Fransiyede Oqughan Az Sanliq Millet Dokturliri

Kirish söz:

Bir küni men Dokturluqta oquwatqan birsining öyige uni ziyaret qilip bérip uningdin: "Aman turamsiz? Oqushingiz nedin negiche boliwatidu?" dep soridum. U xélighiche jim-jit turup ketkendin kéyin manga: "Xudagha shükri! bilemsiz?! Méning hem sizning yurtumizda bir obdan illiq ailimiz, omaq perzentlirimiz bar idi, biraq mushu oqushni dep hemmimiz bu jayda tul yüriwatimiz, erlermu tul, ayallarmu tul..." dep jawap berdi. Derweqe uning éytiwatqanliri rast idi, tuyuqsizla ichimni xuddi bir nerse ghajilawatqandek bolup kettim. U ishning bolup otkinige xéli yillar boldi, biraq nurghun kishiler yenila shu "Tulluq" salahitini saqlap oqushning axirqi noxtisigha yétip bérish üchün u uzun yillarni kéchini kündüzge ulap ötküzdi. Shunga bügün kallamgha ene shu Dokturlar heqqide azraq bir nerse yézish istigi peyda bolghan idi.

Bir chaghlarda ashu kishilerning zör köpchilikige oxshash menmu Fransos tilini Beijingda ügengen idim. Anglashlargha qarighanda Shinjang din bérip "2-qarar" digen nam bilen Beijing Til-Medeniyet Üniversititi (Hazir bu mektepning ismi Beijing Til Üniversititigha özgertildi) de Fransosche ügengen bir sinip oqoghuchi boptiken (Ularning Beijingda Til ügengen waqti: 1996-1997). Bu balilardin qaysi biri Fransosche sözligidek bolsa, ularning chirayliq sözligen Fransoschisidin heyran qalghan her qandaq bir kishi derrula ulardin: "Siz Fransiyede qanche uzun turghan?" dep soraydikenmish. Shu zamanlarda ashu sinip oqoghuchiliri özi teyyarlap özi oynap chiqqan Fransiye nomurliri (bularning ichide shé'ir diklamatsiye qilish, Fransosche naxsha éytish, Fansosche komidiye, Fransiye örüp aditi-mediniyitige ayit bashqa nomurlar bar idi) Beijing Üniversititining chong zalidiki nechche ming tamashibinning güldiras alqishigha sewep bolghan.

Méning bu yerde sizge éytip bermekchi bolghinimning köp qismi del kiyinki künlerde Fransiyede Dokturluqqa érishken ene shu kishilerning hékayisi. Bu kishiler toghurluq qolumde tepsili matiryallar bolmighanliqtin men yazmaqchi bolghan nersemni en-eniwiy edebiy xatire usulidin özemni chetke élip turup addiy tillar bilen bilidighanlirimnila yazdim. Gerche bulardin bezilirining femilisini bilmisemmu, buning ziyini yoq elwette, bizde "At tapqiche éshek min!" deydighan gep bar emesmu?!
Méning yazghanlirimning sirtida qalghan yene nurghun kishilerning barliqidin xewirim bar, biraq u kishilerning ismini demalliqqa ésimge alalmighachqa bu maqalining axirini dawamlashturushni hazir Fransiyede Dokturluqta oquwatqan hörmetke sazawer Waris Abdukerim JANBAZ ependige hawale qilimen.

Perhat:

Fransos tili jehette hemmimizge moysipit hésaplinidu. U kishi 80-yilliridila XI'AN de fransos tili ügengen, anglashlargha qarighanda "Sayahet Yétekchiliri" din élinidighan fransos tili imtahanining éghizchisini shu kishi alidiken. U kishining Fransiyege kélip oqughan waxtimu bashqilardin xéli burun bashlanghan. Perhat 90-yillarda Fransiyede "Farmakologiye" ilmide dokturluqta oqup oqushini nahayiyi muwapiqiyetlik tamamlighandin kéyin ilgiri özi ishligen Shinjang Tibbiy Üniversitige qaytip bérip xizmet qilghan. Gerche Perhat Fransiyede dokturluqta eng burun oqughanlarning biri hésaplansimu uningdin Fransiyediki oqush heqqide "meyli qandaq qiyinqiliqqa yoluqma, hergiz bel qoyuwetme! " digen bir jümle sözdin bashqa hech nerse qalmighan. Perhat hazir Shinjang Tibbiy Üniversititining Professori, Doktur yétekqisi, Shinjang Tibbiy Üniversititi Aspirantlar Bashqarmisining Bashqarma Bashliqi. Uning ayali Muhebbet mu tibbiy sahade közge körüngen doxturlarning biri bolup Shinjang Tibbiy Üniversitige qarashliq 1-Doxturxanida ishleydu.

Amine:

Fransos tilini men yuqurda eytip öken Beijing diki "2-qarar"da oqughan. Fransiyege kélishning aldida Shinjang Pidagokika Üniversititi Tarix Fakoltitining Mudiri bolghan. Amine Uyghur Xelqining dangliq tilshunasi Ibrayim MUTII ependining kélin qizi. Aminening yoldishi Türgün ependimu uqumushluq kishi bolup eyni yillarda Rosiyede oqughan, hazir Shinjang Üniversitidiki talantliq rehber, közge körungen kompiyotér mutexesislirining biri bolup hésaplinidu. Ularning 15-16 yashlargha kirip qalghan bir qizi bolup Amine oqush bilen bolghan mushu yillarda u qiz dadisining hémayiside chong boldi. Amine hazir Parij da "Tarix" penliridin dokturluqta oquwatidu, oqushi pat yéqinda pütidu.

Zébibulla:

Fransiyege kélishtin ilgiri Shinjang Üniversititi Tebiy Jughrapiye Fakultitining oqutquchisi bolghan. Fransos tilini Beijing diki "1-qarar" sinipta oqughan bolup, iradilik, tirishchan kishi. U fransiyediki "Tebiy Jughrapiye" din oqughan dokturluq oqushini bir nechche yilning aldida ghelbilik tamamlap özi ilgiri xizmet qilghan Shinjang Üniversititige qaytip bérip shu jayda ishlewatidu.

Bahargül ZIYAWUDUN:

Bahargül Zébibullaning Shinjang Üniversititida bir sinipta oqughan sawaqdishi. U aliy mektepni püttürgen kéyin Shinjang Pidagokika Üniversititining Jughrapiye Fakultitida oqutquchi bolghan. Fransos tilini Beijingdiki Shinjang sinipning "4-qarar" ida oqughan. U hazir parijda dokturluqta oquwatidu, uning yoldishi Shöhretmu uqumushluq ziyali bolup umu Fransiyege kélishtin ilgiri Shinjang Pidagogika Üniversititining oqutquchisi idi. Bahargül Fransiyege kelgendin kéyin ikki balisi bilen yoldishinimu Fransiyege élip keldi. Ular hazir bir aile kishiliri hemmisila Parijda oquwatidu. Bahargül japagha chidamliq, hérip-qarqashni bilmeydighen jéni tömür ayal. bir chaghda men uning : "Méni bilim igellesh üchün chöl jezirige apirwetsimu zérikmeyittim!" diginini anglighan idim. bu heqiqetenmu shundaq ish.

Aqa-Singil Dokturlar-Ixpal bilen Méhray:

Bu bir jüp acha-singillarning aqisining ismi Ixbal bolup Beijingdiki dangliq "2-qarar" ning tirishchan oqughuchisi bolghan. Eytishlargha qarigha bu dangliq "2-qarar" dikiler shenbe-yekshenbe küni kütüpxanidin ügünüsh qilidighan örün igellesh üchün kütüpxanini aqmastin kütüpxana derwazisi aldida öchret saqlaydikenduq. Ixbalmu men yuqurda éytip ötüp ketken Aminege oxshashla öchiret saqlaydighanlarning biri idi. U aliy mektepni Shinjang Tibbiy Üniversititida oqup püttürgendin kéyin Tibbiy Üniversitige qarashliq 3-doxturxanigha xizmetke chiqqan (Ösme késellikler doxturxanisi), kéyin Fransiyege kélip oqup öz kespide dokturluqni oqup tamamlighandin kéyin xazir Beijingdiki bir tetqiqat ornining gholluq adimi bolup ishlewatidu. U Fransiyede oquwatqan mezgilde, özige oxshashla Shinjang Tibbiy Universititida oqupkéyin Ösme Késellikler Doxturxanisigha xizmetke chiqqan singlisi Méhrayni Fransiyege élip kelgen idi. Umu nöwette öz kespidin dokturluqta oquwatidu. Oqushi pat yéqinda tügeydu. Méhray aldinqi yili Ürümchige qaytip bérip Fransiyede tonushqan Fransos yigiti bilen Ürümchide toy qilip keldi. Ular hazir Parij da yashawatidu.

Er-ayal dokturlar-Tursunjan TOQAY bilen uning ayali Asiye:

Bu bir jüper-ayal dokturlar aliy mektepni Shinjang Tibbiy Üniversititida bir sinipta sawaqdash oqup püttürgendin keyin her ikkilisi Shinjang Tibbiy Üniversititigha oqutquchuluqqa qép qalghan. Bu ikkisining Milliti Qazaq bolup Uyghur tili, Uyghur mediniyiti, Uyghurlarning örpi-aditi digenlerni Uyghurlardinmu yaxshi bilidu. Tursunjan Fransos Tilini Beijingdiki dangliq "2-qarar" da oqughan. Bezilerning éytishiche u Fransosche tili ügüniwatqan chaghlarda üstel chirighini yotqanning ichige ekirwélip kéchiche Fransosche yadlap qiqidikenduq. U Fansiyege 99-yili kelgen, uningdin kéyin u oqushuni taki dokturluqni tamamlighuche dawamlashturup oqup aldinqi yili oqush püttürgendin kéyin ilgiri özi oqutquchuluq qilghan Tibbiy Üniversititigha qaytip bérip ishlewatidu. U Fransiyede oquwatqan mezgilde Fransiyege özi orunlushup bolghandin kéyin Tibbiy Üniversititida ishlewatqan ayali bilen oquwatqan qizini Fransiyege élip kélip bir ayile kishiliri jem bolup turup oqughan, axirida her ikkilisi dokturluq üniwanigha ériship Ürümchige qaytip keldi. Uning ayali Asiyemu Shinjang Tibbiy Üniversititi Dorigerlik Inistitotida oqutquchi.

Muxbul ABLIZ:

Fransos Tilini Beijingda ügengen. U eyni chaghda Beijingdiki "Shinjang 1-Qarar Fransos Tili sinipi" ning elachi oqoghuchisi bolghan. Yurti Qeshqer Maralbéshidin. Aliy mektepni Shinjang Tibbiy Üniversititida oqup tügütüp shu mektepte oqutquchuluqqa qélip qalghan. Nahayiti tirishchan, qabiliyetlik, ishlarni aldin biliwalaydighan tolimu eqilliq kishi. Bézilerning éytishiche uning ismi u aliy mektepte oquwatqan chaghlarda " Mexbul" ikenduq, kéyin u ataqliq kompozitor Yasin MUXBUL ependige bekla choqinidighan bolghachqa ismini umu "Muxbul" gha özgertiwaptimish. Bu anche ishench qilghili bolmaydighan bir mish-mish gep xalas.
U Fransiyege tünji bolup 97-yilighu deymen kelgen, oqushini dawamlashturup oqughandin kéyin aldin yili özining kespi bolghan "Dora Xémiye" sidin dokturluqni püttürüp özi ilghiri xizmet qilghan Shinjang Tibbiy Üniversititining Dorigerlik Inistitotida xizmet qiliwatidu. Beziler uning kompiyotir qachilanghan yoghan bir somkini téqimighiche ésiwelip yurgen halitini Tibbiy Üniversitit qorasi ichida dayim körüp turarmish. Bumu bir ishench qilghili bolmaydighan mish-mish gep, bélkim u dayim mektep qorasida ésiwélip yürüydighan u somka kishiler mubalighe qilghandek unchiwala chongmu emestu. Ademlerni deymen, biri somka ésiwélip yürsimu u kishini bosh qoymay qalaymiqan geplerni tarqitip yürgen.

Enwer:

Umu Fransos tilini Beijingdiki dangliq "2-qarar" sinipta ügengen. U aliy mektepni Tursunjan, Asiyeler bilen bir sinipta oqup tamamlighandin kéyin oqush püttürüp umu Shinjang Tibbiy Üniversititige oqutquchuluqqa qélip qalghan. Fransiyege 98-yli kelgendin bashlap oqushuni izchil dawamlashturup özining "Farmakologiye" kespiy boyiche bolghan oqushuni taki "Doktur Ashti" ghiche dawamlashturup oqushni ghelbilik tamamlighandin kéyin umu ilghiri özi ishligen Shinjang Tibbiy Üniversitige qaytip bérip shu jayda xizmet qiliwatidu. Adette kem söz, emme öz ishigha nahayiti puxta kelgen tirishchan kishi.

Exmetjan TURSUN:

Umu Fransos Tilini Beijingdiki dangliq "2-qarar" da ügengen. U 99-yli Fransiyege tünji kélip bir yil bilim ashurghandin kéyin qaytip kétip 2002-yili Fransiyege qayta kélip dokturluq oqushini bashlighan. U aliy mektepni Muxbul Abliz bilen bir sinipta Shinjang Tibbiy Üniversititida oqup mektep püttürgendin kéyin umu shu mektepning özige oqutquchuluqqa qép qalghan. U Yeken Nayisining Awat yézisida bir doxtur ayiliside dunyagha kelgen bolup, bashlanghuch we toqluqsiz otturalarni öz yézisida oqup tügetkendin kéyin, ailisining qeshqerge köchüp kélishi tüpeyli toluq otturni "Qeshqer Uyghur Toluq Ottura Mektep" te oqup tügütüp Shinjang Tibbiy Üniversititining Dorigerlik kespige qobul qilinip aliy mekteptiki oqushuni shu jayda tamamlighan. U tolimu kemsöz, tirishqan kishi. Uning kem sözlüki toghurluq mundaq geplermu bolghan, u bashlanghuchta oquwatqan chaghda mektep mudiri siniplarni arilap yürüp u oquwatqan sinipqa kirip uningdin "Isming nime?" dep soraptu, u kem söz bolghachqa qorunup turup digüdek "Exmetjan TURSUN!" dep jawap bériptudek, Uning bu halitini körgen mektep mudiri uninggha "Exmetjan TURSUN, gep qilip tursun!" digen iken. Bumu bir mish-mish gep. Anglashlargha qarighada u kishi Ürümchide neshir qildurghan "Haraq we Salametlik", "Dayim Qollunilidighan Imporit Dorilar Qollanmisi" deydighan 2 kitap barmish, uning bezi bir foto sür'et eserlirimu bir qisim gézit-zhornallarda élan qilinghanmish. Birsining éytishiche u Fransos tiligha pishshiq köp tereptin yétilgen bilimlik kishimish.

Mexpiret:

Beijingda Fransos Tilini Bahargül bilen sawaqdash oqughan, Bahargülning Shinjang Pidagogika Üniversititi Jughrapiye Fakoltitida bille ishleydighan xizmetdishi. Hérip-charchashni bilmeydighan nahayiti tirishchan ayal, u bir-ikki yildin béri fransiyediki dokturluq oqushuni dawamlashturup kéliwatidu. Mexpiretning 2 oghli bar, bu balilargha Shinjang Tibbiy Üniversititida ishleydighan aq köngül yoldishi Adiljan qaraydu. Uning yoldishi Adiljan magistirliq üniwanigha ige ixtidarliq doxtur.

Muyesser TOXTI:

Unmu Fransos Tilini Beijingda ügengen Shinjang Sen'et Inistitotining közge körüngen oqutquchisi, jamaetke tonush dangliq kino artisi. Yurti Xotendin, japa-mushaqet, hérip qarqashqa bash egmeydu. U aldinqi yili Fransiyede oquwatqan magistirliq (DEA) oqushuni ghelbilik tamamlighandin kéyin dokturluqqa tizimlitip kirip oquwatidu.

Waris Abdukerim Janbaz:

Yurti Peyziwat Nahiyisining Janbaz yézisidin bolghachqa özige Janbaz digen isimni texellus qilip qollanghan. Istiqbali bar tirishqan oghlan bolup Fransiyege kélishtin ilghiri Uyghur Kompiyotérchiliqi jehette alahide közge körüngen. U 2002-yili Fransiyege kélip Fransiyediki oqushuni Fransos Tili ügünüshtin bashlighan, hazir Parij da dokturluqning 2-yilliqida oquwatidu. Biraq bu kishidin éhtiyat qilmisingiz bolmaydu, chünki uning özining sözi bilen éyitqanda nawada siz gheyri niyet bilen kompiyotur yumshaq ditalini yasisingiz yaki uni jazanixorluq qilip heddidin ziyade yuquri bahada qimmet satsingiz JANBAZ ependi derhalla uninggha qarshi yumshaq dital yasap chiqip uni bikargha tarqitip bolsimu sizning héligerlikingizge jawap béridu.

Hijran
2006-Yili 20-F
éwral

Esli menbesi: www.Biliwal.com

© Copyright 2004 Uyghur Meripet Torbeti
Bashqurghuchi: Erkin Sidick.
E-Mail: Erkin@Meripet.com