Tiltumar, Tumar, Tilsim we Bésharet
Erkin
Sidiq
2015-yili
12-ayning 10-küni
Kona yéziq nusxisi:
http://bbs.izdinix.com/thread-65812-1-1.html http://bbs.bagdax.cn/thread-40451-1-1.html
http://bbs.bozqir.com.cn/forum.php?mod=viewthread&tid=8392
PDF
Nusxisi: http://www.meripet.com/2015/20151210_tumar_esish.pdf
Men
yéqinda
«Séhirgerlikning ré’alliqi heqqide
qisqiche chüshenche»
dégen yazmini torlargha chiqarghandin kéyin, bezi oqurmenler
mendin «tumar ésish we saqlash» heqqidimu izdinip, bir parche
maqale teyyarlishimni telep qildi. Shuning bilen men Yasir
Qazi bilen «Oyghan» ning munasiwetlik léksiye-doklat sin
höjjetlirini anglap chiqip, ashu téma bilen munasiwetlik bir
sin höjjitini taptim. Bu sin höjjiti Amérikida ishlen’gen «Diniy Étiqadning Asasiy Bilimliri»
dégen bir téléwizor programmisining 3-qismining neq meydan
körünüshi bolup, uning uzunluqi 24 minut iken. Uningda Yasir
Qazi tiltumar, tumar, tilsim we bésharetlerning qandaq nerse
ikenlikini, Islam ulargha qandaq qaraydighanliqini
chüshendüridiken. Men mezkur yazmida Yasir Qazi ashu
programmida bergen chüshenchilerning asasiy mezmunini
tonushturimen.
Bügün
biz
dunyadiki hemme medeniyetler we barliq jem’iyetler üchün ortaq
bolghan bir ish üstide toxtilimiz. U bolsimu tiltumar, tumar
we tilsim taqash we bésharet isteshtin ibaret. «Tiltumar,
tumar, tilsim» déginimiz qoligha séliwalidighan yaki boynigha
ésiwalidighan melum bir xil «yaxshi teley» buyumidin ibaret.
Undaq qilishtin meqset melum bir yaxshi nersige érishish, yaki
melum bir yamanliqtin saqlinish. «Bésharet» bolsa yaritilghan
nersiler ichidiki bir tebi’iy belge bolup, siz ashu belgige
birer yaxshi yaki yaman teleyni baghlap qoyisiz. Shunglashqa
tumar kishiler yasighan nerse bolup, bésharet bolsa tebi’iy
hadisidin terkib tapqan bolidu. Kishiler tiltumar, tumar we
tilsimlarni qoligha ötküzüwalidu, yaki bolmisa boynigha
ésiwalidu. Shu arqiliq özige bir yaxshi teley isteydu, yaki
bolmisa özini bir yamanliqtin qoghdimaqchi bolidu. «Bésharet»
déginimiz siz körgen bir nersige qaritilghan. Mesilen, bir
qara müshük aldingizdin yolni toghrisigha késip ötüp kétidu.
Shuning bilen siz özingizning kontrolluqi astida bolmighan bir
ish tüpeylidin melum bir yaman teleyge uchraymen, dep
oylaysiz.
1-resim:
«Diniy Étiqadning Asasiy Bilimliri» dégen téléwizor
programmisi bashlinish qismining bir körünüshi.
Bu
ikki
xil nersining hemmisi shériklikning ipadisidin ibaret. Chünki
bu ikki ish bizning özimizni Allahqa toluq tapshurushimizgha
xilapliq kélidu. Bizning «La ilahe illellah» dégen sözimizning
menisi «Biz üchün Allahtin bashqa ibadet qilishqa erziydighan
xuda yoq» dégendin ibaret. Démek Allah hemmige qadir kélidu.
Allah buyrumisa manga héch qandaq ish yüz bermeydu. Méning
boynumgha ésiwalghan bir nerse méni héch qandaq nersidin
qoghdiyalmaydu. Peqet Allahla öz bendilirini qoghdaydu. Shunga
bizning yürikimizni ashundaq buyumlargha baghlap qoyushimiz,
yaki tebi’iy nersilerdin yaxshi yaki yaman bésharetlerge ige
bolmaqchi bolushimiz, bizning yürikimizning Allah bilen
baghlanmighanliqini körsitidu. Yürikimizning Allahtin bashqa
nersige baghlan’ghanliqini körsitidu. Shunga u bir xil
shériklik bolup hésablinidu.
1. Adettiki Tiltumar, Tumar we
Tilsim
Süre
Zumer
(39-süre) 38-ayette mundaq déyilgen: Eger
ulardin: «Asmanlarni we zéminni kim yaratqan» dep sorisang,
shübhisizki, ular: «Allah yaratqan» deydu. Éytqinki, «Eger
Allah manga birer ziyan-zexmet yetküzüshni irade qilsa, uni
dep’i qilishqa, ya Allah manga rehmet qilishni irade qilsa,
uni tosuwélishqa, Allahtin bashqa siler ibadet qiliwatqan
mebudlar qadir bolalamdu? Manga éytip béringlarchu?» Éytqinki,
«Manga Allah kupayidur, tewekkül qilghuchilar uninggha
tewekkül qilsun (yeni hemme ishni Allahqa tapshursun).»
Ilawe:
Oyghanning déyishiche, Erebchide «ka’inat» dégen söz «asmanlar
we zémin» dep élinidiken. Yeni, Qur’andiki «asmanlar we zémin»
dégen söz «ka’inat» dégen menini bildüridiken.
Bu
ayette
Allah mundaq deydu: Sen Allahtin bashqa sen yardem sorighan
tiltumar, tumar we tilsim qatarliq nersiler séni birer
yamanliqtin qoghdaydu, dep oylamsen? Séningche ular Allahtinmu
qudretlikmu? Ular sanga yaxshi teley élip kélelemdu? Némige
asasen shundaq qilalaydu? Ularning qudriti barmu? Ular yip,
métal we yaghach dégenlerdin bashqa nerse emesqu? Ularda birer
yaxshiliq bar bolushi mumkinmu?
Shunglashqa,
«Manga
yaxshiliq élip kélidu», dep oylap, yaki «méni yamanliqtin
saqlaydu» dep oylap, ashundaq nersilerni boynigha ésiwélish
yaki qoligha ötküzüwélish bir xil shérikliktin bashqa nerse
emes. Ayet we hedislerde mezkur mesile heqqide héch qandaq
mezmun yoq bolghan ehwaldimu yuqirida dégenlirimiz toghra idi.
Chünki, bizdiki omumiy pakit shuki, biz peqet Allahqila
ishinimiz. Biz peqet Allahtinla yardem soraymiz. Allah
buyrughan ishni bashqa héch qandaq adem özgertelmeydu.
Shunglashqa biz peqet Allahqila tewekkül qilimiz.
Shundaq
bolsimu,
bu ishning téximu éniq bolup kétishi üchün biz mundaq bir
emeliyetni körsitip öteyli: Peyghember eleyhissalam heqqidiki
küchlük hedislerning nurghunlirida peyghembirimiz tiltumar,
tumar we tilsimlarni biwasite chekligen. Undaq bolushidiki
seweb, Islam bashlinishtin burunqi Erebler jem’iyitide
kishiler tiltumar, tumar we tilsimlarni ishletken, we
bésharetlerge ishen’gen. Tumarni balilirigha ésip qoyup,
ularni yaman közdin saqlimaqchi bolghan. Tumarni atlirigha we
tögilirige ésip qoyup, ularni yaman teleydin saqlimaqchi
bolghan. Tumarni özliri ésiwélip, er-ayallar otturisidiki
rishtini chingitmaqchi bolghan. Ayallar mexsus tumar yasap
satidighan kishilerdin tumarlarni élip, ularni boyunlirigha
ésiwélip, shu arqiliq erlirini özlirige téximu jelp qilmaqchi
bolghan. Tumarni yuqiriqi bilen qarimu-qarshi meqset üchünmu
ishletken. Yeni, beziler bashqa bir ademge birer nersini
bérip, shu arqiliq u ademge yaman teley ata qilmaqchi bolghan.
Er-ayalliq munasiwetni buzush üchünmu ashundaq ishlarni
qilghan.
Islamdin
burun
yuqiriqidek ishlar mewjut bolghachqa, peyghember eleyhissalam
undaq ishlarni ochuq chekligen.
Bir
hediste
riwayet qilinishiche, peyghember eleyhissalam bir erning
qoligha mistin yasalghan bir bilezükni séliwalghanliqini
körüp, uningdin némishqa bundaq qilghinini soraydu. U adem
özining ademni ajizlashturuwétidighan bir xil késelning aldini
élish üchün shundaq qilghanliqini éytidu. Peyghember
eleyhissalam bolsa uninggha mundaq deydu: Uni üzüp éliwet.
Undaq qilmisang u séning ajizliship kétishingni téximu
éghirlashturuwétidu. Sewebi, bu qilghining séning iman (Tawhid, Tawheed, Towheed) inggha
xilap. Démek, ashundaq tiltumar, tumar we tilsimlarni
ésiwélish yaki taqiwélish iman’gha xilap kélidu.
Bir
hediste
chüshendürülüshiche, «Ularning
tolisi Allahqa shérik keltürüp turup ishinidu (yeni Allahni
yaratquchi, riziq bergüchi dep iqrar qilish bilen bille,
butlarghimu choqunidu) 12:106»
dégen ayette közde tutulghan ishlarning ichide tiltumar, tumar
we tilsimlarni ésiwélish bar iken. Yene bir hediste
chüshendürülüshiche, Allah tiltumar, tumar we tilsimlargha
oxshash özi yaratqan nersilerni boynigha ésiwalghan yaki
qoligha séliwalghan kishiler bilen munasiwetni pütünley
üzidiken. Allah undaq ademlerni qoghdimay, ularni ashu
boynigha ésiwalghan yaki qoligha séliwalghan nersige tashlap
béridiken.
Yene
bir
hediste riwayet qilinishiche, peyghember eleyhissalam mundaq
dégen: «Eger bir adem özining bir méligha yaxshi teley ata
qilish üchün uninggha birer nersini ésip qoyidiken, men u
ademdin pütünley qol üzimen.» Démek, bir adem birer tiltumar,
tumar we tilsimni özige, ayaligha yaki balisigha ésip
qoyidiken, uning aqiwiti téximu yaman bolidu. Undaq qilsaq,
biz özimizning öyidila shériklikke kirgen bolimiz. Allah
«Bundaq ademge lenet oqulidu», deydu. Peyghember eleyhissalam
bolsa «Men undaq ademlerdin qol üzimen. Allah undaq ademni
ashu nersige tashlap béridu» deydu. Démek, her xil tiltumar,
tumar we tilsimning hemmisi bir xil shérikliktin ibaret.
2. Qur’anni Öz ichige Alghan
Tiltumar, Tumar we Tilsim
Eger
Qur’andiki
bir ayetni bir nersige yézip, andin u nersini boynimizgha
ésiwalsaq qandaq bolidu? Bundaq ishqa nisbeten ölimalarning
pikirliri her xil boldi. Emma, köp sanliq ölimalarning
qarishiche, bundaq ishqimu yol qoyushqa bolmaydu. Mesilen,
Buxari bilen Muslimning oqutquchilirining biri tüzgen «Elmusennef» dégen kitabta riwayet
qilinishiche, sahabilerning hemmisi her qandaq shekildiki
tiltumar, tumar we tilsimlargha öch ikenduq. Yeni ular
Qur’aniy we Qur’aniy emes tumarlarning hemmisini öch körgen
iken.
Undaq
bolushida
töwendikidek sewebler bar: (1) Muhemmed eleyhissalam undaq
ishlarni qilip baqqanliqi toghrisida héch qandaq delil yoq.
Yeni, peyghember eleyhissalam birer Qur’aniy tumarni özige
yaki a’ilisidiki birer kishige ésip qoyup baqqan emes. Eger bu
bir yaxshi ish bolghan bolsa, peyghember eleyhissalam choqum
birer Qur’aniy tumarni ishlitip baqqan bolatti. (2) Bashqa bir
adem sizning birer tumarni ésiwalghanliqingizni körse, u adem
sizdiki tumarning Qur’aniy ikenliki yaki emeslikini
bilelmeydu. Shuning bilen u «Palani sheyx yaki pokuni imam bir
tumarni ésiwaptu. Shunga men shundaq qilsammu boluwéridiken»
dep oylap, Qur’aniy emes tumardin birerni ésiwélishi mumkin.
Shunglashqa Qur’aniy tumarnimu asmasliq toghra ish bolup
hésablinidu. (3) Qur’aniy tumarni ésiwalghan kishi uni
namuwapiq muhit ichige élip kiridu. Mesilen, u kishi obornigha
kirgende, boynigha bir ayetni ésip kiridu. Er-xotun
otturisidiki jinsiy munasiwet jeryanidimu boynigha ashundaq
tumardin birni ésiwélishmu muwapiq ish emes. Eger uni bir
kichik balining boynigha ésip qoysa, tumargha birer meynet
nerse yuqup qélishi mumkin.
Shunglashqa
Qur’andiki
Allahning sözini bir nersige yézip, uni boynimizgha chirayliq
körünüsh yaki yaxshi teleyge érishish üchün ésiwalsaq
bolmaydu. Peyghember eleyhissalam aldi bilen Qur’anni qira’et
qilip, andin qoligha püwlep, uningdin kéyin ashu qoli bilen öz
bedinini silighan.
3. Bésharet
«Bésharet»
déginimiz
tebi’iy hadisidin ibaret. Bir hediste (yeni, Ebu Dawuttiki
3906-hedis) riwayet qilinishiche, peyghember eleyhissalam
mundaq dégen: Her qandaq xildiki bésharetlerning hemmisi
shériktur. Peyghember eleyhissalam bu sözni arqa-arqidin 3
qétim qilghan. Bundaq bolushidiki seweb, burunqi Erebler bezi
qushlarni körse uni «yaman teleyning béshariti» dep
hésablighan. Yene bir xil qushni körse uni «yaxshi teleyning
béshariti» dep hésablighan. Bundaq ishlar bizning dewrimizdimu
bar. Bezi kishiler bir qara müshükni körse, «u yaman teleyning
béshariti» dep oylaydu. Yene beziler aqqan yultuzni körse, «u
yaxshi teley» dep oylaydu. Emeliyette bolsa undaq emes.
Peyghember eleyhissalam hemme xildiki bésharetlerning hemmisi
shérik, dégen.
Qisqisi,
her
qandaq shekildiki tumar we bésharetlerning hemmisi bizning
imanimizgha xilapliq kélidu. Tiltumar, tumar we tilsim we
bésharetlerning hemmisi shériklikning ipadisi. Dinimizda tumar
ésish cheklen’gen bolup, Allah tumar ésiwalghan kishilerge
lenet oquydu. Peyghember eleyhissalam tumar asqan kishilerdin
qol üzgen.
Doktor
Yasir
Qazining «Diniy Étiqadning Asasiy Bilimliri»
dégen téléwizor programmisi 3-qismida sözligen dersining
mezmuni mushu yerde axirlashti.
Paydilinish Matériyalliri:
Talismans,
amulets,
& omens wearing them for seeking good luck & blessings
https://www.youtube.com/watch?v=2he1IV-jzPU
Bu maqalini inimiz
«Pidakar» tehrirlidi.
Bu
maqalini
héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq
torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq
shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq
Uyghurlargha mensup.