Millitimizdin
kopligen bilimlik ziyalilarning meydangha kelishi, yurtimizning
tereqqiyati,
istiqbali uchun zor paydiliq. Nowette yurtimizdin chet’elge oqushqa
chiqishni
arzu qiliwatqan yashlirimiz kunsayin kopuyup barmaqta. Biraq qandaq
qilghanda
chet’elge oqushqa chiqqili bolidihganlini bilelmey tengirqap turghanlar
xeli
kop dep oylaymen. Shundaqla Yaponiyege oqushqa kelgen we xizmetke
chiqqanlardin
yurtidiki qerindashlirini chaqirtishni oylashqan bolsimu, chaqirish
yollirini
bilelmeywatqanlar hem bolishi momkin.
Oqughuchi chaqirtish unchiwila koz
qorqitidighan mushkul ishmu emes. Oqughuchi chaqirtishni oylap, bezi
yollirini
eniq bilelmeywatqan qerindashlirimizning paydilinishi uchun, oz
tejirbilirimge
asesen towendiki bashquchlarni yezip kordum. Sizge azghine bolsimu
paydisi
bolalisa nahayti hosh bolghan bolimen. Ishliringizgha utuq tileymen. Iltimas
qilish basquchliri: 1.Oqughuchi
salahiti: Yaponiyedeki
ali mekteplerge oqughuchi ekilishte, aldi bilen tetqiqatchi oqughuchi (研究生)
salahiti bilen chaqirish eng muwapiq. Köpunche mekteplerning
belgilimiside, siz
ekelmekchi bolghan oqughuchi choqum 16 yilliq maarip terbiyisi
(bashlanghush 6
yil, ottura mektep 3 yil, toluq ottura mektep 3 yil, ali mektep toluq
kursi 4
yildin yoquri) ge ige bolghan bolishi shert (tibbi universitlargha 18
yil telep
qilinidu). 2.Kereklik
matiryallar: Siz
ekelmekchi bolghan oqughuchidin eng aldi bilen telep qilidighiningiz,
(1)u
oqughuchining bashlanghuchtin tartip hazirgha qeder bolghan terjimali
(ali
mektepte oqughan kespi, erishken netijiliri oz ichige elinidu), (2)
tetqiqat
pilani: nime üchün yaponiyege kelip oqush arzusi barlighi,
yaponiyede nime
kesip, qaysi timida tetqiq qilmaqchi ikenligi, bu kesip oz wetinide
neqeder
ehtiyajliq ikenligini 2 bet ichide yezip chiqishi kerek. Undin bashqa,
(3) ali
mektepning oqush putturush diplomi (esli nusxe), (4) ali mekteptiki
oqush
netijiliri (esli nusxe, mektepning qizil tamghisi besilghan). Diplom we
netijening qanunluq ispatnamisi (gongzhenshu) ni telep qilidighan
mekteplermu
bar. Shunga ehtiyat uchun bu ispatni qilghuzup mangdursa sel yaxshi.
Yeqinda,
yaponiyening chegridin kerishni bashqurush idarisi Wiza iltimas
qilghuchining
ali mektep diplomi heqqide, choqum Beijingdiki http://www.chsi.com.cn/
digen orundin oqush tarixi ispatini elip kelish shert boliwetiptu dep
anglidim.
Buni sorushte qilip korsenglar. 3.Yitekchi
malim
izlesh: Siz
ekelmekchi bolghan oqughuchining oqughan kespi, yaponiyede oqumaqchi
(tetqiq
qilmaqchi) bolghan kespige qarap mektep we oqutquchi izdeysiz. Buni
internet
tori arqilik nishan qilghan mektep yaki kesip boyiche izdisingiz
bolidu.
Kesipke del kelidighan oqutquchini (Professor) tapqandin keyin, bu
malimning
e-mail adrisigha qaritip xet yezing. Xet yezishtin burun siz shu
malimning
tetqiq qiliwatqan mezmunliri bilen birer qur tonushup chiqing. Hemde
ekelturgen
tetqiqat pilani bilen baghlap turup xetni putturung. Bu xet esli qaide
boyiche
wetendiki oqughuchidin biwaste Professorgha qaritip yollansa yaxshi
bolatti.
Lekin yash oqughuchilirimiz texi bu ishlarni jayida qilip ketelmesligi
mumkin.
Shunglashqa yaponiyede toriwatqanlirimiz wakaliten xet yezishimizgha
toghri
kelidu.
Professorgha
yazidighan xette, aldi bilen yapon mediniyiti boyiche ehwal sorighandin
keyin,
ozingizni qisqiche tonushturung (1-2 qur). Andin meqsidingizni
bildurung.
Ekelmekchi bolghan kishining ismi, qachan qaysi mektepni putturgenligi,
izchil
turde yaponiyege oqushqa kelish arzusi bar bolup, yaponche
oguniwatqanlighi.
Undin bashqa xenzuche, englischelerde puxta ikenligi (ras shundaq
bolsa), bu
professorning tetqiq qiliwatqan mezmunlirigha nahayti qiziqqanlighi, we
shu
malimning qolida oqush arzusining barlighi, ..qatarliq mezmunlarni
yezip, qobul
qilishni iltimas qiling.
Bir mektepkila
qarap turmay bir qanche mektepke ewertip korung. Egerde bir nechche
mekteptin
tengla qobul qilishqa maqul bolghanliq xetini tapshurup alsingiz,
shuningdin
bir mektepni talliwelip, bashqa malimgha nahayti edeplik halda, bashqa
mekteptin aldin xet tapshurup alghanlighinigizni eytip hozur-xaliq
eytip
qoyushni unutmang. Xetingizge hechqandaq jawap yazmaydighan malimlarmu
elwette
bar. 4.Mekteptin
belgilengen
matiryallar: Malimdin
raziliq xeti tapshurup alsingiz, derhal shu mektepning oqughularni
bashqurush
bolimi bilen alaqeliship, mektepke kerish iltimas jedwellirini qatarliq
matiryallani qolgha kelturung. Bezi mekteplerning jedwelliride choqum
kelmekchi
bolghan oqughuchi ozi toldurushqa we qol qoyushqa tegishlik matiryal
(tetqiqat
pilanimu shuning ichide) we oz dolitidiki dohturhanidin qilinghan
salametlik
tekshurush ispati telep qilinidu. Bundaq ehwalda bu jedwellerni wetenge
ewertip
bering (scan qilip PDF hojjitini ewertish sel qolayliq). Toldurup
bolghan
matiryallarni aldi bilen PDF sheklide ewertkuzup korup, sizning
testiqingizdin
otkendin keyin, tamgha besilghan esli nusxini pochtidin ewertip berse
bolidu. 5.Mektepke
kerish
iltimasi: Hemme matiryal teq
bolghandin keyin, Professorning yenigha berip, mektepke kirish iltimasi
(入学願書)
gha qol qoyush bilen tamghisini basturisiz. Hemde barliq matiryallarni
resmiyet
bejirish mohliti ichide mektepke tapshurup berisiz. Bular bilen qoshup
azghine
esmiyet pulimu toleysiz (doletlik ali mekteplerde \9,800 tolinidu).
Mekteplerde
adette her ayda bir qetim professorlar yighini echilidighan bolup,
iltimaslar
shu yighingha sonulup, testiqqa erishidu. Adettiki ehwalda oqughuchilar
bolimide korsutulgen shert boyiche tapshurulghan matiryallar (yeni
qobul
qilinghan matiryallar) asasen testiqlinidu. Chaqiriq qeghizi adette bir
aylarda
chiqidu. 6.Wiza
resmiyiti: Bu hemmidin mohim
otkel. Yaponiye chegridin kerishni bashqurush idarisi (http://www.immi-moj.go.jp/)
toridin
barliq iltimas hojjetlirini chushergili bolidu. Shuningda telep
qilinghan
mezmun boyiche matiryal teyyarlang. Bir qisim matiryallani ular torda
eniq
korsetmigen bilen, resmiyet bejirgili barghanda telep qilidighan
matiryalmu
bar. Adette tapshururilidighan matiryal towendikidek: (1)Wiza iltimas jedwili（在留資格認定証明書
交付申請書http://www.moj.go.jp/ONLINE/IMMIGRATION/16-1.html） (2)4×3cm bash resim
2
parche (3)Mektepning oqushqa
kerish chaqirighi (4)Mekteptin qilip bergen tetqiqat
mezmuni
heqqidiki ispati (buni qilip bermigen bolsa, dep qildursingiz bolidu.
Wiza
iltimasida telep qilinidu) (5)Kapaletchi ispati
(buninggha birer yaponluq yaki yaponiyede xizmet qiliwatqan chet’ellik
kapaletchi bolalaydu) Kapaletchilik ikki
xil bolidu. Birsi, qanuni kapaletchi, yene birsi ixtizadi kapaletchi.
Kopunche
hallarda birla adem bu ikkisige kapaletchi bolidu. Bu yerdiki ixtizadi
kapaletchilikni oz ustige alghan kishi, ozining yaponiyediki idarisidin
alghan
xizmet ispati, yerlik hokumettin qilip beridighan baj tapshurghanliq
ispati we
bu oqughuchi kelgendin keyin turmush jehette qanchilik yardem
qilidiganlighi
heqqidiki ispati (bu sel tepsili yezilish telep qilinidu. Mesilen:
kelguchining
yol kirasi, oqush puli, her ayliq beridighan pulining sani yezilidu). Eger yoqurqi Wiza
iltimas
jedwilige barliq chiqimni oqughuchi ozi toleydu digen yerge belge
urulsa, bu
halda yaponiyede iqtizadi kapaletchi bolmisimu bolidu. Biraq kelmekchi
bolghan
kishi oz dolitidiki bankidin pul qoyiwatqanliq heqqide ispat ekilishi
kerek.
Buningdiki pulning sani shu oqughuchining 1 yilliq turmushigha yetkidek
bolishi
kerek, yeni menche 50 ming yuandin 100 ming yuangiche (heliq pulida)
bolsa
bolidu. (6)
Resmiyet
tapshurghili barghuchi, kelmekchi bolghan oqughuchining tuqqini, mektep
hadimi
yaki iqtisadiy kapaletchi bolishi kerek. Tuqqan bolghuchi siz resmiyet
bijirishke barsingiz, oqughuchi bilen sizning tuqqanliq ispati
(gongzhengshu)
kerek bolidu. Wetendiki sizning nopus deptiri bilen sizning tuqqini
bolghan shu
oqughuchi ozining nopus deptirini qanuni ispat bejirish orunlirigha
apirip,
tuqqanliq qanuni ispatni qildursingiz bolidu. Iqtizadiy
kapaletchi bolghan kishi matiryallarni uzi tapshurghili barsa, u halda
yoqarqi
tuqqanliq ispati bolmisimu bolidu. (7)Oqughuchining
qisqiche terjimali (8) 430 yen liq marka
chaplanghan, yapondiki sizning adrisingiz yezilghan kanwirt. Uningdin bashqa,
(9)
oqush putturush diplomi we (10) oqush netije jedwilini telep qilidighan
waqitlarmu bar oxshaydu. Manga undaq ehwal yoluqup baqmidi, biraq bezi
oqughuchilarning inkas qilishiche, ayrim ehwallarda, chaqirtmaqchi
bolghan
oqughuchining Beijingde bijiridighan “oqush tarixi ixpati” (yoqurda
eytilghan)
telep qilidiken. Yoqarqi
matiryallarni Yaponiye chegridin kerishni bashqurush idarisi bashqa
qusur
chiqarmay tapshurupla alsa, shertler hazirlanghan bolidu. Bezi
ehwallarda
toluqlashqa tegishlik matiryal heqqide ulardin xewer kelidu. Hemme
matiryal
toluq tapshurulsa, wiza tiz bolsa 2-3 hepte, asta bolsa 3 ayche
waqitlarda
qolighizgha tegidu. 7.Passport
ishlesh: Yaponiyege
kelmekchi
bolghan oqughuchi yaponiyediki Wiza chiqishtin burun, wetendiki yerlik
jamaet
hewipsizlik orunlirida passport ishletkesh tursa bolidu. Yaponiyediki
mektepke
kerish uqturushi chiqqan haman, uning kopeytilgen nusxisini ewertip
bersingiz,
yaponiyedin barghan sizning xetingiz we u uqturush bilen passport
bijirishke
bolidu. Urumchidin bashqa yerlik urunlarda Wiza telep qilidiken dep
anglidim.
Bundaq ehwalda, wiza chiqqandin keyin ewertip bersingiz andin passport
ishliteleydu. Passportqa adette 20 kun waqit ketidiken (Urumchide). 8.Wiza
ispatlash: Passport ishlinip
bolghandin keyin, (1) Passport, (2)Yaponiyedin ewertken Wiza,
(3)Yaponiyediki
kapaletchining xizmet ispati, (4)yerlik salahet guwahnamisi (yaki nopus
deptirining kopeytilgen nusxisi), (5)resim (6) Iltimas jedwili (Buni
toridin
chushuruske bolidu) qatarliqlarni Beijingda torushluq Yaponiye
elchixanisigha
tapsursa, adette bir heptide testiqlinidu. Bularni oqughuchi uzi
kelmey,
Beijingdiki wakalet ish bejirish orunlirigha (bularni towendiki tordin
izdigili
bolidu) ewertip berse shular qildurup beridu. Testiqlanghan passport
bilen
Yaponiyege yol alsa bolidu. Wiza ispatlash
heqqidiki tepsili uchurni towendiki Yaponiye konsulxanisining tor
betidin
korgeysiz. http://www.cn.emb-japan.go.jp/consular.htm Chet’etge chiqish
aldida biliwelishqa
tegishlik uchur-sawatlarni alim Erkin Sidiq ning “www.meripet.com” tor
beti we
Yaponiyede oqughan Qurbanjan Rozi ning “www.Biliwal.com” tor betiding
paydilansingiz bolidu.