Türkiyediki Dangliq Aliy Mektepler - Boghaz'ichi Uniwérsitéti

bilginingni eldin ayima deptiken, menmu bilgilenlirimni köpchilik bilen ortaqliship ularning paydilinishigha sunsam, bashqilar buningdin azraq bolsimu menpeetlinip qalsa ejep emes.

Boghaz'ichi uniwérsitéti türkiyediki aliy mekteplerning ichide ikkinchi orunda turidu, birinchi orunda turidighini ottura sherq téxnika uniwérsitétidur. Bu ottura sherq téxnika uniwérsitétini memlikitimizdiki chingxua uniwérsitéti bilen teng disek, boghaz'ichini béyjing uniéwérsitéti disek bolidu.
Méning türkiyediki bu mekteplerni wetendiki qérindashlargha tonutushumning sewebi bizde bular heqqide yéterlik tonushning kemchil bolghanliqidindur. Hemmimizge ayan bolghinidek memlikitimizdin chet'elge chiqip oquydighanlar intayin köp. Gerche uyghurlar az sanliq bolsimu, heryili chet'elge chiqiwatqanlarning sani yenila xéli köp. Yene nurghun ghayilik ijtihatliq oqughuchilar chet'elge chiqip oqush, we özining arzu armanlirigha yétish üchün, tinim tapmay tirishiwatmaqta. Ene shu oqughuchilargha az tola bilgenlirimizni yetküzüp qoyalisaq, bu bizning bir kishilik rolimizni jari qildurghinimiz bolup qalar.

Emdi némishqa türkiyediki aliy mekteplerni tewsiye qilip qaldim? Chet'elge chiqquchilarning neziride, amérika belkim eng yüksek nishan bolushi mumkin, undin qalsa yawropadiki aliy mektepler, yaponiye, digendek. Uchur daérisining kéngiyishige egiship, hetta burun biz tüzük bilmeydighan jenubiy afriqa, ukrainalarmu qizziq nuqtilardin bolup qalmaqta. Biz bu yerde chiqqan döletlerning iqtisadi küchi, medeniyet sewiyesi, we maaripigha qarap baha bérelmeymiz. Hetta séprus, we malta digendek döletlermu memlikitimizdiki chet'elge chiqquchilarning neziridin qéchip qutulalmidi. Chet'elge chiqip oqushqa tonushturush mulazimitimu barghanséri bazar tépip, bir kesip bolup shekilliniwatidu. Dimek chet'elge chiqip oqush bir menidin éyitqanda yalghuz oqushlam bolup qalmay, bashqa nurghun seweplerni öz ichige almaqta. Mesilen nezer daérisi kéngiyidu, perqliq bir maarip séstimisida turup, perqliq tepekkur usullirini igelleydu dégendek. Meyli qandaq bolmisun herkimning özige xas meqsetliri bolidu. Bir qétim men junggodin kelgen bir chong shirketning emeldarliri bilen parangliship qaldim. Ular mendin méning némishqa türkiyege kélip oqumaqchi bolup qalghanliqimni soridi. Men buningda nurghun seweplerning barliqini, bulardin birining türkiyediki oqush pulining erzanliqini we turmush xirajitining yawropadiki nurghun döletlerge sélishturghanda töwenrek ikenlikini éyittim. Ular söshümni testiqliship, özlirining barghanliki yawropa elliride junggoluq oqughuchilarni uchratqanliqlirini, hetta giritsiyedimu bir türküm junggoluq oqughuchini körgenliklirini éytishti. Giritsiyediki oqughuchilarmu u yerde oqush pulining erzan bolushi we turmush xirajitining yuqiri bolmasliqi sewebibi bilen u yerni tallighan iken. Meyli némila deyli, junggoluqlargha nisbeten dunyadiki nurghun döletlerning istimal sewiyesini qobul qilip bolghili bolmaydu. Hetta istanbulning istimali bizge bek éghir kélidu, halbuki, istanbulni yawropa we amérikiliqlar istimal sewiyisi anche yuqiri bolmighan bir sheher dep muamile qilidu. Bu bu seweplik bu yermu dangliq sayahet nuqtilirining biridur.

Gerche bashqa jehettiki chiqimlar bizge jiq körünsimu, oqumaqchi bolghanlargha nisbeten, aliy mekteplerning oqush puli qimmet hésablanmaydu. Bezilirining oqush puli hetta memliket ichidiki aliy mekteplerdin töwen turidu. Mesilen normal aliy mekteplerge bir mewsüm üchün ikki üch yüz amérika dolliri tapshurisiz. Emdi boghaz'ichi uniwérsitétining özige kéleyli.

Boghaz'ichi Uniwérsitéti

türkiyede dölet tili türk tilidur, we aliy mekteplerdiki maarip tilimu teb'iyla türk tilidur. Halbuki, bezi dangliq, aldinqi qatarda turidighan aliy mektepler mektep tilini in'giliz tili qilghan. Bu belkim u mekteplerning qurulushi bilen munasiwetlik bolushi mumkin. Shunga in'giliz tili sewiyisi toshmighan türk oqughuchilar adette bir yilliq in'giliz tili hazirliq dersi alidu. Bu xuddi bizning xenzuche teyyarliqta oqughinimizgha oxshaydu.
Boghaz'ichi uniwérsitétining mekteptiki maarip tilimu in'giliz tilidur. Shunga memlikitimizde in'giliz tilini yaxshi ögen'gen, emma amérikigha we en'giliyege chiqish nisip bolmighan oqughuchilargha nisbeten boghaz'ichi uniwérsitéti bir yaxshi tallash bolup hésablinidu. Bu mektep eslide amérikiliqlar teripidin osman émpiriyisi teripidin sélin'ghan bir aliy mekteptur, qurulush yili -1863yili. Bu mektep yene amérikining chet'elde qurghan tunji aliy mektiwi hésablinidu. Köpchilik belkim bilse kérek, chingixua uniwérsitétimu amérikiliqlarning emgikidur.

Boghaz'ichi uniwérsitétining in'giliz tilida ders ötüshi bu mektepning xelq'aradimu belgilik orun'gha ige qilip, chet'ellik oqughuchilarni jelp téximu jelp qilmaqta. Bu mektep ijtimaiy pen asasiy küchlük, uniwérsal xaraktérlik uniwérsitét bolup, magistérliqta oqumaqchi bolghanlar üchün, her türlük derslerning tesis qilinishi toluq. Men memlikitimizde chet'elge chiqip oqush ghayisi küchlük bolghanlargha bu mektepni tewsiye qilimen.

Hemmimizge ayan bolghinidek türkiyede oquwatqan uyghur oqughuchilar bashqa herqandaq bir dölettin köptür. Chünki türkiyege kelmek bir qeder ongay, we türk tilini igellimek, bashqa bir tilni ögen'ge qarighanda asanraq bolghanliqidindur. Wehalenki bu yerdiki aliy mekteplerde oqumaq unche ongay emestur. Mesilen, boghaz'ichi uniwérsitétigha kirip oqughan birmu uyghur oqughuchi yoqtur. Eslide, memlikitimizde nurghun oqughuchilirimizning bu mektepke layaqiti toshidu, emma ularning bu yerge kélip oqush imkaniyiti bolmidi xalas. Nurghunliri istanbul uniwérsitétini, enqere uniwérsitétini bilishi mumkin. Emma bulardin nechche hesse üstün turidighan ottura sherq téxnika uniwérsitéti, boghaz'ichi uniwérsitéti, we yaki bilkent uniwérsitétini bilidighanlar yoq diyerlik. Eger tükiyede oqush pursiti manga nisip bolmighan bolsa, menmu türkiye toghriliq xewersiz qalghan bolattim, we bu yerde ottura sherq téxnika uniwérsitéti dep bir dangliq bir aliy bilim yurtining barliqini, bu bilim yurtining amérikidimu shöhritining barliqini, boghaz'ichi uniwérsitétitidek bir güzel uniwérsitétning barliqidinmu xewersiz qalghan bolattim.

Boghaz'ichi uniwérsitéti istanbul boghuzi (bosfor boghuzi)gha jaylashqan bolup teb'i menzirisi tolimu güzel. Mektepning ichide turup, bu ikki qit'ening arisidiki déngiz boghuzini tamasha qilghili we boghuzning güzellikidin hozurlan'ghili bolidu. Mektepning ichi pütünley amérika uslubida bolup, binalirining hemmisi koniche uslupta sélin'ghan, kishige heqiqi bir bilim yurtini eslitidu, shundaq chirayliq. Boghaz'ichi uniwérsitéti men moshu chaghqiche körgen eng chirayliq aliy mekteptur. Tolimu epsus, türkiyede shunche jiq uyghur oqusimu, bu mektepke téxi bir uyghur oqughuchining qedimi bésilip baqmaptu.

Bu mektepning oqughuchi qobul qilishtiki shertlirimu xélila salmaqliq élip bérilidu. Shertlirimu yuqiri. Türkiyediki türk oqughuchilirining bu mektepke qobul qilinishi amérikidiki bir aliy mektepke qobul qilinishidin tesrektur. Elwette men MIT, Harvard, yaki Stampfordning gépini qilmidim. Bu mektep heqqide téximu köprek chüshenchige ige bolay désingiz, bu torbetni ziyaret qilsingiz bolidu.

www.boun.edu.tr <http://www.boun.edu.tr>
http://www.boun.edu.tr/index_eng.html

Boghaz'ichi uniwérsitétining mektep torbétining in'gilizche tüzülishimu mukemmel bolup, türkche bilmigenlermu yéterlik uchurlargha ige bolalaydu. Bu tor bet arqiliq, mektep heqqidiki uchurlar, fakultitlar, kesipler, qobul qilsh shertlirini bilgili bolidu. Adette küz mewsümidki oqughuchi qobul qilish ishliri etiyazda bashlinip, iyulda axirlishidu. Eger ularning qobul qilish shertliri sizde toluq hazirlan'ghan bolsa, siz hazir iltimas qilishni bashlisingiz ülgüreleysiz. Sizge deydighan yene bir nuqta, bu mekteptiki proféssorlar sizning élixétingizge jawap qayturushtin érinmeydu. Choqum jawap qayturidu, eger özi siz sorimaqchi bolghan ishlargha munasiwetlik bolmisa, munasiwetlik kishilerning élxet adrisini qaldurup qoyidu. Ularning bu xisliti bizning chet'eldiki nurghun alimlirimizdimu yoq. Hélimu ésimde, aliy mektepte oquwatqan waqtimda, uyghur alimliri deydighan bir tor bet bar idi, bu tor betni alimimiz doktur Erkin Sidiq qurghan idi, hazir www.meripet.com tor bétige özgerdi. Eshu tor betti, nurghun oquwatqan alimlirimizning élxet adrisliri qaldurulghan idi. Men nurghunlirigha xet yézip, birsidinmu jawap alalmighan idim. Axirda jawabigha érisheligen kishim Jeck boldi.

Yeni siz bu torbet arqiliq, özingiz oqumaqchi bolghan kesipning tesis qilin'ghan qilinmighanlqini, bu kespning qaysi fakultit teripidin bérilidighanliqini bileleysiz. We shu fakultitning tor bétige kirsingiz, fakultéttiki oqutquchi proffisorlarning alaqilishish yolliri qaldurup qoyulghan. Shu arqiliq ulargha élxet qilsingiz bolidu. Proféssorlar asasi jehettin amérikidiki we yawropadiki nuqtiliq aliy mekteplerde magistrliqni we dokturluqni tügetkenler bolup, bu mektepning oqutush süpiti heqiqeten tolimu yuqiridur.

Boghaz'ichi uniwérsitétning oqughuchi qobul qilishining shertliri qandaq?

1. Siz choqum in'giliz tili sewiyengizni ispatlishingiz kérek. Xalighan bir xelq'araliq in'gilizche imtihan netijingiz yéterliktur. Ularning in'gilizchige qoyghan telipi töwendikidek:
USA: TOEFL (Test of English as a Foreign Language)
Minimum Score: 550, TWE: 4.5
Computer-based TOEFL: 213, TWE: 4.5
TOEFL IBT Test: 79, TWE: 24
UK: IELTS (International English Language Testing System)

Minimum Score: 7

2. elwette yalghuz in'giliz tilidiki netijingiz bilen iltimas qilalmaysiz. Siz yene magistirliq imtihan netijisini hazirlishingiz kérek. Bular LES, GRE, GMAT qatarliq imtihanlarda alghan netijiliringizdur. Bularning ichide yalghuz LES imtihanila türkiyege aittur. Shunga siz ya GRE yaki GMATdiki netijingizni hazirlishingiz kérek. Bu imtihanlardiki konkért shertler töwendikidektur. Bularni men ularning tor bétidin tapqan, belkim özgirish ihtimali bar, shunga choqum moshundaq dep kapalet bérelmeymen.

Examinations

In order to apply for M.A./M.S. Programs of B.U., candidates need to take the Selection Examination for Graduate Studies (LES), administered by the Student Selection and Placement Center (OSYM), and receive a minimum standard score of 45. In order for undergraduate degree holders to be able to apply for the Ph.D. Programs, they need to obtain a minimum standard score of 55 or above in their respective disciplines. OSYM administers the LES exam twice a year, in May and in December. The scores obtained are valid for two years.

B.U. Also accepts scores obtained from the internationally renowned Graduate Record Examination (GRE) and Graduate Management Aptitude Test (GMAT).
1.For application to master programs minimum of 450 in GMAT
2. For application to PhD programs minimum of 500 in GMAT
3.Quantitative section of GRE should have minimum score of 610 for master applications
4.Quantitative section of GRE should have minimum score of 685 for PhD applications
Also, note that certain disciplines of study may require that both GRE and GMAT are taken.

GREdiki telipi siz iltimas qilghan kesipning xaraktérige qarap özgirishi mumkin. Yuqarqi telepte peqetla matématikidiki netijisi telep qilin'ghan. Bu belkim teb'iy pen we sanaet penlirige kqaritilghan bolushi mumkin. Eger ijtimaiy pen'ge munasiwetlik bolsa, sözlük qisimigha qoyghan telipi yuqirilishi mumkin.

Bulardin bashqa, iltimas qilghuchining aliy mekteptiki penlirining ortaq nomuri 2.0din yuqiri bolushi kérek. Konkérit qandaq hésablinidu, buni bashqa yerdin sürüshtürishingiz mumkin. Iltimas qilishtiki bashqa shertlerni siz men qaldurup qoyghan adristin köreleysiz. Méning teminliyeleydighan uchurum peqet moshunchilik, qalghan tepsilatini mektepning tor bétidin izdep tapalaysiz. Eger uni izdep tapalmisngiz, chet'elge chiqip oquymen démisingizmu bolidu. Konkért shertlerni bu ulinish arqiliq biliwalalaysiz:
http://www.boun.edu.tr/graduate/organization/admission_grad.html

Oqush puli:
men asasliqi magéstirliqta oqumaqchi bolghanlar üchün munasiwetlik uchurlar bilen teminliyeleymen. Oqush puli yuqirida men dégendek qimmet emes, türkiye wetendashliri üchün bir mewsümde 250 lira( texminen 185dollar). Chet'ellik oqughuchilar üchün bir yilliq oqush puli 1000 dollar.

Eger uyghurlar chet'ellik oqughuchi hésabida pul tölisimu, bu pul qimmet hésablanmaydu. Türkiyede bashqa türki milletlerge étibar siyasiti bolghini üchün, uyghur oqughuchilar bu siyasettin teb'iyla behriman bolalaydu, we türk oqughuchilar qatarida oqush pulini töliyeleydu. U chaghda oqush puli téximu erzanlaydu. Yataq puli yataqlarning sharaitigha qarap oxshimaydu. Ayliqi 100 dollarliq yataqlarmu bar, 250 dollarliq yataqlarmu bar. Bu xirajetler istanbulning turmush sewiyisge qarap bolidu.
http://registration.boun.edu.tr/login/tuition_and_fees.htm

Oqush mukapat puli:
türkiyediki köpinche aliy mektepler amérikidiki we yaki junggodiki aliy mekteplerdek özliri oqush mukapat puli tesis qilmighan. Biwaste oqush puligha érishish ihtimali yoq. Halbuki kérek yoq. Türkiyediki oqush mukapat pulliri bir bolsa maarip ménistirlikidin bérilidu, yaki bolmisa sheher maarip nazariti teripidin bérilidu. Uningdin bashqa türkiyede nurghun ijtimaiy organlar bar bolup, bularning nurghunliri aliy mektep oqughuchilirigha oqush mukapat puli béridu. Bu xil mukapat puli, oqughuchilarning ayliq xirajitige nisbeten bolup, ayliq xirajettin ashqudek oqush mukapat puligha érishkili bolidu. Bolupmu boghaz'ichi uniwérsitétidek mundaq dangdar aliy mektepte oqush pursitige érishken oqughuchilarning bu xil oqush mukapat puligha érishish nisbiti téximu yuqiri, az dégende ayliqi üchün 300 dollargha érisheleydu. Shunga, sizning xizmet tépip, ishlishingizning zörüriyitmu bolmaydu, we xatirijem oqushingizni tügiteleysiz. Shunga bu yerde oqumaq bezide amérika we yawropada oqughan'gha qarighanda qolaydur, jiq japa tartishning orni yoq. Boghaz'ichi uniwérsitétining yawropa we amérikida melum derijide inawiti bolghini üchün, kiyin doktorluq oqushni amérikida we yaki yawropada tamamlashni ümid qilidighanlar üchün, bu mektep köngüldikidek tallashtur.

Boghaz'ichi uniwérsitétining maarip tili in'giliz tili bolghini üchün, in'giliz tilidiki kemtükliklerni toluqlap, kiyinki oqushlar üchün asas salghili bolidu. Mundaqche éytqanda, artuqchiliqliri nurghundur. Undin bashqa, bu mektepning menzirisi tolimu güzel. Mektepning tor bétide, resimlerni tallap köreleysiz. Men purset bolsa resimlerni tartip kélip, özüm tartqan resimlerni silerge körsitermen. Hazirche boghaz'ichi uniwérsitéti heqqide toxtalmaqchi bolghanlirim moshunchiliktur. Eger qiziqquchilarning soalliri bolsa, men bilginimge qeder jawap bérishke teyyarmen. Kiyin yene ottura sherq téxnika uniwérsitéti toghruluq matériyallrni toplap, u mektepnimu tonushturushqa tirishimen. Boghaz'ichi uniwérsitétitining süretlirini töwendiki ulinishtin köreleysiz. Yighip éytqanda bu uniwérsitét !super
http://www.boun.edu.tr/resimler/hisar_kampus.html

(Bu tima Yelkan namidiki tordishimiz teripidin yezilghan bolup u utken yili shi'ende baklawurlung oqushini tugetkendin kiyin turkiyege oqushqa kelgen. hazir turkiyede tayyarliq oqush basquchini putturup mektep tallash aldida turwatidu, inimizning uzi yaqturgan mekteplerge kirishini qin dilimizdin umit qilimiz)

Esli Menbesi: www.Biliwal.com