Erkin Sidiq

2016-yili 1-ayning 29-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://bbs.izdinix.com/thread-66471-1-1.html

http://bbs.bagdax.cn/thread-44180-1-1.html

http://bbs.misranim.com/thread-146919-1-1.html

http://bbs.bozqir.com.cn/forum.php?mod=viewthread&tid=8713

Bu yil 24-Yanwar küni NASAning «Seperchi 2» namliq alem uchquri quyash sistémisidiki 7-planéta Uranning yénidin uchup ötkenlikige 30 yil toshqan kün bolup, 23-Yanwar küni bolsa «Seperchi 2» ning projékt alimi (project scientist) we J P L  ning 1991 – 2001-yillardiki sabiq diréktori (1-qol bashliqi) doktor Édward Ston (Edward C. Stone) ning 80 yashqa kirgen küni [1].  Ashu munasiwet bilen bizning idarimiz 2016-yili 25-Yanwar (Düshenbe) küni J P L diki eng chong yighin zalida bir yighilish ötküzüp, yuqiridiki ikki künni xatirilidi.  Hemde doktor Édward Stonning J P L gha qoshqan zor töhpilirini tebriklidi. 

 

 

1-resim: Idarimizda 25-Yanwar küni ötküzülgen pa’aliyettin bir körünüsh.

 

Bu yighilishta burun Édward bilen bille ishlep baqqan rehber we kespiy xadimlar Édward heqqidiki burunqi ishlarni eslep ötti, uning artuqchiliqlirini medhiyilidi, uning tughulghan künini tebriklidi, mexsus Édward heqqide ishlen’gen bir höjjetlik filimni qoyup bérildi, we uninggha bir dane «Minnetdarliq Guwahnamisi» teqdim qilindi.  On nechche yilning aldida Amérikidiki Édward oqughan ottura mektepning ismi «Édward Ston Ottura Mektipi» dégen’ge özgertilgen bolup, yighin jeryanida ashu ottura mektepning hazirqi 3 oqughuchisimu söz qilip, Édwardning özlirige körsetken ilim-penning yuqiri pellisige chiqish jehettiki ijabiy tesirlirini qisqiche bayan qilip ötti (Oqughuchilar öz mektipide sözligen bolup, u ehwal yighin zalida neq meydandin qoyuldi). 

 

 

2-resim: Doktor Édward Ston «Seperchi 2» ning J P L diki modélining yénida. 

 

NASAning «Seperchi 2» namliq alem uchquri 1977-yili 20-Awghustta alem boshluqigha chiqirilghan bolup, u hazir sa’itige 55000 kilométir mangidighan sür’et bilen quyash sistémisining chégrisigha qarap seper qiliwatidu.  Yer yüzidikiler hazirmu uning bilen In’glizche «Deep Space Network» dep atilidighan mikro-dolqunluq alaqe tori arqiliq alaqiliship turiwatidu.

 

Bu pa’aliyettiki manga eng tesir qilghan, we méning mezkur yazmini teyyarlishimgha türtke bolghan ish, NASA dek bir chong we muhim orunning bir hazirmu hayat kishini qoshqan zor töhpisi üchün xatirilishidin ibaret.  Men hésablap baqsam, bizning idaride 400 neper xadimni yighip, bir sa’et mushundaq pa’aliyetni ötküzse kem dégende 24000 dollar chiqim bolidiken. Bizning idarimiz bir yashawatqan xadim üchün shunche köp chiqim tartip, mushundaq bir pa’aliyetni ötküzüshke razi boluptu.  Men hazirghiche ölüp ketken kishilerning töhpisini xatiriligenni körgen we anglighan idim.  Bu méning hayat ademni xatiriligenni tunji qétim körüshüm (yaki burun körgen yaki anglighan bolsammu hazir ésimde qalmaptu).  Men bu pa’aliyetke qatniship, mushundaq pa’aliyet Uyghur diyaridimu bek zörür ikenlikini hés qildim.  Dunyadiki tereqqiy tapqan ellerdiki millet yaki xelqlerning ilghar sewiyisige yétishiwélish üchün Uyghurlar buningdin kéyin qilishqa tégishlik ishlar nahayitimu köp, basmisa bolmaydighan musapimu nahayiti uzun.  Men Uyghurlar ichidin chiqqan her sahediki chong töhpikarlarning buningdin kéyin Abdushükür Muhemmet’imin mu’ellim uchrighan teqdirge dawamliq uchrap qalmasliqini tolimu arzu qilimen. Alahide töhpe qoshqan zatlirimizning ish-izliri arqiliq yash-ösmürlerni yéteklesh we ularni righbetlendürüsh pa’aliyetlirining keng türde élip bérilishini ümid qilimen.

 

Mezkur yighinning «so’al-jawab» qismida idarimizdiki bir xadim Ston ependimdin «Kelgüside alem téxnikisi saheside ishleshni nishanlawatqan yashlargha qandaq tewsiyiliringiz bar?» dep sorighanda, Ston ependi «Yashlar özlirini fizikiliq qurulma, téxnologiye, insaniy maharetler we bilim qatarliq 5 sahede yétildürüshi kérek», dep jawab berdi (jem’iy 5 saheni tilgha alghan idi, men qalghan birini yéziwélishqa ülgürelmey qaldim).  Men yuqiridiki 4 saheni mundaq dep chüshendim:

--Fizikiliq qurulma: rakéta, alem uchqurining shekli we tüzülüshi, alem uchquridiki anténnining shekli, dégen’ge oxshash nersiler

--Téxnologiye: Marsqa adem mangdurush téxnikisi, astéroydlar (ka’inat uchar tashliri) ni tutup, aygha apirish téxnikisi, dégendek nersiler

--Insaniy maharetler: Alem uchquchisidin telep qilinidighan maharetler, Marsqa qonudighanlardin telep qilinidighan maharetler, dégendek nersiler

--Bilim: Ka’inat heqqidiki yéngi bilimler, we ka’inatni yenimu ilgiriligen halda tekshürüsh üchün zörür bolghan bilimler, dégendek nersiler.

 

Mezkur yighilishta sözge chiqqanlar imkanqeder yighin qatnashquchilirini küldürüp turup sözleshke tirishti.  Bolupmu Ston ependi diréktor bolghan waqitta mu’awin diréktorluq wezipisini ötigen bir péshqedem xadim özining Ston ependimning eqlini, bilimini we ish qilish maharitini öginiwélish üchün her xil ishlarni sinap baqqanliqini sözlep ötti.  U qiziqchiliq qilip, özi sinap baqqan 2-ish her küni uxlighanda yastuqning astigha 4-5 kitabni qoyup qoyup, shu arqiliq öz bilimini ashurush bolghanliqini sözlep, ékran’gha öyidiki bir karwat bilen bir yastuqning resimini chiqirip qoydi.  Hemde «Men mezkur resimni tartishtin burun körpe qépi bilen yastuq qépini yéngi qaplargha almashturdum. Shunga bashqiche xiyallargha pétip ketmisenglarmu bolidu», dep hemmeylenni küldürüwetti.

 

 

3-Resim: Doktor Édward Ston we men (2016-1-25-küni tartilghan).

 

Izahat: «J P L» déginimiz bizning idarining In’glizche «Jet Propulsion Laboratory» dégen ismining bash herpliri.  J P L memuriy yaki bashqurulush jehettin dunyagha dangliq xususiy aliy mektep «Kaliforniye Téxnologiye Instituti» gha, qilidighan ishi we xirajet menbesi jehettin NASA gha qaraydu.  Kaliforniye Téxnologiye Institutidin 2015-yilighiche Nobél mukapatigha érishken kishilerning sani 34 neper [2].  J P L NASAning 10 merkizi ichidiki eng chongi bolup, qilidighan ishining xaraktéri we kölimi nuqtisidin élip éytqanda u NASAning méngisige oxshaydu.  «Dewr aliy ma’aripi» (Times Higher Education) dep atilidighan bir nopuzluq xelq’araliq teshkilatning bahalishida, dunyadiki dangliq aliy mektepler ichide Kaliforniye Téxnologiye Instituti 2012-yilidin bashlap izchil türde dunya boyiche 1-orunda turup kéliwatidu (Xarward Uniwérsitéti 2011-yili 1-orunda ikeniduq) [3].  

 

 

4-resim: «Seperchi 2» ning alem boshluqidiki bir körünishi (sizilghan resim).

 

 

Paydilinish Matériyalliri:

 

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Édward_C._Stone

[2] https://en.wikipedia.org/wiki/California_Institute_of_Technology

[3] https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/2016/world-ranking#!/page/0/length/25

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq Uyghurlargha mensup.

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti