Elbilgin

2016-yili 11-ayning 25-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://bbs.bagdax.cn/thread-80634-1-1.html

Men hazirghiche Gérmanlar ustide bir az izden’gen bolup, özüm körgen matériyallargha asasen, Gérmanlarni ijadchanliq (yéngiliq yaritish, keshpiyatchanliq) jehette dunyaning eng aldidiki Amérika bilen sélishturghili bolidighan bir orunda, dep oylap kelgen idim.  Emma men yéqinda Gérmanlardiki ijadchanliq qabiliyitining qandaq yétildürülgenliki üstide izdiniwétip, ijadchanliqta dunya boyiche eng aldida turidighan 16 döletning derijisi körsitilgen bir ilmiy doklatni uchurtup qaldim.  Bu doklatta Gérmaniye unchiwala aldigha tizilmighan bolghachqa, özüm bir az heyran qaldim.  Töwende men bu qétim uchratqan sanliq melumatni teswirlep ötimen.

 

Kanadada In’glizche «The Martin Prosperity Institute (MPI)» dep atilidighan bir Eqil Ambiri instituti bar bolup, men bu qétim paydilan’ghan «Dunyadiki eng ijadchan 16 dölet» dégen témidiki ilmiy doklatni ashu institut we bashqa bir qisim nopuzluq tetqiqat orunlirida ishleydighan bir guruppa mutexessisler birlikte teyyarlighan.

 

Bu tetqiqat guruppisi héliqi 16 döletni bir «Omumiy Ijadchanliq Körsetküchi» dep atilidighan nomur boyiche tizip chiqqan.  Uningdin bashqa, ular yene her bir döletke «Téxnologiye Derijisi», «Talant Derijisi» we «Qobullash Derijisi» boyichimu nomur qoyghan bolup, bu yerdiki «Qobullash Derijisi» dégen paramétir «Téxnologiye» bilen «Talant» larni toluq ishqa sélish derijisini körsitidiken.  Töwendiki jedwelde körsitilgini ashu 16 döletning «Omumiy Ijadchanliq Körsetküchi» nomurliri.  Men u jedwelge qalghan 3 paramétirning qimmitinimu qoshup qoydum.

 

1-resim: «Omumiy Ijadchanliq Körsetküchi» nomuri eng yuqiri bolghan 16 döletning tizimliki.

 

Bu 16 döletning «Omumiy Ijadchanliq Körsetküchi» nomurining yuqiri bolushi choqum ularning ma’arip süpitining yaxshiliqi bilen zich munasiwetlik.  Shunglashqa biz üchün ashu döletlerning ma’arip tereqqiyat ehwallirini tekshürüp biliwélish, we ularning ma’arip sistémisidiki ilgharliqlardin öginish nahayitimu muhim.  Mesilen, 1-resimdiki jedwelde Finlandiye 3-orunda turidighan bolup, emeliyette ularning ma’arip sistémisining süpiti dunya boyiche eng aldinqi 10 ning ichide iken.  Finlandiye hökümiti buningghimu qana’etlenmey, yéqinda özlirining mektep sistémisida bir yéngi inqilap élip baridighanliqini élan qildi. U bolsimu toluq ottura mekteptin bashlap, fizika, matématika, edebiyat, tarix we jughrapiye qatarliq kespiy derslerni emeldin qaldurup, ularning ornigha köpligen kesipler birleshtürülgen asasta weqe we hadisilerni oqutushtin ibaret.  Mesilen, mushundaq yéngi sistémida 2-qétimliq Dunya Urushi tarix, jughrapiye we matématika kesiplirini birleshtürgen asasta ötülidu.  Ders ötüsh usulimu özgiridu.  Mesilen, bir sinip oqughuchiliri öz üstel-orunduqlirida olturup, oqutquchi munberde ders sözlimey, oqughuchilar kichik guruppilargha bölünüp, dersni öz-ara muzakire qilish yoli bilen öginidu.  Bu yéngi usulda ders oqush oxshimighan kesiplerdiki oqutquchilar we oqughuchilar birlikte ishlesh asasida élip bérilidighan bolghachqa, oqutquchilargha qoyulghan teleplermu burunqigha oxshash bolmaydu.  Shunglashqa Finlandiye oqutquchilarni yéngi usulgha maslashturush terbiyisininu alliqachan bashliwetken bolup, 70 pirsent oqutquchilar hazirghiche ashundaq terbiyilinishni tamamlap bolghan.

 

 

Paydilinish menbesi:

 

[1] The 16 Most Creative Countries In The World

http://www.businessinsider.com/most-creative-countries-in-the-world-2011-10#1-sweden-16

 

[2] Finland Will Become the First Country in the World to Get Rid of All School Subjects

https://brightside.me/wonder-curiosities/finland-will-become-the-first-country-in-the-world-to-get-rid-of-all-school-subjects-259910/

[3] The Global Creativity Index 2015

http://martinprosperity.org/content/the-global-creativity-index-2015/

                                         

[4] http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo_pub_gii_2016-intro5.pdf

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti