Erkin Sidiq

2016-yili 1-ayning 7-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://bbs.izdinix.com/thread-66212-1-1.html

http://bbs.bagdax.cn/thread-42456-1-1.html

http://bbs.misranim.com/thread-146379-1-1.html

http://bbs.bozqir.com.cn/forum.php?mod=viewthread&tid=8578

Amérikidiki « University of Colorado at Boulder » dégen uniwérsitétta ishleydighan astronomiye-fizikisi mutexessisi Juli Comérford (Julie Comerford) NASAning Xabul alem téléskopi bilen Chandra éks-nuri téléskopini ishlitip, ikki qara öngküri bar yéngi galaksi (yultuzlar topi) din birini bayqidi.  Hazirghiche ashundaq galaksidin jem’iy 12 danisi bayqalghan bolup, bu qétimqi yéngiliq heliqi 2 qara öngkürning birining massisi quyash massisining 100 hessisidin bir milyon hessisigiche bolghan otturahal galaksi bolushi, we uning etirapida asasen yultuzlarning mewjut bolmasliqidin ibaret.  Yeni, adette derijidin tashqiri chongluqtiki qara öngkürlerning etirapida köpligen yultuzlar dawamliq saqlinip turidu.  Emma bu qétim bayqalghan qarangghu öngkürning birining etirapida yultuzlar yoq bolup, u bir «yalingach» qara öngkür iken.

 

Tunji qétimliq 2 qara öngküri bar galaksi 2003-yili tesadipiy bayqalghan bolup, bu qétim bayqalghan 2 qara öngkürlük galaksining biz bilen bolghan ariliqi bir milyard nur yili kélidu.

 

Juli özining bu qétimliq bayqishini hazir Amérikining Florida shtatida ötküziliwatqan Amérika Astronomiye Jem’iyitining yilliq yighinida 2016-yili 5-Yanwarda doklat qilghan bolup, bu uchur bügün Yahoo torida xewer qilindi.

 

 

1-resim: Bu qétim bayqalghan, In’glizche «SDSS J1126+2944» dep atilidighan galaksining téléskopta tartilghan resimi.  Resimdiki istrélka bu qétim bayqalghan otturahal chongluqtiki «yalingach» qara öngkürni körsitidu.  Bu resimde körün’gini mezkur galaksining buningdin bir milyard yil burunqi halitidur.

 

 

2-resim: Xabul alem téléskopi

 

 

3-resim: Chandra éks-nuri téléskopi

 
Qoshumche:

Bu qétim bayqalghan galaksi bizdin «bir milyard nur yili» yiraqta. Bir milyon nur yili emes.

 

Biz kün’ge qarighanda, kündin chiqip, bizning közimizge yétip kelgen nurlarni körimiz.  Künning nuri bizge 8 minutta yétip kélidu.

 

Biz bir qizil mashinini körgende, künning nuri yaki bir chiraqning nuri mashinigha chüshüp, mashina qayturghan nurlarni körimiz.

 

Eger burunqi yerde turup, héliqi qizil mashinigha axshimi qarisaq, u mashinini körelmeymiz.  Chünki u mashina qayturup, bizning közimizge yétip kélidighan nurlar kéchisi mewjut emes.

 

Bu qétim bayqalghan galaksi bizdin bir milyard «nur yili» yiraqta.  Bu dégenlik ashu galaksidin chiqqan nurlar bizge yétip kélish üchün bir milyard yil kétidu, dégen gep.  Shunglashqa biz uning hazirqidin bir milyard yil burunqi halitinila köreleymiz.

* * *

Méning ésimde qélishiche ka’inattiki jisimlarning biz bilen bolghan ariliqini ölcheydighan usullardin bir qanchisi bar.  Uning birsi bulung arqiliq ölchesh usuli.  Uningda yer shari künning bir teripige kelgen waqtida biz yer shari, kün we ka’inat jisimi yasighan bulungni ölcheymiz.  Yer shari künning qarimu-qarshi teripige ötkende yene bir qétim shundaq qilimiz. Andin ikki bulungni birleshtürüp, ka’inat jisimining biz bilen bolghan ariliqini ölcheymiz.

 

Paydilinish Matériyali:

 

[1] Rare galaxy with 2 black holes has 1 starved of stars

https://www.yahoo.com/news/rare-galaxy-2-black-holes-1-starved-stars-180552639.html

 

 

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti