Erkin Sidiq
2018-yili 27-Iyul
Kona yéziq nusxisi:
20180727_dunya_sukuti-UEY.pdf
2009-yili
tomuzda
Ürümchide yüz bergen xitay hakimiyitining chong suyiqest
weqesidin kéyin,
Uyghurlarning béshigha kelgen zulum künsayin éghirliship
mangdi. Shu weqedin
kéyin men wetendiki bezi qérindashlar özining qanchilik éghir
xeter ichide
ikenlikige qarimay, özliri körgen yaki öz bashliridin ötküzgen
Uyghurlargha sélin’ghan
insan qélipidin chiqqan zulumlardin chet eldiki Uyghurlarni
xewerlendürüp
qoyush üchün heriket qiliwatqanliqini anglap turdum. Méningche
wetendiki ashu
qérindashlarning héliqidek intayin xeterlik ishlarni
qilishidiki tüp seweb,
ularning «Eger bu ishlarni BDT we Amérika qatarliq gherb
elliri bilse, ular
xitay hökümitige bésim ishlitip, bizni hazirqi zulumdin
qutulduridu», dep
oylighanliqi. Emma, chet eldiki Uyghurlarning hemmisi
bilidighinidek, dunyada
Uyghurlarni hazirqi zulumdin qutuldurup qoyidighan birer
teshkilat yaki birer
dölet yoq. Shunglashqa men her qétim wetendiki
qérindashlarning qehrimanliqi
heqqidiki yuqiriqidek xewerlerni anglighinimda ichim siyrilip
kétidu. Hemde kallamgha
«Dunya némishqa bizdek ajiz milletler yoluqqan adaletsizlik we
zulumlargha
süküt qilidu? Dunya némishqa birer chare körmeydu?», dégen
so’al kélidu. Men bu
so’algha nezeriye jehettin ilmiy jawab tépishqa tirishtim,
hemde bezi
netijilerge érishtim. Mezkur yazmida men özüm bayqighan ashu
jawablarni bayan
qilip ötimen.
«Küchlük eller
siyasiti nezeriyesi» boyiche qarighanda, oxshimighan eller
xelq’ara siyasiysida
bir sen’et nomurida muhim rol alidighan oxshimighan
artislargha oxshash bolup,
ashu ellerdin yuqiri orunda turidighan bashqa bir nopuzluq
nerse mewjut
bolmaydu. Xelq’araliq munasiwet saheside bu «retsizlik» (anarchy) dep atilidu. Bu hergizmu
her qaysi eller
xalighanche adem öltürüp, qalaymiqanchiliq chiqarsa
boluwéridu, dégen menini
bildürmeydu. Belki u «mertiwe tüzümi» yaki «hoquq tüzümi» (hierarchy) ning eksini bildüridu.
Her xil döletler
üstide turidighan bir yuqiri derijilik hoquq orgini mewjut
emes, dégenni
bildüridu. Oxshimighan eller bir bilyart üstili üstidiki
toplargha oxshash
bolup, ularning chong-kichikliki öz-ara oxshimaydu, emma,
hoquq jehette
ularning hemmisi barawer orunda bolup, ulardin üstün
turidighan bir téximu
nopuzluq nerse bolmaydu.
Eger siz
Amérikida
bolup, birer jiddiy ehwalgha duch kélip qalidikensiz, 911
nomurgha téléfon
qilip, derhal qutquziliniwélish imkaniyitige ige bolalaysiz.
Emma, xelq’ara
sistémida eger siz 911 nomurgha téléfon qilsingiz, téléfonning
qarshi teripide
sizge héch kim jawab bermeydu. Sizni qutquzuwalidighan héch
qandaq orun
chiqmaydu. Hemme eller barawer bolup, nopuzda barliq ellerdin
üstün turidighan
birer organ mewjut emes. Wetendiki xelqimiz yoluqqan ehwal ene
shu: Ular éghir
xeter astida bolsimu chet elge téléfon qilip, özliri yoluqqan
zulumni sirtqa
anglitip keldi, emma sirttin ulargha héch qandaq yardem
kelmidi.
Dunya
adaletsizlik
we zulumgha süküt qilishta yalghuz Uyghurlarghila shundaq
qiliwatqini yoq. Maw
zédung dewride xitayda 3 yil acharchiliq bolup, 30 milyondek
kishi ölüp
ketkendimu dunya xitay hakimiyitini eyiblimey, süküt qilip
qarap turghan.
Gitlér 1939-yili Polshani tajawuz qilip bésiwalghan waqitta,
uning Gérmaniye
ichidiki Yehudiylar üstidin qirghinchiliq élip bériwatqinigha
6 yil bolghan.
Shu waqittimu dunya Gitlérni eyiblep, uninggha qattiq bésim
ishletmigen. Bundaq
ishlarda dunyadiki ellerning hemmisi özlirining menpe’etini
chiqish qilip turup
yol tutidu. Eger ular dunyaning melum bir rayonidiki
adaletsizlik, zulum we
insanlar üstidin ötküzgen jinayetlerni étirap qilidiken, u
eller ashu ishlargha
qarita munasip halda chare körüshke mejburiy bolidu. Chet
ellerning hazirche
Uyghur mesilisige qarita birer chare qollan’ghusi yoq,
shunglashqa ular hazir
Uyghur mesilisini körmeslikke séliwatidu.
Bezide bezi
eller
adaletsizlik we insanlar üstidin yürgüzülgen jinayetlerge
qarita bezi
tedbirlerni qollinidu. Yeni, bezi döletlerning qanun organliri
bashquridighan
parlaméntliri bezi xelq’araliq ishlarda özlirining hökümitidek
menpe’etperes
bolup ketmeydu. Mesilen, Amérika Parlaménti 2016-yili héch
qandaq qarshiliq
bilet yoq halette 343-nomurluq qanun layihisini maqullap,
xitay hökümitining
Falun’gongchilarning ichki ezalirini xalighanche élip sétish
ishini tosti [3].
Yawropa Parlaméntimu 2013-yili Amérikining bilen oxshiship
kétidighan qanundin
birni chiqirip, Falun’gongchilarni asas qilghan xitay
puqralirining ichki
ezalirini élip sétishni toxtitip, türmige solan’ghan
Falun’gongchilarni derhal
qoyuwétishni telep qildi. Teywen we Isra’iliyemu öz
girazhdanlirining xitaygha
bérip, ichki ezalirini almashturushini cheklidi.
Emma, hazirqi
dunya bir dölettiki melum bir jinayi ishni bayqighan haman
hemmeylen qozghilip
uninggha qarshi chiqidighan dunya emes. Dunyaning yardimige
érishish üchün siz
qatmu-qat tosalghularni bösüp ötüshke, we nechche yil hetta
nechche on yil
boshashmay küresh qilishqa toghra kélidu. Bezide hetta bir
ewlad kishilirining
toxtawsiz küresh qilishigha toghra kélidu.
Yene bir muhim
nuqta shuki, siz yoluqqan adaletsizlik we zulum qanche éghir
bolghanséri,
bashqilarni ünümlük qayil qilish üchün, siz toplighan uchurlar
shunche köp we
shunche rast bolushi kérek. Yeni, bashqilarni hergizmu quruq
gep bilen qayil
qilghili bolmaydu. Sizde choqum yéterlik miqdardiki emeliy
pakitlar bar bolushi
kérek. Mediyalar pakittin birni tapsa sirtqa peqet shu
pakitnila anglitidu. Siz
üchün zörür bolghan nerse gépingizning qayil qilish küchi,
hergizmu
gépingizning qanchilik yolluq bolushi emes. Beziler gep
oynitish arqiliq
bashqilarni qayil qilishqa urunup baqidu, emma undaq taktika
xelq’ara siyasette
asasen ünüm bermeydu. Undaq taktika héch bir tesir
körsitelmeydu. Amérika bilen
Yawropa parlaméntining xitaydiki ademlerning ichki ezalirini
mejburiy we
qanunsiz halda élip sétish ishlirini tosush üchün qanun
chiqirishigha türtke
bolghan asasliq nerse Falun’gongchilar teminligen ispatlar
bolup, chet el
hökümetlirige teminlen’gen bu jehettiki pakitlar intayin köp.
Mesilen, 2009-yili
«Qanliq Hosul» namliq [4] we
2014-yili «Qassap»
namliq [5] In’glizche kitablar
neshr qilip
tarqitilghan bolup, uningda xitaydiki Falun’gongchilarning
ichki ezalirining
mejburiy we qanunsiz halda éliwélinish ehwallirigha a’it
nurghunlighan pakitlar
bayan qilin’ghan. Ular bilen sélishturghanda Uyghurlarning
béshigha kelgen
zulumning emeliy pakitlirini bayan qilidighan In’glizche
matériyallar hazir
asasen mewjut emes.
Birinchi-resim:
«Qanliq
Hosul» we «Qassap» namliq kitab muqawisining körünüshliri
Menmu bilimen,
Uyghurlar üchün wetendiki heqiqiy ehwal heqqidiki tepsiliy
melumatlarni we
emeliy pakitlarni sirtqa élip chiqish intayin qiyin bolup,
hazirqi waqitta
undaq qilish asasen mumkin emes, déyishkimu bolidu. Bu
yazmining meqsiti biz
hazir duch kelgen bir chong mesilini ilmiy nezeriye nuqtisidin
chüshendürüp
bérish bolup, u mesilini hel qilish charisini otturigha qoyush
emes. Hemmimizge
melum bolghinidek, biz üchün hazir undaq bir asan chare mewjut
emes.
Men yuqirida
«Küchlük eller siyasiy nezeriyesi» ge a’it mezmunda sözlep
ötkinimdek,
dunyadiki döletlerning hemmisi hoquq derijisi jehette oxshash
orunda turidighan
bolup, Amérika, Yawropa Birliki we B d t qatarliqlarning
qararlirining resmiy
qanuniy nopuzi yoq. Yeni, bashqiche qilip éytsaq, ular
chiqarghan
Falun’gongchilarni asas qilghan xitay puqralirining ichki
ezalirini qanunsiz
halda mejburiy élip sétishni toxtitish heqqidiki qanunlar
xitay hökümitide héch
qandaq özgirish hasil qilalmidi. Xitay dölitidiki bundaq
jinayi ishlar azlash u
yaqta tursun, yéqinqi bir qisim melumatlargha asaslan’ghanda
undaq ishlar
téximu éghirliship méngiwatidu. Bolupmu ichki ezaliri élinish
burun
Falun’gongchilarni asas qilghan bolsa, hazir Uyghurlarni asas
qiliwatqanliqi
perez qiliniwatidu. Isra’iliyemu Pelestin mesiliside dunya
qanun chiqirip eng
köp eyibligen bir dölet bolup, méning bilishimche Isra’iliye
ashundaq
qanunlarnimu eng köp depsende qilghan dölet bolup turuwatidu.
B d t qatarliq
orunlar chiqarghan qanunlarning hemmisi Isra’iliyeni
méngiwatqan jinayi
yolliridin tosup qalalmidi.
2-resim: Qeshqer
aydurimisidiki bir qanche körünüsh. Bu
resimlerni bir Yaponluq sayahetchi
2018-yili 1-ayda tartqan.
Qisqisi, biz
Uyghurlarni dunya hazir asasen özimizge tashlap qoydi. Bizni
Musulman
qérindashlirimiz we Türkiy qérindashlirimizmu asasen özimizge
tashlap qoydi.
Men Uyghurlarning béshigha kelgen zulumni azaytish yolida
heriket qiliwatqan
barliq qérindashlarning tirishchanliqidin intayin minnetdar
bolup, chet eldiki
barliq wetendashlarning ashundaq bolushini, ularning
yaxshiliqtin xushal
bolidighan, yaxshiliq qilghanlargha minnetdarliq
bildüridighan, yamanliqqa
nepretlinidighan, we zulum salghanlargha qarshiliq
körsitidighan normal
insanlardin bolushini arzu qilimen. Shuning bilen bille,
Uyghurlarning
ümidining hemmisini birer chet el hökümiti yaki birer
xelq’araliq teshkilat
chiqirish éhtimali bar bolghan Uyghurlar heqqidiki qanun’gha
baghlap
qoymasliqini ümid qilimen. Ashundaq qanun wujudqa kelgen
teqdirdimu, uning
hazir Uyghurlar duch kelgen éghir mesilini toluq hel qilip
bérelishi, yaki biz
oylighandek derijide hel qilip bérelishi natayin.
Milletni saqlap
qélish barliq Uyghurlarning aldidiki eng muhim we eng jiddiy
wezipe. Bu
wezipini ada qilish asasen bizning öz zimmimizde. Bu wezipini
ghelibilik
orunlash üchün, biz hazirdin bashlap perzentlirimizni hazirqi
zaman penniy
mekteplerde yaxshi oqutushimiz, özlirimizmu her xil zamaniwi
kesiplerde kesip
ehli bolup chiqishimiz, shu arqiliq pütün milletning eqliy
küchini tereqqiy
qildurushimiz kérek. Mana bu men yéqindin buyan qattiq we
qayta-qayta tekitlep
kéliwatqan eng muhim nuqta bolup, méning némishqa ashu nuqtini
tekitleydighinim
mezkur yazmam arqiliq azraq ayding bolushini ümid qilimen.
Paydilinish Menbeliri:
[1]
Erkin Sidiq: «Junggo Némishqa Tinch Yol Bilen Tereqqiy
Qilalmaydu?»
[2]
19年前风骤起，19年后叩人心!（20180720第406期）
https://www.youtube.com/watch?v=UefWtTqAH_M&t=1014s
[3] https://www.congress.gov/bill/114th-congress/house-resolution/343/text
[4] David
Matas and David
Kilgour, Bloody Harvest: Organ Harvesting of Falun Gong
Practitioners in China
[5] Ethan
Gutmann, The Slaughter: Mass
Killings, Organ Harvesting, and China's Secret Solution to
Its Dissident
Problem
Bu maqalini «Pidakar» inimiz tehrirlidi.
Bu
maqale barliq Uyghurlargha mensup bolup, uni menbesini
eskertken halda bashqa her qandaq ijtima’iy taratqulargha
chiqirip qoysingiz boluwéridu.