Elyüksel: Balilar Üchün Eng Muhim Mijez

Elyüksel

2016-yili 8-ayning 6-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://bbs.bagdax.cn/thread-63588-1-1.html

Köpligen ata-anilarning könglide mundaq bir so’al saqlinidu: Balilar kelgüside kishilik xaraktér, xizmet we ijtima’iy munasiwette muweppeqiyetlik bolushta halqiliq rol oynaydighan eng muhim mijez néme? Köpligen kishiler öz izzet-hörmiti (self-esteem) balilarda yétildürüshke tégishlik eng muhim mijez, dep qaraydu. Emma 2003-yili Amérikining «Pisxologiye Ilmiy Jem’iyiti» zhorniligha bésilghan bir parche ilmiy maqalide körsitilishiche, öz izzet-hörmiti kishilerni yaxshi tuyghugha ige qilidu, emma bu dégenlik ularning her xil ishlarnimu yaxshi qilidighanliqidin dérek bermeydu. Ashu maqalide bayan qilin’ghan bir ilmiy tetqiqatta, öz izzet-hörmitini kücheytidighan her xil léksiyilerge qatnashturulghan aliy mektep oqughuchilirining oqush netijisi undaq pa’aliyetlerge qatnashturulmighan oqughuchilargha qarighanda nacharraq chiqqan.

Ashu tetqiqatni élip barghan mutexessislerning biri balilarda yétildürüshke tégishlik eng muhim kishilik xaraktérning néme ikenliki üstide chongqurlap izdinip, uning «özini kontrollash» ikenlikini bayqighan.

Baliliq dewridin bashlapla öz-özini yaxshi kontrol qilidighan kishiler oqush, kesip we turmushluq bolushta muweppeqiyetlik bolalaydu. «Nyu York Dewr Géziti» ge 2012-yili bésilghan bir parche maqalide körsitilishiche, bir ademning oqush netijisining qandaq bolishini aldin perez qilishta, uning eqilliq derijisige qarighanda, uning özini kontrollash iqtidari bir hesse muhim orunda turidu.

Özini kontrollaydighan balilar tashqiy buyruq yaki tashqiy tehdit yoq ehwaldimu öz-özini bashquridu. Ular tapshuruq ishlesh, chalghu-eswablarni meshiq qilish, we yürüsh-turushta edeplik bolush jehetlerde birer adem közitip turmisimu özligidin mes’uliyetchan bolushni ögen’gen bolidu.

we1

1-resim: Özini kontrollash usuli: (1) Qiliwatqan ishidin toxtap, bir chongqur nepes éliwétip, birdin 5 kiche sanap, and öz-özige gep qilish. (2) Özi üchün mewjut bolghan tallashlar we ularning aqiwetliri üstide oylinish. (3) Özini tutiwalghan halda eng yaxshi tallash boyiche ish bashlash.

Undaqta balilarda «özini kontrollash mijezini qandaq yétildürimiz? Biz hergizmu balilargha bundaq mijezni özimiz arzu qilghan ishlarni mejburi qildurush arqiliq yétildürmeymiz. Amérika Kaliforniye Shtati Los Anzhélis shehiride pisxologiye doxturluqi qilidighan, Amérikining köpligen yerlirige bérip, bala terbiyisi heqqide léksiye sözlep nam chiqarghan doktor Sara Téchmen (Sara Teichman) balilarda özini kontrollash mijezini yétildürüshning töwendiki usullirini tewsiye qilidu:

1)Mes’uliyetchanliqni tekitlesh. Balilarda oyun qoghlishidighan, abroy qoghlishidighan, we dawamliq bashqilarni yéngiwélishni isteydighan mijezlerning yétilip qélishining aldini élip, ularning ornigha hemme ishta mes’uliyetchan bolush mijezini yétildürüsh. Bundaq mijezni her qétim bala birer ishta mes’uliyetchanliqni namayan qilghanda uni bir alahide imtiyazgha ige qilish arqiliq yétildürgili bolidu. Mesilen, eger balingiz bir küni tapshuruqlarni ishlep tügitishte mes’uliyetchan bolghan bolsa, uni shu küni adettikidin sel kechrek uxlashqa yol qoyush arqiliq tartuqlisingiz bolidu.

2) Balini öz-özini idare qilidighan pa’aliyetler bilen shughullinishqa righbetlendürüsh. Mesilen, balingizni özi nahayiti yaxshi köridighan, muweppeqiyetlik bolush üchün uzun-muddet aktip halda tirishmisa bolmaydighan birer sazni öginishke yaki birer top komandisigha qatnishishqa orunlashturush.

3) Balingiz üchün bir uzun-muddetlik nishan tiklep bérish. Mesilen, balingizni bir qanche ay pul yighip, andin yighqan pulgha bir wélispit sétiwélishqa maqul qilish uningda özini kontrollash mijezini yétildürüshning bir yaxshi usuli.

4) Baligha chong emma yetkili bolidighan ümidlerni dep turush, hemde bala ashu arzulargha yétish yolida körsetken hemme tirishchanliqlarni maxtap turush. Mesilen, balingizning özi eng öch köridighan bir derstiki netijisi otturhalliqtin yaxshiliqqa özgerse, uning qabiliyitini maxtash.

Doktor Téchmen yene mundaq deydu: Gerche öz izzet-hörmitining qimmitini inkar qilish bir xil nadanliq bolsimu, biz balilarning özlirining yaxshi kishilik xaraktérlirini qurban qilish bedilige özliri toghrisida yaxshi tuyghugha érishidighan bolup qélishining aldini élishimiz kérek. Yalghuz özi heqqide yaxshi tuyghugha ige bolushla kupaye qilmaydu. Bala yene yaxshi adem bolushnimu öginishi kérek. Aqilane ish qilidighan ata-anilar perzentlirining baliliq dewridila ularni chonglar qatarigha qoshulghandin kéyinki hayatqa teyyarlaydu, hemde ulargha özini kontrollashni ögitip, balining kelgüside muweppeqiyetlik bolushigha kapaletlik qilidu.

Eskertish:

Men ishletken bir halqiliq söz, «mijez», ning toghra tallanmasliqi tüpeylidin, men mezkur témida bir qisim qalaymiqanchiliqlarni keltürüp chiqarghandek qilimen.

Men paydilan’ghan In’glizche matériyalda «özini kontrollash» ni süpetleydighan sözler üchün In’glizche «quality», «trait», we «quality trait» qatarliqlar ishlitilgen bolup, bu yerdiki «quality» dégen sözning menisi «kishilik süpetler» diki «süpet» ni körsitidu. «trait» bolsa yulghun lughitide «alahidilik, xaraktér, pezilet» dep izahliniptu. Men hazirghiche In’glizche «personal trait» dégen sözni «kishilik mijez» dep chüshinip kelgen bolghachqa, mezkur maqalida «mijez» dégen sözni ishletken idim. Yuqiridiki ehwalgha asaslan’ghanda, men eslide «kishilik süpet» dep alghan bolsam toghra bolar iken. Shunglashqa oqurmenlerdin epu soraymen.

Mezkur maqalida teswirlen’gini pisxologiye ilmida aliy derijilik unwan’gha we mol emeliy tejribige ige mutexessisler we mezkur téma üstide ilmiy tetqiqat we ilmiy tejribe élip barghan kesip ehlilirining xelq’aradiki dangliq zhurnallarda élan qilin’ghan bayanliri bolghachqa, men tordashlarning bu maqalidiki mezmunlargha estayidil mu’amile qilishini, we ilimge hörmet qilishini soraymen.

Qisqisi, bir balida yaki bir ademde «özini kontrollash» tin ibaret kishilik süpetni terbiye arqiliq yétildurgili bolidu. Özümde buninggha ispat bolidighan xéli köp ehwallar bar idi. Emma bezi sewebler tüpeylidin özümni mezkur maqalida u ehwallarni bayan qilishtin tarttim.

Paydilan’ghan menbe:

The #1 Way to Raise a Successful Child

http://jewishmom.com/2012/08/30/the-1-way-to-raise-a-successful-child/