Erkin Sidiq

2018-yili 11-Iyul

Kona yéziq nusxisi:

http://www.meripet.com/2018/20180711_Leading_by_Inspiration.pdf

Hazir hemmimizning körüp turuwatqinidek, wetendiki Uyghur xelqining béshigha kelgen zulumning künsayin éghirliship méngishigha egiship, chet elde Uyghur wetendashlarni qozghap, ularni melum ishlarni qilishqa ündewatqanlar, melum ishlarni qilishqa yétekleshke urunuwatqanlar, yaki bolmisa bir xil lidérliq qalpiqini kiymekchi bolghanlarning sanimu nahayiti téz köpiyiwatidu. Lékin, chet eldiki Uyghurlar ichide lidérliq ilmide oqughan we lidérliq kespide mexsus terbiyelen’gen kishiler asasen yoq bolghanliqi, héliqi lidérliq rolini öteshke tirishiwatqan qérindashlarning lidérliq we bashqurush kesipliride asasen terbiyilinip baqmighanliqi tüpeylidin, hazir lidérliq qalpiqini kiymekchi bolghan bir qisim qérindashlar usulda ketküzüp qoyuwatidu. Netijide ular közligen meqsetke yételmeyla qalmay, wetendashlar ichidiki ziddiyetlerni téximu keskinleshtürüsh, ittipaqliqni téximu buzush, shuning bilen özimizni téximu ajizlashturush rolini oynawatidu.

 

Lidérliq talantining bir qismi tughma bolidu. Yene bir qismini bolsa kéyinki hayatta yétildürgili bolidu. Lidérliq bilimliri bilen lidérliq qabiliyetlirining bir qisminimu mexsus terbiyilinish arqiliq öginiwalghili bolidu. Lidérliq ilmi gherb elliride nahayiti tereqqiy qilghan bolup, gherb elliride shirket-karxana, idare-mektep qatarliq orunlarning rehbiriy xadimlirini lidérliq bilimi we lidérliq mahariti jehette muddetlik halda terbiyilep turush bir adetke aylan’ghan. Bizning idarimu her yili bu jehettiki kurslardin bir qanchini orunlashturup turidu. Men bügün pütün dunyagha nahayiti tonushluq bolghan, intérnétta kitab qatarliq her xil nersilerni satidighan www.amazon.com tor bétige «lidérliq» (In’glizche «leadership») dégen sözni kirgüzüp izdep baqsam, 500 ge yéqin In’glizche kitab chiqti. Hemmimizning xewiride bolghinidek, Uyghur tilida yézilghan, lidérliqqa a’it kitab-matériyallar asasen yoq.

 

Men buningdin on nechche yil ilgiri töwendikidek so’allargha jawab tépish üstide izdinishni bashlidim:

1) Biz Uyghurlar yéqinqi bir qanche esir ichide ötküzgen qandaq sewenlikler tüpeylidin hazirqidek bir halet ichige kirip qalduq?

2) Biz Uyghurlar buningdin kéyin öz ehwalimizni yaxshilash üchün qandaq qilishimiz kérek?

 

Shuningdin kéyin men wetende yashaydighan bezi Uyghur ziyaliyliri bilen paranglishish jeryanida, ulardin bezilirining «Bizning bügünkidek kün’ge qélishimizdiki eng chong seweb, yéqinqi xéli uzun bir mezgil waqit ichide Uyghurlar ichidin bir heqiqiy dahiyning chiqmighanliqi, bir heqiqiy qehrimanning chiqmighanliqi» dégenlirini anglidim. Men tarix tetqiqati bilen shughullanmighachqa, yuqiriqidek yekünlerge baha bérelmeymen. Shundaqla méning hazirche aldinqi bir qanche esir ichide dahiyliq mesiliside Uyghurlar qandaq ehwallarni öz béshidin ötküzgenliki toghrisidiki tarixni tekshürüp éniqlap chiqish imkaniyitimmu yoq. Men üchün burun néme ish bolghanliqi üstide izdinishke qarighanda, buningdin kéyin néme ishlarni qilish kérekliki üstide izdinish téximu qulayliq we téximu ehmiyetlik. Shundaq bolghachqa, men özini bir yaramliq lidér qilip yétildürüshni oylawatqan, ashu yolda izdiniwatqan, yaki ashundaq bir salahiyet üchün özini bir kandidat dep hésablawatqan Uyghur yashlirigha paydisi bolsun üchün, 2010-yilidin bashlap lidérliq heqqide töwendiki maqalilerni yézip, ularni wetendiki torlarda élan qildim:

(1) Dahiy we Lidérliq Nezeriyesi Toghrisida Omumiy Chüshenche (2010)

(2) Honlarning Dahiysi Attila we Attila’izm (2010)

(3) Bir Lidérda Choqum Bolushqa Tégishlik 21 Süpet (2011)

 

Uningdin bashqa bir ademning bir layaqetlik lidér bolup yétiship chiqishida kem bolsa bolmaydighan éléméntlar heqqide, yaki kishilik tereqqiyat heqqide yene köpligen maqalilernimu yézip wetendiki torlarda élan qildim.

 

Yéqindin buyan chet eldiki wetendashlar arisida yüz bériwatqan bir qisim ehwallar méni yene «Hazir yüz bériwatqan bir qisim nachar ehwallarni özgertish üchün men néme ish qilip béreleymen?» dep oylashqa qistidi. Hazirqi nachar halitimizni özgertish bizdin nahayiti köp ishlarni, hemde toxtawsiz élip uzun muddetlik tirishchanliqlarni telep qilidighan bolup, men bu yerde peqet lidérlar üchün nahayiti qimmetlik bolghan «Righbetlendürüsh Arqiliq Yéteklesh» usuli üstide qisqiche toxtilimen.

 

Hoquq we nopuzgha tayinip ish qilidighan lidérlar ünümdar lidérlardin bolalmaydu. Belki bashqilarni ulargha tesir körsitish, ularning töhpisini ashurush, we ularning ornining ösüshige yardem qilishni asas qilip turup yéteklesh arqiliq ünümdar lidérlardin bolghili bolidu. Bashqilargha heywe qilish we tehdit sélishqa tayinip ish élip baridighan lidérlar yaxshi ünümge érishelmeydu, belki bashqilarni righbetlendürüshke tayinip ish élip baridighan lidérlar yaxshi ünümge érisheleydu.

 

Eger siz bir ünümdar lidér bolay désingiz, bashqilarning ajizliqlirini we kemchiliklirini tekitlesh arqiliq ularning iradisini sundurmang, belki ularning muweppeqiyetliri we érishken netijilirini medhiyelesh arqiliq ularni righbetlendürüng.

 

Eger siz bir ünümdar lidér bolay désingiz, kishilerning aldida bashqilargha warqirash, bashqilarni eyiblesh, bashqilarni haqaretlesh we bashqilarni tenqidleshtin saqlining. Hemde bashqilargha tehdit sélish we bashqilargha kichik balilargha gep qilghandek gep qilishtin saqlining. Eger undaq qilmaydikensiz, siz bashqilarda qarshiliq, endishe we qorqush peyda qilisiz. Undaq qilish bashqilarda öz-özige bolghan pexirlinish, öz-özige bolghan ishench we özide yéngi qizghinliq peyda qilishqa qarighanda köp nachar netije béridu.

 

Bezi kishiler «Selbiy taktika bashqilargha men buyrughan ishni qildurushning eng ünümlük usuli», dep oylaydu, hemde kishilerni selbiy taktika bilen yéteklimekchi bolidu. Emma, yéteklen’güchi kishiler üchün yuqiriqidek lidérlar qopal, bashqilarni oylimaydighan, we bashqilarni haqaretleydighan kishi bolup tuyulidighan bolup, undaq taktika yalghuz yaxshi ünüm bermeyla qalmay, belki yaman aqiwetlerge élip baridu. Yeni, siz hergizmu selbiy taktika bilen bashqilarni heriketke keltürelmeysiz. Selbiy taktika hergizmu sizni telepni yuqiri qoyidighan bir lidér qilip körsetmeydu, belki sizni bir eqilsiz yaki döt lidér qilip körsitidu.

 

Eger siz bir ünümdar yétekligüchi bolay, deydikensiz, siz choqum bashqilargha hörmet qiling. Bashqilarni siz qilmaqchi bolghan ishning bir töhpikari qiling. Bashqilargha medet bérish we özingiz ülge bolush arqiliq küch-quwwet ata qiling. Yaxshi lidér bashqilarning talantlirini toluq ishqa sélish arqiliq, ularni öz iqtidarliri we öz töhpiliri heqqide razimenlik tuyghusigha ige qilidu. Nachar lidér bolsa bashqilarni qurban qilish bedilige özi üchün qana’etmenlik yaritishqa tirishidu.

 

Qisqisi, medet bérish heywe qilishtin köp küchlük.

 

 

Paydilinish Menbesi:
 

[1] Leading by Inspiration

http://whatwillmatter.com/2016/12/leading-inspiration/

 

 

Bu maqalini «Pidakar» inimiz tehrirlidi.

 

Bu maqale barliq Uyghurlargha mensup bolup, uni menbesini eskertken halda bashqa her qandaq ijtima’iy taratqulargha chiqirip qoysingiz boluwéridu.

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti