bizdiki heqiqiy qimmet qarashliri (bizning ish-herikitimizdiki qimmet qarashliri) otturisida perqler mewjut bolidu. Uningdin bashqa, biz yene özimizdiki qimmet qarashlirining qurulmisidiki murekkepliknimu étirap qilishqa toghra kélidu. Bizning ömürluk nishanlirimizni özimizning arzu-istekliri belgileydu. Yene bir katégoriyediki qimmet qarashliri bizning némining ünüm béridighanliqi heqqidiki chüshenchilirimizdin terkip tapqan bolidu. Bu xildiki qimmet qarashliri bizning özimiz istigen nersilerni qandaq qilip qolgha keltüridighanliqimizni belgileydu. Üchinchi xildiki qimmet qarashliri bizning némining toghra ikenliki heqqidiki exlaqiy köz-qarishimizdin terkip tapqan bolidu. Ésil kishilik xaraktérge ige kishiler üchün mushu 3-xildiki qimmet qarashliri qalghan 2 xil qimmet qarashliridin üstün turidu. Eger xalisingiz, siz öz perzentliringizning qelbige ornitishni isteydighan qimmet qarashlirini yézip chiqing. Siz yézip chiqidighan qimmet qarashliri töwendiki katégoriyelerni öz ichige alsun:

Biz qilghan her bir söz we biz qilghan her bir ish perzentlirimizde melum qimmet qarashlirini yétildüridu. Bu yerdiki mesile biz perzentlirimizge némilerni ögitiwatqanliqimizni özimiz dawamliq bilip turalmaymiz. Shunglashqa belgilik waqit ajritip, bir parche yazma «A’ile qimmet qarashliri» ni yézip chiqish arqiliq biz perzentlirimizni bir menggü untulup qalmaydighan qimmet qarashliri menbesige ige qilalaymiz.

Men yéqinda özümning «Yalghanchiliqqa a’it 12 heqiqet» dégen yazmisida Amérikidiki «Maykul Joséfson» (Michael Josephson) isimlik bir tonulghan exlaq mutexessisini qisqiche tonushturghan idim. Ashu Maykul özining tor bétide 2015-yili 20-Aprel küni «A’ile qimmet qarashliri» dégen témida bir parche qisqa yazma élan qilghan bolup, yuqiridikisi ashu yazmining mezmunidin ibaret [1].

Men bu qétim yene 2 neper hede-ini qérindishimizni tonushturidighan bolup, ular men tonushturghan 41- we 42-qérindishimiz bolup hésablinidu. Bu ikki ukilirimizmu men burun tonushturghan qérindashlargha oxshash özlirining hazirghiche bolghan hayatida qattiq tiriship, dokturluq unwanlirigha érishken, hemde özlirining kespiy saheliride alahide netijilerni yaratqan bolup, ularning terjimihallirini oqughanda biz ulardin pexirlenmey turalmaymiz. Bu ikkeylenning hazirqidek bir yashash yolini tallap, hazirqidek netijilerni qolgha keltürishide özliri kichik waqtida ata-anisidin alghan qimmet qarashliri heqqidiki a’ile terbiyisi hel qilghuch rol oynighan bolup, men oqurmenlerdin töwendiki mezmunni oqughanda uni yuqiridiki «a’ile qimmet qarashliri» dégen mezmun bilen birleshtürüp oylap béqishini soraymen.

Singlimiz Nursiman’gül Yüsüp 1981-yil gherbiy jenubi tarim néfitlikide bir ziyaliy a’iliside dunyagha keldi. Uning birla inisi bar bolup, bashlan’ghuch , toluqsiz we toluq ottura mektep hayatini gherbi jenubiy tarim néfitlikide birge ötküzgen bu ikki qérindash bir birige bekmu éjil-inaq idi.

Uning hayatigha dadisi Yüsüpjan aka bekmu chong tesir körsetken bolup, Yüsüpjan aka intayin telepchan, estayidil adem bolsimu, héchqachan balilirini öginishke mejburlimaytti. Ilmiy terbiyini asas qilatti. U da’im «siler yashaydighan dewr tolimu riqabetke tolghan bolidu. Qattiq tiriship oqup birer iqtidarni yétildürmisenglar, jem’iyette put dessep turalmaysiler. Yaxshi oqunglar balilirim» dep nesihet qilatti. Gödek Nursiman’gül gerche bu geplerni chüshinish yéshida bolmisimu, sebiy kallisida yaxshi oqumisam bolmaydiken, dégen ang baliliq chaghliridila shekillen’gen idi, we her waqit aldinqi qatarda yaxshi netije ilip oqushqa tirishatti. Uninggha yene bir ish zor tesir körsetken idi. Dadisi Yüsüpjan aka 1970-yillarda chingxua uniwérsitétigha qobul qilin’ghan bolsimu, melum sewebler tüpeylidin oquyalmighan idi. Yüsüpjan akining «silerning tiriship oqup, chong bolghanda chingxua uniwérsitétida oqushunglarni bekmu arzu qilimen» dégen sözi dadisini hayatining qehrimani dep bilidighan Nursiman’gülning sebiy qelbide dadisining emelge ashuralmighan ghayisini emelge ashurushtin ibaret bir istekning bix sürüshige türtke bolghan idi. Netijide u ün-tinsiz tirishishqa bashlidi. Bu ghaye her zaman uninggha ilham bolup, uningda öz yéshigha mas bolmighan bir xil tirishchanliq we riqabet éngini shekillendürdi. Bashlan’ghuchtin bashlapla sinip boyiche eng aldinqi qatarda oqush üchün, her küni tang seherde ornidin turup, öydikilerge tesir körsetmeslik üchün ishik aldidiki yol chirighining astida tékistlerni yadlaydighan, derslerni aldin öginip mangidighan adetni yétildürdi. Mektep boyiche ötküzülgen her xil zéhin sinash musabiqiliri we nutuq sözlesh musabiqiliride dawamliq birinchilikni qoldin bermidi.

Gherbiy jenubi tarim néfitliki jenubiy shinjangning poskam nahiyisige jaylashqan bolup, 90-yillarning deslepki mezgilliride doxturxanidin birsila bolup, éghirraq késelliklerni dawalash shara’iti yoq, doxturlarmu kemchil idi. Toluq otturining ikkinchi yilliqigha chiqqanda, Nursiman’gülning dadisi aghrip qélip ürümchide opératsiye qildurushqa toghra keldi. Yüsüpjan aka er- ayal ilajsiz yürek parilirini uruq-tughqanlirigha qaldurup, ürümchige dawalinishqa mangdi. Héchqachan ata-anisidin ayrilip baqmighan bu qiz dadisidin bekmu endishe qildi, we eger yurtida usta bir doxtur bolghan bolsa belkim héchkimning yiraq yerge bérip késel dawalitishigha hajiti chüshmes idi, dep oylidi, hemde chong bolghanda doxtur bolup, yurti üchün xizmet qilish arzusini qelbige pükti, we pütün wujudi bilen tiriship oqudi.

Tirishchanliq axir méwe berdi. 1999-yili yuqiri nomur bilen shinjang tébbiy uniwérsitétining kilinikiliq dawalash kespige qobul qilindi. Achisining aliy mektepke ötkinidin inisi Enwerjanmu bek xush boldi, biraq kichikidin tartip achisidin bir künmu ayrilip baqmighan Enwerjan üchün achisidin waqitliq ayrilish éghir keldi, we «xep, menmu tiriship oqup, acham ötken aliy mektepke ötmey qoymaymen» dep öz özige wede berdi. Shundin bashlap umu pütün wujudi bilen öginishke kiriship ketti.

Nursiman’gül aliy mektepke kirgendin kéyin, etigenliri seher turup in’gliz tili öginishni aditige aylandurdi. Aliy mektepni püttürgüche in’glizche romanlarni oqup terjime qilalaydighan sewiyige yetti. Aliy mektepning tötinchi yilliqidin bashlap, in’gliz tilida a’ile oqutquchiliqi bilen shughullinip, turmush rasxotini özi ghemliyeligüdek shara’itni hazirlidi we uda üch yil oqush mukapati élip, sinip boyiche aldinqi qatarda oqudi. Shu künlerde Yüsüpjan aka a’ilisige yene bir xushalliq nésip boldi. Enwerjanningmu tirishchanliqi méwe bérip, umu achisi oquwatqan shinjang tébbiy uniwérsitétining klinikiliq dawalash kespige yuqiri nomur bilen qobul qilindi. Bu amraq acha-ini ikkiylen aliy bilim yurtida yene qayta jem boldi.

Shundaq künlerning biride u kitabxanida matériyal izdewétip tuyuqsiz «bizning doktorlirimiz» dégen kitabni körüp qaldi, hemde derhal sétiwélip yataqqa qaytip qayta-qayta tepsiliy körüp chiqti. Kitabta tonushturulghan her bir shexsning izgü kechmishliri uninggha bekmu qattiq tesir qildi. U özi üstide keskin oylandi. Waqit cheklik, hayat qimmetlik. Qarighanda men bu aka hedilirim bésip ötken yollarning yériminimu mangmaptimen, némidégen qeyser ademler. Menmu choqum shulargha oxshash tiriship oqup xelqimge shan-sherep keltürüshüm kérek. Shundila pushaymansiz ehmiyetlik yashighan bolidikenmen. U köp oylinish arqiliq axir tébbiy téxnika sewiyisi dunya boyiche aldinqi qatardiki Yaponiyege bérip oqush iradisige keldi.

2005 -yili6-ayda aliy mektepni ela netije bilen tamamlidi, hemde shu yili iyulda jilin ölkisining changchün shehiridiki sherqiy-shimal pédagogika uniwérsitétida Yapon tili öginishke mangdi. U kirgen sinipta Yapon tili asasi küchlük balilar köp bolup, Yapon tili sawadimu yoq, herplernimu tonumaydighan halettiki bu qiz qisqa waqit ichide zor tirishchanliqi bilen siniptiki aldinqi qatardiki oqughuchilardin bolup qaldi, we bir yilgha qalmay Yaponluq mu’ellimler bilen bimalal paranglishalaydighan sewiyige yetti. Bu jeryanda in’gliz tili öginishnimu tashlap qoymidi, we shu yili in’gliz tili 4-derijidin we Yapon tili 2-derijidin muweppeqiyetlik ötüp 2006-yili 7-ayda mektepni ela netije bilen tamamlap, shu yili 9-ayda tokyo dénki uniwérsitétining hayatliq ilmi fakultétining molékula bi’o-ximiyisi (Molecular Biochemistry) kespige tetqiqatchi oqughuchiliqqa qobul qilindi. U Yapon’gha yolgha chiqish aldida inisi Enwerjan: «acha, men heqiqeten sizdin pexirlinimen, yene sizdin ayrilip qélishimni oylisam könglüm bekmu yérim bolidu, biraq sizdiki jasaret manga emdi néme qilish, qaysi yolda méngishni yaxshi körsitip qoydi» dédi. Shundin bashlap umu seher turup , kech yétip, pütün wujudi bilen öginishke kiriship ketti.

Yapon’gha kelgen deslepki ikki yil jeryanida Nursiman’gül shexslerning DNA tekshürüp békitish (個人識別DNAの鑑定) dégen témida tetqiqat ilip bardi, hemde özining üch ewlad uruq-tughqinining tirnaq we chach ewrishkisidin paydilinip, irsiy uchur bilen tughma késelliklerning munasiwitige da’ir tetqiqat ilip bérip, nurghun emeliy tejribilerni toplidi.

2-resim. 2006-yili tokyo dénki uniwérsitétidiki proféssor tanaka ependi we sawaqdashliri

2007-yili 7-ayda shinjanggha qaytip toy qildi. 2008-yili yoldishimu tokyo dénki uniwérsitétning uchur fakultétigha qobul qilinip, ikkisi birlikte Yaponiyede oqushini dawamlashturdi. U Yaponiyege kelgen deslepki waqitlarda balilar ménge paralich késelliklirige a’it tetqiqat jehette izdinip béqishni niyet qilghan idi. Kiyin izdinish netijiside Yaponiyede ménge paralich késili bolghan balilar sanining shinjangdikining ondin birigimu toghra kelmeydighanliqini bildi, hemde tughut jeryanida hamilini yaxshi közitish we hamilidarliq jeryanidiki qerellik tekshürtüshke ehmiyet bergende balilardiki paralich késilige giriptar bolush nisbitini zor derijide azaytqili bolidighanliqini, balilar ménge paralich késilining aldini élishning uni dawalashtinmu muhim orunda ikenlikini hés qildi. Ayallar késellikliri ilmide oqusa hem ayallar késellikliri hemde tughutqa da’ir köp da’irilik bilimlerni öginish pursitining barliqini tonup yitip, ayallar késellikliri ilmide oqush qararigha keldi. Biraq Yaponiyede ayallar késellikliri doxturliri kemchil bolup, doxturlar kilinikiliq dawalashqa köp waqit ajratqanliqtin, oqughuchi terbiyileshke waqti yétidighan yétekchi oqutquchi tépish tolimu teske toxtaytti. Shundaqtimu Yaponiyediki ondin artuq aldinqi qatardiki aliy mektepning ayallar késellikliri bölümining proféssorliri bilen alaqe qilghan bolsimu, peqet ikkila mekteptin, yeni kyushyu uniwérsitéti méditsina fakultéti bilen Junténdo uniwérsitéti méditsina fakultétining proféssoridin alaqe tapshuruwaldi. U qaysi mektepte oqush üstide köp oylandi. Mektepning biri tokyoda, yene biri bashqa bir ölkide idi. Shundaqtimu u aldi bilen kyushyu uniwérsitétigha bérip körüp baqmaqchi bolup kyushyugha qarap yolgha chiqti. Kyushyu bekmu güzel bolup, mektep sel sheher sirtida bolghachqa, mashiniliq bérishqa toghra kéletti. Yaponluq proféssor shunche yiraq yipek yolidin kelgen bu uyghur qizining Yapon tilida özi bilen qilche temtirimestin xuddi öz ana tilida sözlewatqandek paranglishiwatqinidin bekmu heyran qaldi, hemde qizghinliq bilen mektepning ehwalini tepsiliy chüshendürdi. Nursiman’gülge bu mektepte oqup qalsa, oqushi tügigiche oqush mukapati alalaydighanliqini, hem özliriningmu her qaysi jehettin yaxshi shara’it hazirlap béridighanliqini éytti. Nursiman’gül kyushyudin qaytip kelgendin kéyin, köp oylinish arqiliq axir yenila Yaponiyede tunji 175 yilliq tarixqa ige hemde ayallar késellikliri ilmi boyiche eng dangliq Junténdo uniwérsitétida oqush qararigha keldi. Yillardin buyanqi üzlüksiz izdinish, tirishchanliq axir méwe berdi . Bashqa proféssor we bashqa yétekchi oqutquchilarning Yapon tili we in’gliz tilida boyiche yüz-turane imtihanidin ötkendin kéyin, Yapon tili birinchi derijide imtihanidin ötkenliki, hemde in’glizche sewiyisining yaxshi ikenlikini közde tutup, Juntindo uniwirsitéti kilinikiliq dawalash fakultéti ayallar késellikliri tetqiqat bölümining doktorluq oqushigha yéziqche imtihan kechürüm qilinip imtihansiz qobul qilindi, hemde shu yili Yaponiye ma’arip ministirliqi tesis qilghan oqush mukapatigha érishti. Oqushqa kirgendin kéyin yétekchi oqutquchisining tetqiqat guruppisigha qoshulup baliyatqu rakigha da’ir tetqiqatigha kiriship ketti. Bu jeryanda özining aliy mektepte igiligen bilimining Yaponluq oqughuchilargha sélishturghanda bekmu yétersiz ikenlikini hés qildi. Yaponlarning aliy mektep dersliklirining tüzülüshi hemde bilim da’irisi tolimu keng qatlamliq bolup, oqughuchilar aliy mekteptin bashlapla tetqiqatni bashlaydiken. Asasiy bilim qurulmisi nahayiti puxta bolup, dölet ichidikige oxshash yétekchi oqutquchi hemme ishigha yétekchilik qilmastin, heptide bir qétim pikirliship, qalghan waqitta pütünley özige tayinip in’gliz tilidiki maqalilerni körüsh, tetqiqat pilanini we bundin kéyinki qilmaqchi bolghan ishini özi tépip qilish musteqil pikir yürgüzüp özlükidin öginish arqiliq tetqiqatni musteqil qilishqa yétekleydighanliqini bilip yetti. Nursiman’gülge deslepte bek teske toxtidi . Künliri her küni tejribixanilarda, kutupxanilarda kitab döwisi ichide ötti. Yérim yil qattiq tirishchanliq körsitish arqiliq axir Yaponluq oqughuchilar bilen oxshash pikir yürgüzeleydighan haletke keldi. Inisi Enwerjanmu tébbiy uniwérsitétni yaxshi netije bilen püttürgendin kéyin, ürümchide bir yil in’gliz tili ögendi. Bu jeryanda Yapon tili öginishnimu qoldin bermidi. Yüsüpjan aka er-ayal dem élishqa chiqqandin kéyin yalghuzluq derdini köp tartti. Bu jeryanda nechche qétim qattiq aghrip balnistta dawalandi. Lékin balilirini endishige salmasliq, ularning xatirjem oqushini dawamlashturushi üchün ularmu ün-tinsiz köp bedel tölidi.

Yétekchi oqutquchisi Nursiman’güldiki kesipke bolghan bu ottek qizghinliqni körüp, uni yenimu etrapliq terbiyilesh üchün, bundin kéyin opératsiyilergimu qatnishishni éytti. U shundaq qilip peqet tetqiqat bilenla emes, emeliyet bilenmu uchrishish pursitige érishti. Tejribini tügitip herxil ayallar ösme késelliklirige a’it opératsiyilerge qatnashqandin sirt yétekchi oqutquchisi bilen ambulatoriyide késel körüshke bashlidi, hemde etigenlik waqitliridin paydilinip doxturxanining munasiwetlik xadimlirigha yardemliship, tejribixanida sün’iy uruqlandurush téxnikisini ögendi. Juntindo uniwérsitéti ayallar bölümining xizmet tertipi mundaq idi. Her küni etigen sa’et 6~7 giche sün’iy uruqlandurush üchün kelgen bimarlardin tuxumlar élinip tejribixanida perwish qilinatti. 7~9 ghiche bash proféssorning yétekchilikide bimarlarning késellik ehwali toghrisida mulahize élip bérilatti . 9 din bashlap balnistta késel körüsh bashlinip, 10 din bashlap nöwetchi doxturlar ambulatoriyide késel körse, qalghan doxturlar opératsiyige chiqatti. Waqitla bolsa xalighan bilimni öginish pursiti köp idi. U bu xil ewzel shara’ittin paydilinip öginishke tégishlik hemme bilimlerni toluq öginishke tirishti, we oqush püttürgüche uda töt yil oqush mukapatigha érishti. Doktorluq oqushini bashlighan deslepki ikki yilda öz tetqiqatidin bashqa, sün’iy uruqlandurush téxnikisinimu mukemmel öginiwaldi. Bu jeryanda tughmasliq késili toghrisidimu nurghun izdinishlerni ilip bardi. Chünki u wetendiki chaghliridila peqet rak késelliklirinila emes, ayallar ichki ajratma késellikliri , tughmasliq qatarliq késelliklernimu yaxshi bir terep qilishni ögenmise bolmaydighanliqini hés qilghan idi. 2009-yili chong oghligha hamilidar boldi. Öginish, tetqiqat ishliri aldirash bolghachqa, hamilidarliq sewebidin bezi tejribilerni ishlesh we uzaq waqit opératsiye kariwiti aldida turushqa jismaniy quwwiti yar bermidi. Balisini aman-ésen yenggiwélish üchün mekteptin bir yil tughut dem élishi ilip, tetqiqatini waqtinche toxtitip turushqa mejbur boldi. Yaponiyede alahide seweb bolmighan ehwalda, her qandaq ishqa étibar bérilmeytti. Melum seweb bilen xizmetke tesir yetküzüshke we bashqilargha yük bolushqa bolmaytti. U dem almay hamilidarliqning axirghiche gheyret qilip chidashni oylidi, biraq mektepke bérip kélish üchün künige üch sa’et poyizda turushqa toghra kelgechke, her küni öre turup putliri ishship kétetti . Bu xil halet uzaq dawamlashsa haman xizmet tertipige tesir yitetti . Shu sewebtin amalsiz oqushni bir yil toxtitip turushqa mejbur boldi. Chong oghli tughulup alte aydin kiyin, balisini wetendiki ata-anisigha qarashqa tapshurup yene derhal Yapon’gha qaytip oqushini dawamlashturdi. Inisi Enwerjanmu ürümchidiki in’glizche oqushini ghelibilik tügetti. Emdiki ish yétekchi oqutquchi alaqilishishte qalghan idi. U özining oqush tarixni in’glizche hem Yaponche teyyarlap achisigha ewetip berdi. Junténdo uniwérsitéti söngek késellikliri bölümining bash proféssori Enwerjanning matériyallirini tepsiliy körüp chiqqandin kéyin, « ukingizning oqush netijisi heqiqeten yaxshiken, umu tirishsila choqum sizge oxshash yaxshi oqup kételeydu, dep qaraymen. Bolidu, mende oqushigha qoshulimen, biraq bu yerge kelgendin kéyin, Yapon tili derije imtihanidin ötüshi kérek» dédi, we katipigha Enwerjanning resmiyetlirige tamgha qoyup bérishni tapilidi.

Nursiman’gül axir bu méhriban, qeyser inisi bilen doktorluqnimu bir mektepte oquydighanliqini oylap qewetla xush bop ketti. Yüsüpjan aka er-ayalmu bu xewerni anglap baliliridin shu qeder söyündi. Uzaq ötmey Enwerjanmu barliq resmiyetlirini ongushluq béjirip, Yapon’gha qarap yolgha chiqti. U Yapon’gha kélip yérim yil kéchini kündüzge ulap, Yapon tili imtihanigha puxta teyyarliq qildi. Eslidin til asasi yaxshi bolghachqa imtihandin ghelibilik ötti, hemde arqidin Junténdo uniwérsitétining imtihanighimu qatniship oylighinidinmu yaxshi netijige érishti. Shundaq qilip bu amraq acha-uka bir mektepte mürini mürige tirep tirishishqa bashlidi. Ular bir tereptin turmush jehette bir birige yar yölek bolsa, yene bir tereptin öginish-tetqiqat jehette dawamliq bir-biri bilen hemkarlishatti, bilmigenlirini öz ara birlikte hel qilatti. 2012-yili yil axirda Nursiman’gülning yoldishimu Yaponiye sana’et uniwérsitétining sana’et tetqiqat fakultétigha imtihan bérip, magistir aspirantliqqa qobul qilindi. Umu a’ilide köyümchan er, mektepte tirishchan oqughuchi bolup, pütün wujudi bilen oqushqa kiriship ketti, a’ilisining iqtisadini qamdash üchün oqushtin sirt ishlesh, künige töt-besh sa’etlep poyizgha olturup mektepke bérip-kélishke oxshash ishlar bu er-ayalni xélila charchatti. Lékin bu teste nésip bolghan oqush pursitini oylap, ular yenila ümidwarliq bilen algha qarap mangdi. Mektepke kirip aridin alte ay ötkende Nursiman’gülning yoldishimu qattiq tirishchanliq körsitip axir oqush mukapatigha érishti. Shundaq qilip bu bir jüp er-ayalning iqtisadiy yükimu xélila yenggillep qaldi. Nursiman’gül bolsa bir yérim yil zor tirishchanliq körsitish netijiside axiri doktorluq maqalisini yézishqa kirishti. Ilmiy maqalisini yézip tügetken waqitta oghli ikki yashqa kirip qalghan idi. U wetendin oghlini qayturup kélip , özi qarashqa bashlidi hemde 2012-yildin bashlap Yaponiyining fuku’oka, kobé, shimané we tokyoda ötküzülgen ilmiy muhakime yighinlirida maqalisini arqa-arqidin élan qilip , nahayiti yaxshi bahalargha érishti. Gerche bir nechche qétim chet ellerde ilmiy muhakime yighinigha qatnishish pursiti kelgen bolsimu, balisi téxi kichik bolghachqa amalsiz waz kechti. 2014-yili uningSPAR was overexpressed in human endometrial cancer stem-like cells and promoted migration activity. Dégen témidiki maqalisi amérikining aldinqi qatardiki «Gynecologic Oncology» namliq dangliq zhurnilida élan qilindi hemde 2014-yili 4-ayda yaxshi netije bilen doktorluq oqushini ghelibilik tamamlap, yétekchi oqutquchisining Yaponiye döletlik rak tetqiqat merkizi bilen hemkarliship qiliwatqan tetqiqat türige yardemliship, rak tetqiqatini dawamlashturdi. 2014-yili 9-ayda ikkinchi oghlini yenggish sewebidin yene dem élishqa mejbur boldi. 2015-yili 3-aydin bashlap yétekchi oqutquchisigha yardemliship, Yaponiye döletlik rak tetqiqat merkizi bilen birliship qiliwatqan ghol hüjeyre tetqiqatini dawamlashturdi. Shu yili mart we aprélda uning yoldishi hem inisi doktorluq we magistir aspirantliq oqushlirini ghelibilik tügetti. U yéqin kelgüside weten’ge qaytip doxturxana échip, ayallar ösme késelliklirige qarita dawalash we tetqiqat élip bérip, xelqining heqiqiy xizmitini qilish üchün etrapliq izdenmekte.

3-resim. Doktor a’ilisi bilen birge (dadisi Yüsüpjan ibrahim aka, apisi nuriman’gül aymuhemmet hede, inisi Enwerjan bilen birge)

6-resim. Ayallar késellikler mutexessisi kyushyu tébbiy uniwérsitéti ayallar késeller bölümi mudiri, bash wirach kato kiyoko xanim, doktorning yétekchi ustazi bilen bille.

8-resim. A’ilisidin bir körünüsh (yoldishi turghunjan yasin ependi, chong oghli fikret turghun 5 yash, we kichik oghli férzad turghun 5 ay).

Doktor Nursiman’gül Yüsüp élan qilghan maqaliler we qatnashqan ilmi muhakime yighinliri

Eskertish : aptorning bashqa bir nechche türlük tetqiqat témisi we mezmuni döletning tetqiqat türi bolghachqa, ashkarilashqa bolmasliq sewebidin éniq chüshenche bérilmidi.

Enwerjan Yüsüp 1983-yili 10-ayning 8-küni gherbiy jenubi tarim néfitlikide bir ziyaliy a’iliside tughulghan. Bashlan’ghuch we toluqsiz, toluq ottura mektepni shu yerde tamamlighan. Dadisi Yüsüpjan akining xizmitining aldirashliqigha qarimay kündilik öginish we yürüsh-turushighiche her waqit köngül bölüshi we perzentlirige estayidil mu’amile qilishi uningda her qandaq ishni estayidilliq bilen qilidighan, hemde axirigha chiqarmighuche boldi qilmaydighan xaraktérni yétildürgen. Hedisining tesiri, hemde özining shu estayidil, kichikidin xeterge tewekkül qilishqa amraq, yéngiliqqa intilidighan xaraktéri uni bara-bara yüksek estayidilliq telep qilidighan doxturluq kespige qiziqturghan. Ene shu qiziqishning türtkiside, hedisining izini bésip 2002-yili 9-ayda shinjang tébbiy uniwérsitéti kilinikiliq dawalash kespige qobul qilinidu. Aliy mekteptiki tirishchanliqi we estayidilliqi bilen sinipning aldinqi qatardiki oqughuchilirigha aylinidu. Kelgüside bir yaramliq tashqi késellikler doxturi bolush arzusini qelbige püküp, öz nishanigha yétish üchün uniwérsitétta özige nahayiti qattiq telep qoyup tiriship oquydu.

2006-yili uning oqush nishanida chong bir burulush yüz béridu. U bolsimu uning üchün ta hazirgha qeder bir nurluq mayak bolup kéliwatqan, bashlan’ghuch mekteptin tartip taki doktorluq unwanigha érishküche oxshash mektepte bille oqup kelgen hedisi Nursiman’gül Yüsüp shu yili shinjang tébbiy uniwérsitétining kilinikiliq dawalash kespide baklawurluq oqushni tamamlaydu, emma ewzel bolghan ishqa orunlishish pursitini tashlap, Yaponiyege kélip dawamliq oqush qararini chiqiridu. Kichikidin «oquymenla désenglar, choqum wayigha yetküche oqutimen», dep ilhamlandurup kéliwatqan méhriban ata-anisi bir musheqqette aran jem bolghanda chiqirilghan bu qarardin deslepte narazi bolghan bolsimu, öz yürek parisining kökte téximu égiz perwaz qilishi üchün, zor küch bilen qollaydu, we zor arzu-armanlar bilen yolgha sélip qoyidu. Shuning bilen uning könglide bir tereptin hedisining gheyritige bolghan qayilliq shekillense, yene bir tereptin bir qiz balining tikendek yalghuz, shunchilik irade bilen yat bir elge méngishi tomurida oxshash bir dadining qéni éqiwatqan Enwerde «menmu choqum oquyalaymen, hem achamni yénida turup qoghdaymen» dégen deslepki nishan peyda bolidu. Shu nishanning türtkiside uniwérsitéttiki oqushining axirini téximu tériship oquydu . 2008-yili aptonom rayonluq xelq doxturxanisi söngek bölümide praktika qilish jeryanida, firansiyedin kelgen bir proféssor bilen bille tiz boghum almashturush opératsiyisige bille qatnishish pursitige ige bolidu. Yuqiri téxnika telep qilidighan bu opératsiye, shundaqla proféssorning shunchilik ustiliq bilen opératsiye qilishi kichikidin yéngiliqqa intilidighan uni özige shundaq qiziqturidu, we Yaponiyege chiqqandin kiyin söngek késellikliri ilmide oqush nishani shekillinidu, hemde bu arzusini hedisige éytidu.

2008-yili 7-ayda tébbiy uniwérsitétni ela netije bilen püttürüp, qilche ikkilenmestin ewzel xizmet pursitini tashlap in’gliz tili öginishke kiriship kétidu (doxturluq kespide in’gliz tili köprek ishlitilgenliki üchün). 2009-yili 11-ayda hedisining tonushturushi bilen Yaponiye Junténdo uniwérsitétining söngek késellikliri bölümige oqushqa qobul qilinidu. Tiliseng taparsen dégendek, uning yétekchi oqutquchisining tetqiqatining del u arzu qilghan tiz boghum késellikliri üstide bolup chiqishi uni shunchilik xosh qilghan idi. Qobul qilin’ghandin kiyin hedisi we yétekchi oqutquchisining yardimide oqushqa tézla kiriship kétidu. Resmiy halda doktorluq imtihani bérish üchün bir yil tetqiqatchi oqughuchi bolup teyyarliq qilishqa toghra kélidighan bolghachqa, yéngi muhit, turmush we xizmet bésimi her tereptin qiynap tursimu, shunche yiraq jayda turup özi japa tartsimu, bu bir jüp perzenti üchün hemmini qurban qilip turup qollap kéliwatqan méhriban ata-anisi, shundaqla yétekchi oqutquchisining uninggha bolghan ishenchisi (uni kütüwélish ziyapitide yétekchi oqutquchisi Enwer kélishtin burun hedisi bilen körüshkenliki we hedisining ela netije bilen oquwatqanliqini bilidighanliqi, Enwerningmu shundaq oquyalaydighanliqigha ishinidighanliqi, chünki ularda oxshash DNA barliqi toghrisida éytqanidi) uni üzlüksiz tirishishqa ündeytti.

Bir yilliq teyyarliqtin kiyin 2010-yili 9-ayda in’gliz tilida resmiy mektepke kirish imtihani béridu, ikki heptidin kéyin qobul qilin’ghanliq uqturushini qobul qilip alemche xushalliqqa chömidu. Lékin qobul qilish shertide choqum Yapon tili sewiye sinash imtihanida 3-derije (N3) idin ötüsh shert qilin’ghan idi. U imtihan 12-ayda élinidighan bolup, peqet ikki ayla teyyarliq waqti bar idi. Mektepte chet’ellik oqughuchilar üchün her heptide ikki sa’et Yapon tili dersi ötüp bériletti. Burun Yapon tili öginip baqmighanliqi üchün, u Yapon tilini shu dersxanida öginetti. Shu sinipning Yapon tili oqutquchisidin meslihet sorisa, uning shu waqittiki sewiyiside N3 imtihandin ötüshining mumkin emeslikini éytidu. Qandaq qilish kérek? Keynige yénishqa qet’iy bolmaytti. Bolmisa yene bir yil saqlashqa toghra kéletti. Shuning bilen ikki ay kéche-kündüz tiriship imtihanni béridu. Shundaq japaliq tirishishtin netije chiqqan idi. Ashundaq japaliq tirishish netijiside, u Yapon tili oqutquchisi we yétekchi oqutquchisini heyran qaldurup N3 sewiye sinash imtihanidin yuqiri nomur bilen ötüp, mektepke resmiy doktorluq programmisi boyiche 4 yilliq terbiyilinishke qobul qilinidu.

Shundaq qilip, 2011-yili 4-aydin bashlap, «yashan’ghanlardiki tiz boghum shilliq perde yallughining tiz boghum funksiyilik özgirishide oynighan roli we tiz boghum almashturush opératsiyisi qilishning altun peyti» toghrisidiki tetqiqati bashlinip kétidu. Uning üchün mexsus tüzülgen tetqiqat témisi üchün ambulatoriyide, opératsiyexanida késellerning sanliq melumatlirini we toqulma ewrishkilirini yighishqa toghra kéletti. Ikki yérim yil ewrishke we sanliq melumatlirini yighish netijiside axiri statistika qilishqa yetküdek sanliq melumatlar teyyar bolidu. Bu jeryanda yétekchi oqutquchisi bilen birlikte ambulatoriyide birge késel körüp, opératsiyige birlikte qatniship, mol tejribilerge ige bolidu. Enwer wetendiki waqtida chet’elde doxturluq oqusa kechkiche tejribixanida tetqiqat bilen shughullinip késeller bilen uchrishish pursiti bolmaydu, dep anglighan we «menmu shundaq bolarmenmu» dep endishe qilghan. Lékin, bu pursetlerge ériship özining xata uchurgha ige boluwalghanliqini, we artuqche endishe qilghanliqini, chet’eldimu heqiqiy qol sélip ishlesh pursitining barliqini hés qilidu.

2-resim. Oqutquchisi bilen bille tiz boghum almashturush opératsiyisidin bir körünüsh

Her xil statistikiliq analiz qilish arqiliq uning tetqiqatidin axiri netije chiqidu, we bu netijini 2013-yili 4-ayda parizhda ötküzülgen xelq’araliq boghum yallughi we kömürchek késellikliri muhakime yighinida élan qilish pursitige érishidu. Yighindin qaytip kelgendin kiyin, yeni doktorluq oqushning eng axirqi yili tetqiqatining Yaponiye yashan’ghanlar késellikliri aldini élish tetqiqat fondining tetqiqat yardem puli bilen teminlinidighanliqi we tetqiqat yardemchisi ma’ashi béridighanliq uqturushini tapshurup élip, özining we tirishchanliqining étirapqa érishkenlikidin cheksiz iptixarlinidu.

3-resim. Parizhda ötküzülgen 2015-yilliq xelq’araliq boghum yallughi we kömürchek késellikliri muhakime yighinida yétekchi oqutquchisi doktor Ishijima ependi bilen bille

Axirqi yilimu toxtimay tirishish netijiside tetqiqatining dawami yene yéngi netijige érishtüridu. Bu tetqiqat netijisi amérika boston uniwérsitéti radi’atsiye bölümining proféssori, hazirqi magnitliq rézonans sifirlesh (MRI) téxnikisi arqiliq di’agnoz qoyush ilmining asaschisi eli gu’érmazi (Ali Guermazi) ependining diqqitini tartidu we uning yuqiri bahasigha érishidu. Shundaqla bu yil 4-ayda amérikida ötküzülgen xelq’araliq boghum yallughi we kömürchek késellikliri muhakime yighinigha yene bir qétim teklip qilinidu.

5-resim. Amérikidiki 2015-yilliq xelq’araliq boghum yallughi we kömürchek késellikliri muhakime yighinida doktor Ali Guermazi ependi bilen bille

Shundaq qilip 2015-yili 4-ayda muweppeqiyetlik halda doktorluq unwanigha ériship, hazir Junténdo uniwérsitétining söngek késellikliri bölümide doktor ashti bolup öz tetqiqatini dawamlashturup kelmekte.

Inimiz Enwerjan Yüsüp mundaq deydu: «bu jeryanda uchrighan qiyinchiliqlar hem ongushsizliqlar shunchilik köp bolsimu, qolgha keltürgen netijiler heqiqetenmu ademning harduqini chiqiridu. Shunga chet’elge chiqip oqush arzusida boluwatqan yashlargha deydighinim, chet’elde oqup muweppeqiyet qazinishning achquchi özingizge tayinish. Chünki, chet’eldiki aliy mektepler sizge barmaqchi bolghan menzilni éytip bergen bilen qandaq bérishni özingiz belgileysiz.»

Doktor Enwerjan Yüsüp élan qilghan maqaliler we qatnashqan ilmi muhakime yighinliri

1. Yusup. A, Kaneko. H, Liu. L, Sadatsuki. R, Hada. S, Kinoshita. M, Futami. I, Kurosawa. H, Shimura. Y, Saita. Y, Takazawa. Y, Ikeda. H, Kaneko. K, Ishijima. M

Synovitis Is Associated With Bone Marrow Abnormality In Patient With End-Stage Knee Osteoarthritis

2. Yusup. A, Kaneko. H, Liu. L, Sadatsuki. R, Hada. S, K.Kamagata Kinoshita. M, Futami. I, Kurosawa. H, Shimura.Y, Saita. Y, Takazawa. Y, Ikeda. Shigeki Aoki. Kaneko. K, Ishijima. M

Bone marrow lesions, subchondral bone attrition and subchondralbone cysts are associated with histological synovitis in patients with end-stage knee osteoarthritis: A cross-sectional study

3. Bone marrow lesions, subchondral bone attrition and subchondral bone cysts are associated with histological synovitis in patients with end-stage knee osteoarthritis: A cross-sectional study.

Anwarjan Yusup, Haruka Kaneko, Lizu Liu, Liang Ning, Ryo Sadatsuki, Shinnosuke Hada, Koji Kamagata, Mayuko Kinoshita, Ippei Futami, Yukio Shimura, Masaru Tsuchiya, Yoshitomo Saita, Yuji Takazawa, Hiroshi Ikeda, Shigeki Aoki, Kazuo Kaneko, Muneaki Ishijima, Osteoarthritis and Cartilage (2015), doi: 10.1016/j.joca.2015.05.017.

4. 末期変形性膝関節症の滑膜炎と関連する関節内構造変化因子(会議録　)Author：アニワルジャン・ユスプ (順天堂大学大学院医学研究科整形外科・運動器医学), 石島旨章, 金子

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.