2017-yili 6-ayning 9-küni

Kona yéziq nusxisi (Élkitab): http://www.meripet.com/Junggo/20170609_china_pakistan.pdf

Men aldinqi qétimliq yazmida Junggoning bir belwagh, bir yol istratégiyisi heqqide bir qisim deslepki chüshenchilerni bayan qilip öttüm. Mezkur yazmida ashu yazmining dawami süpitide yene bir qisim yéngi, Uyghur diyarining buningdin kéyinki yüzlinishi bilen biwasite munasiwetlik bolghan uchurlarni bayan qilip ötimen. Méning bu qétim tonushturidighinim Amérikining paytexti Washin’gtondiki dunyagha dangliq, «Xadson Instituti» (Hudson Institute) dep atilidighan oylash ambiridiki bir qanche mutexessisler 2015-yilidiki bir meydan ilmiy söhbet yighinida otturigha qoyghan köz-qarashlarning özüm tallighan bir qisim mezmunliri. Bu söhbetning témisi «Junggoning Pakistandin ötidighan yoli» bolup, uning sin höjjiti Yutyubqa 2015-yili 18-Noyabirda qoyuluptu. Men mezkur yazmida otturigha qoyidighan köz-qarashlarning hemmisi eslidiki menbege tewe bolup, eger maqalige öz köz-qarishimni qoshup qoymaqchi bolsam, ularni «Ilawe» sheklide bir ayrim abzas qilip kirgüzüp qoyimen.

 

1-resim: «Junggoning Pakistandin ötidighan yoli» dégen témidiki söhbet yighinidin bir körünüsh.

 

 

1. Omumiy Bayan

 

Töwendikisi Xadson Institutining aliy derijilik tetqiqatchisi Érik Brawn (Eric Brown) ning dégenliri.

 

Junggoning bir belwagh, bir yol pilani pütün dunyaning diqqet étibarini qozghidi. U pilan tarixtiki eng chong yéngi üstqurulma berpa qilish pilanigha wekillik qilidu. Bu pilan Junggoni merkez qilghan halda sherqiy Asiyani gherbiy Asiya, ottura Asiya, sherqiy Yawropa, we kelgüside Afriqa bilen quruqluq we déngiz yolliri bilen tutashturushni nishan qilidu. Eger «21-esirdiki yipek yoli» dep atilidighan bu pilan ishqa ashurulidiken, u dunyadiki 63 döletni öz-ara tutashturup, dunya ahalisining 3 tin 2 qismining buningdin kéyin siyasiy we iqtisadiy jehette öz-ara qandaq munasiwetlishishini belgileydu. Shunglashqa uning pütün dunya üchün nahayiti zor gé’opoléstikiliq tesiri bar. U Amérikining Asiya we Yawropagha qaratqan tashqi siyasetlirigimu tesir körsitidu. Shunglashqa hazir Amérika, Hindistan we Yaponiye qatarliq bir qisim eller bu pilanning öz döletlirining tereqqiyatigha we bixeterlikige qandaq tesir körsitidighanliqini aydinglashturuwélish yolida tirishishni bashlidi.

 

2-resim: Söhbette Xadson Institutining aliy derijilik tetqiqatchisi Érik Brawn söz qiliwatqan waqtidiki bir körünüsh.

 

Pakistanning dölet rehberliri hazirghiche öz dölitini dunyaning aylinish oqi (pivot) dep hésablap keldi. Aldinqi 50-60 yillarning mabeynide Pakistan Asiyaning bezi gé’opoléstika saheside heqiqetenmu melum derijidiki aylinish oqi bolush rolini oynidi. U hazir yéngiwashtin dunyaning bir aylinish oqi bolup qéliwatidu.

 

Junggo Pakistanda chong tipliq qurulushni élip bérish üchün 46 milyard dollar pul meblegh salidighanliqini élan qildi. Ularning déyishiche ular bu pulni yol, köwrük we gaz-néfit turubiliri qatarliq bir qatar üstqurulma qurulushliri üchün serp qilidiken. Yasilidighan yol Junggo bilen Erebistan déngiz boghuzi rayonlirini tutashturidighan bolup, Pakistandiki üstqurulma qurulushliri bolsa Pakistanda bir öz-özini qamdiyalaydighan iqtisadiy haletni wujudqa keltüridiken. Shu arqiliq Pakistandiki kembeghelchilikke xatime bérip, étnik bölünüsh we térrorchi guruhlarni yoq qilish ishlirinimu emelge ashuridiken. Shunga bu pilan Pakistanning dölet emeldarlirini nahayiti xosh qiliwatidu. Hazirghiche wede qilin’ghan 46 milyard dollar pul chet eller Pakistan’gha 2008-yilidin buyan biwasite meblegh salghan pul miqdarining 3 hessisige toghra kélidu. 11-Séntebir weqesidin hazirghiche Amérika Pakistan’gha texminen 14 milyard dollar qimmitidiki bixeterlik yardimini berdi. Junggo hazir héliqidek pul meblegh sélish arqiliq özining Pakistandiki tesir küchini ashurmaqchi boluwatidu (Eskertish: Amérikining bergini yardem, Junggoning bergini bolsa meblegh).

 

Taki yéqin’ghiche Junggoning kötürülüshi asasiy jehettin déngiz rayonliridiki hadise, dep qarilip kelgen idi. Jungxu’a Xelq Jumhuriyiti mewjut bolup turghan deslepki 30 yilning ichide, Maw Zédungning zamaniwi radikalizmliqi yüz bergen’ge qarimay, Junggoning qilghini asasiy jehettin aldinqi qétimliq Junggo sulalisini qurup chiqish istratégiyisini qaytidin yolgha qoyush boldi. Burunqi memuriy derije tüzümi bilen, quruqluqni asasiy baza qilghan, özining éhtiyajini özi qanduralaydighan bir yéza igilik we sana’et iqtisadiy sistémisini berpa qilish boldi. Bundaq qilish tarixta bir nahayiti qiyin ish bolup ispatlan’ghan bolup, hazirqi zamanda bolsa u bir mumkin emes ish bolup ispatlandi. Shunglashqa 1976-yili Maw Zédung wapat bolghandin kéyin, Junggo Kommunistik Partiyisi (JKP) özining dölet ichige qaratqan iqtisadiy siyasetliri bilen chet ellerge qaratqan tashqi siyasetliride déngiz qirghiqi we déngiz rayonlirini merkez qildi. Bu xil siyasetlerni Amérika we Yaponiyeni asas qilghan déngiz qirghaqlirigha jaylashqan bir qisim chet el döletliri qollidi we uninggha yardem qildi. Shuning bilen Junggo dunyawi siyasiy we iqtisadiy sistémigha kirish imkaniyitige érishti. Bu ishta Junggo aldinqi 200 yilning ichide körülüp baqmighan bir yaxshi xelq’araliq bixeterlik muhitigha érishti. Hemde ashundaq muhit ichide Junggoni zor derijide yükseldürüshke atlandi. Kelgüside tarixshunaslar hazirqi dewrni tekshürginide 2008-yili Junggoning kötürülüshide bir yéngi özgirish peyda bolghanliqini bayqishi mumkin. 2008-yili pütün dunya miqyasida yüz bergen iqtisadiy krizis, we shuning sewebi bilen Junggoda yüz bergen iqtisadiy we siyasiy krizisning özi JKP ni özining tereqqiyat istratégiyilirini qaytidin bahalap chiqishqa mejburlidi. Qandaq qilip özining Junggodiki monopolluq ornini saqlap qélish üstide yéngiwashtin chongqur izdinishke qistidi. Netijide Junggo hökümiti aldinqi 10 yildek waqit ichide özining chong istratégiyilirini qaytidin tengshep, özining tereqqiyat siyasetlirini yéngiwashtin turghuzup chiqti. Ashundaq istratégiyilerning biri özini déngiz yoli saheside tereqqiy qildurush yolidiki tirishchanliqlirining bir qismini özi bilen Asiya-Yawropa chong quruqluqidiki ellerni tutashturidighan tömür yol torlirini qurup chiqishqa yötkesh boldi.

 

Bu ishta türtkilik rol oynawatqan bir qanche sewebler bar. Uning biri xelq’araliq gé’opoléstika. Yene biri bolsa Junggoning dölet ichidiki sewebler. Junggo hökümiti xelq’ara ishlar üchün qollan’ghan siyasetlerning asasini chüshinish üchün choqum Junggoning ichki ehwalini tehlil qilish kérek.

 

Junggo hökümitining tereqqiyat istratégiyisini tengshesh jeryani yéqin kelgüside axirlishidighandek emes. Ularning Asiya-Yawropa chong quruqluqida ish élip bérishi xéli uzun yillargha sozulushi mumkin. Pakistan bilen Junggodiki hökümran tebiqiler bu ishqa «bir yaxshi purset», dep qarawatidu. Ular bu ishtin bir-biri bilen bolghan istratégiyilik hemkarliqni kücheytish üchünla emes, belki dölet ichige qaritilghan siyasetlirini ilgiri sürüsh üchünmu paydiliniwatidu. Shunglashqa biz buningdin kéyin buning netijilirini körimiz. Ashundaq netijilerning biri Junggo hökümitining Tibet bilen Shinjanggha qaratqan kontrolluqining nahayiti zor derijide kücheytilishi bolidu. Uning yene biri bolsa, biz hazir körüwatqinimizdek, Junggoning Pakistan’gha salghan meblighining nahayiti zor derijide köpiyishi, Pakistanning burun esker turghuzmighan bir qisim rayonlirigha esker yötkep, u yerlerge bolghan kontrolluqni kücheytishi bolidu. Ashundaq rayonlarning ichide Shinjang bilen chégridash rayonlarmu bar.

 

Yuqiridiki ehwallar Asiya-Yawropa chong quruqluqidiki bashqa ellerning buningdin kéyinki tereqqiyat istratégiyilirige bir qisim tesirlerni körsitidighan bolup, u bir yéngiliq bolup hésablinidu. Buningdin kéyinki bir mezgil waqit ichide biz ashundaq tesirdin peyda bolghan yéngi ehwallarni köziteleymiz.

 

Bügünki söhbetke qatnashqan nutuq igilirining hemmisi Xadson Institutining mutexessisliri bolsimu, ularning bilim da’irisi yuqiriqidek nahayiti murekkep munasiwetlerning hemme sahesige mas kélidu.

 

 

2. Junggo bilen Islam Dunyasining Munasiwiti

 

Töwendikisi Xadson Institutining aliy derijilik tetqiqatchisi Charlis Xornér (Charles Horner) ning dégenliri. Charlis bir Junggoshunas bolup, u Junggo heqqide ikki qisimliq «Kötürülüwatqan Junggo we uning hazirqi zamandin kéyinki teqdiri» (Rising China and its postmodern fate) dégen kitabni we köpligen ilmiy maqalilerni élan qilghan.

 

Bir qanche yilning aldida Érik bilen ikkimiz bir yéngi ilmiy tetqiqat sahesini ijat qilghan bolup, uninggha «Junggo bilen Islam dunyasining munasiwetliri» dégen isimni qoyduq. Bu sahening asasliq meqsiti Xenzular dunyasi bilen Islam dunyasi otturisidiki ziyaliyliq (intellectual), siyasiy we iqtisadiy alaqe-munasiwetlerni chüshinish. Biz tekshürüshni bashlighandin kéyin, Junggo bir dölet bolush süpiti bilen oxshimighan jaylardiki köpligen Islam jem’iyetliri bilen munasiwet qilishidighanliqini bayqiduq. Bu munasiwetlerning bir ortaq alahidiliki shuki, Junggo bir küchlük dölet bolush salahiyiti bilen oxshimighan Islam jem’iyetliri bilen munasiwetni oxshimighan shekilde bir terep qilidiken. Mesilen, Hindonéziye bilen bolghan munasiwette, Junggo ashu döletning iqtisadida hökümranliq orunni igiligen étnik xelqler bilen yéqin munasiwet saqlaydiken. Malaysiya, Bén’gal we Ottura Asiyadiki Junggogha yéqin döletler bilen bolghan munasiwettimu shundaq iken. Islam dunyasi bir nahayiti küchlük rengdarliqqa ige dunya bolup, uning ichide Ereb dunyasi pütün Musulmanlarning 25 pirsentidinmu az bir qismigha toghra kélidu.

 

3-resim: Söhbette Xadson Institutining aliy derijilik tetqiqatchisi, Junggoshunas Charlis Xornér söz qiliwatqan waqtidiki bir körünüsh.

 

Shuning bilen biz ilmiy tetqiqat usulini qollinip, Junggo bilen oxshimighan Musulmanlar rayonliri otturisidiki munasiwetlerning alahidiliki we ularning öz-ara baghlinishlirini chüshinishke tirishtuq. Bu mesilini tehlil qilghanda, dunyaning bir yéride bir ish yüz bergende, u dunyaning yene bir yéride yüz bériwatqan ishqa qandaq tesir körsitidighanliqini közitishke toghra kélidu.

 

Biz tekshürgen yene bir ish quruqluqtiki ishlar bilen déngiz rayonliridiki ishlarning munasiwiti, we bu ikki xil rayonlar oynaydighan oxshimighan rollar qatarliqlar boldi. Biz bir qisim tarixiy weqelerge qarap chiqtuq. Uning biri Yapon impériyisi boldi. Yaponlar Asiyadiki déngiz rayonliri bilen quruqluq rayonlirining her ikkisini bésiwalmaqchi bolup, her ikkiside meghlup boldi. Men London Iqtisad Uniwérsitétidiki bir proféssor ishletken «Junggoche sözlesh» (China speak) ibarisini yaqturdum. Bu, dunyadiki küchler we orun derijisi tüzümini Junggoning en’enisi boyiche chüshinish, dégen’ge yéqin kélidu.

 

Hazir déngiz arqiliq dunyagha hökümranliq qilidighan dewr ötüp ketti. Uningdin bashqa hazir özige ishenmeslik krizisi, Junggo Kommunistik partiyisining özining hökümranliq ornini saqlap qélishidin ibaret Junggoning ichki mesilisi, hemde melum shekildiki Junggo – Islam dunyasi munasiwetlirini ornitish mesililiri, hemde Junggo üchün yéqin sherqtiki ellerge qarighanda yiraq sherqtiki eller (mesilen Iran we Se’udi Erebistan) bilen küchlük munasiwet ornitishning zörürlüki qatarliq mesililer otturigha chiqishqa bashlidi.

 

Bir belwagh we bir yol istratégiyisige mushundaq bir nuqtida turup qarap chiqishqa toghra kélidu. Eger Junggoning bu istratégiyige séliwatqan meblighi bilen bashqa ishlargha séliwatqan meblighini sélishturup turup tekshürüp baqidighan bolsaq, mundaq ikki xil ehwalni bayqaymiz. Eng közge körünidighan ehwal Junggoning ichki muqimliqini saqlashqa ajritiwatqan ghayet zor miqdardiki meblighi. Bolupmu Musulmanlar rayoni bolghan Shinjang hazir pütünley mixlap qoyulghan bolup, bezi mölcherlerge asaslan’ghanda Shinjangdiki qoralliq qoshunlarning sani bir milyondin éship ketti. Yene bir ehwal bolsa Junggoning Pakistan’gha 46 milyard dollar meblegh salghanliqi, uning Asiya Üstqurulma Bankisigha zor miqdarda pul bergenliki, hemde uning özining déngiz armiyisini küchlendürüsh üchünmu nahayiti zor miqdarda pul xejlewatqanliqidur. Junggoning ashu sahelerge atighan pulining miqdari intayin zor bolup, gherbtikiler bu ehwalgha yéqindin diqqet qiliwatidu. Junggoning özini yiraq sherqtiki Islam dunyasi bilen déngiz yoli bilen, Pakistan we Qazaqistan qatarliq ellerdin ötidighan quruqluqtiki karidorlar bilen, yaki her ikkisi bilen tutashturush pilani, we bu pilanning hazir mewjut bolup turuwatqan déngiz rayonliridiki Amérika, Yapon we Hindistanlardin ibaret chong küchlerge körsitidighan tesiri qatarliqlar bizning buningdin kéyin yéqindin közitishimizge erziydighan mesililerdur.

 

 

 

3. Pakistandin Ötidighan Yol Qurulushidiki Bir Qisim Mesililer

 

Töwendikisi Xadson Institutining méhman tetqiqatchisi, jem’iyetshunas, siyasetshunas, we «Junggo Üchün Teshebbusnamiler» (Initiatives for China) dégen teshkilatning mu’awin re’isi Xen Lyenchaw (韩连潮，Han Lianchao) ning dégenliri.

 

Junggoning yéngi yipek yoli teshebbusining eng halqiliq terkibiy qismi 46 milyard dollarliq «Junggo-Pakistan Iqtisadiy Karidor» (China-Pakistan Economic Corridor, CPEC) din ibaret bolup, bu Junggo istratégiyisidiki bir yötkilishke wekillik qilidu.

--Junggo néme üchün mushundaq özgirish élip baridu?

--CPEC Junggoni nege bashlaydu?

--U Junggoni dunyadiki hökümranliq orun’gha chiqiramdu?

--U Junggoning öz-özini weyran qilishigha élip baramdu?

--Yaki u Junggoda héch qandaq özgirish yasiyalmamdu?

 

Men bu yerde Junggoning bu qurulush heqqidiki chüshenchisining néme ikenliki, we méning uninggha qandaq qaraydighanliqim heqqide toxtilimen.

 

4-resim: Söhbette Xadson Institutining méhman tetqiqatchisi Xen Lyenchaw söz qiliwatqan waqtidiki bir körünüsh.

 

Junggoluqlarning köpinchisi CPEC (In’glizchida «spek» dégen ahangda oqulidu) ni küchlük derijide qollaydu. Junggodiki bir qisim istratégiye oylash ambirining ezaliri we ziyaliylar hetta CPEC ke nisbeten «Bu bizge birer ming yilda aran bir qétim kélidighan, Junggoni dunyadiki hökümran orun’gha chiqiridighan bir altun purset», dep qaraydu. Aldinqi 30 yilning mabeynide Junggo özining chet ellerge qaratqan yardimini özi üchün emeliy qimmet we iqtisadiy kirim yaritidighan ishlargha yötkesh jehette bir qisim ishlarni élip bardi. Omumlashturup éytqanda, bu yenila bir yuqiridin töwen’ge qarap mangidighan qarar élish méxanizmigha wekillik qilidighan bolup, yéqindin buyan «hemme nersining re’isi» Shi Jinping dölet küchi heqqide köprek sözleydighan bolup qaldi. Junggoning qolliniwatqini yuqiridin töwen’ge qarap méngip qarar élish usuli bolghachqa, hazir Junggoning niyitini bilish barghanséri qiyinliship, Junggoning zadi qaysi terepke mangidighanliqinimu aldin mölcherligili bolmaydighan bolup qaldi.

 

Shi Jinping CPEC pilanini yolgha qoyushni buyrup bolghan bolup, uning siyasitige nisbeten oxshimaydighan köz-qarashta bolghanlar buningdin kéyin «dölet siyasitige ochuq-ashkara qarshi chiqqan» dégen qalpaq bilen jazalinishi mumkin. «Shinjang Géziti» ning bash tehriri yoluqqan teqdir mana shuning bir misali.

 

Junggodikilerning qarishiche CPEC Amérikining Junggoni cheklesh üchün qurghan chembirekni buzup tashlap, Amérikining ajiz nuqtisidin paydilinip, Junggoning ottura Asiya we Afriqida hökümran orun’gha chiqishini kapaletke ige qilidu. Bu JKP ning «yéza arqiliq sheherni qorshash» istratégiyisi bilen oxshash. Junggo CPEC arqiliq özi we pakistanning ortaq düshmini bolghan Hindistan’ghimu ünümlük taqabil turmaqchi boluwatidu.

 

Shuning bilen bille, Junggo hökümiti CPEC ning éhtiyaji bilen Junggo-Pakistan chégrisidiki eskerlerning sanini zor derijide köpeytip, shu arqiliq Shinjangdiki Uyghurlarning térrorluq tehditinimu menggü qaytidin bash kötürelmeydighan derijide yoq qiliwetmekchi boluwatidu.

 

Junggoda Shi Jinping tutqan yolgha guman bilen qarawatqanlarmu bar. Ularning qarishiche Junggoning Pakistan’gha salghan meblighidin payda élish anche kapaletke ige emes. Mesilen, Shinjang bilen Pakistanni tutashturidighan Qara Qurum tash yolini hazir bir yil ichide aran 6 ay ishletkili bolidu. Bu yol bek égiz bolghachqa, qalghan 6 ay waqitta bu yolni qar we muzlar tosup qoyidu. Aldinqi qétim bu yolda tagh örülüp chüshüsh weqesi yüz bérip, bu yol 5 yildek waqit taqilip qaldi.

 

Pakistanning siyasiy muqimsizliqi, ichki toqunushliri, oxshimighan rayonlar otturisidiki sürkilishliri, térrorist we bölgünchiler heriketliri tüpeylidin, Junggo Pakistan’gha salghan hazirqidek zor miqdardiki meblegh xuddi «Nishixara qerz puli» gha oxshash bir nersige aylinip qélishi mumkin. Bu tarixiy weqe mundaq: 1917-yili Yapon hökümiti mexpiy halda Junggoning Béyyang armiyisige uning bashliqi Duen chiruy arqiliq zor miqdarda pul qerz béridu. Yaponlar shu arqiliq Junggoluqlardin özige paydiliq shara’it yaritishni isteydu. Emma, kéyin bu ish pash bolup qélip, Duen chiruy «xa’in» atilip hujumgha uchraydu. Hemde 4-May yashlar herikiti shu sewebtin partlaydu. Junggoda 1925-yili yéngi hakimiyet textke chiqip, Yaponlarning héliqi qerz pulini étirap qilmaydu. Yapon bilen Junggo otturisida urush partlishining bir sewebi ene shu [2].

 

Shi Jinpinggha qarshi pikirde boluwatqanlarning yene bir köz-qarishi mundaq: CPEC ning emelge ashurulushi bilen, Shinjanggha téximu köp Musulmanlar éqip kirip, Junggo üchün téximu chong bixeterlik mesilisini peyda qilidu.

 

Méning qarishimche bu Junggoning bir tash bilen köp qushqachni étish istratégiyisi bolup, Junggo bu arqiliq özining bashlamchiliqidiki bir yéngi xelq’araliq munasiwetlerni, bir yéngi dunya tertipini berpa qilmaqchi. Emma, bir qisim rayonlarning bixeterlikige bolghan gumanxorluq késili tüpeylidin, Junggo rehberliri bu qurulush heqqide yéterlik derijide chongqur oylanmay, aldirap ish bashlap ketti. Bu ishni ispatlan’ghan iqtisadiy prinsiplargha emes, bir qisim gé’opoléstikiliq chüshenchilerge asaslinip turup qarar qildi. Méningche Junggo hazir tutqan yol uni héch qandaq netijige érishtürmeydu. Pakistanning ichki mesiliri bu qurulushni asanla eslidiki yönilishtin chetnitiwételeydu. Junggo buningdin 15 yil burun gherbiy rayonlarni tereqqiy qildurush qurulushini bashlighan bolup, u qurulushning hazirqi ehwali bizni bir qisim yaxshi uchurlar bilen teminleydu. Bu qurulushqa Junggo nahayiti zor miqdardiki pullarni meblegh saldi, nahayiti köp yollarni yasidi, nahayiti köp éléktr istansilirini qurdi, hemde bashqa üstqurulmilarnimu berpa qildi. Emma u mebleghler hazirghiche bir güllen’gen iqtisadni wujudqa keltürelmidi. Junggo burun Pakistan’gha bergen pullar iqtisadiy yardem idi. U Pakistan’gha hazir bériwatqan pullar bolsa mebleghdin bashqa nerse emes. Junggo bu mebleghlerdin nahayiti köp payda tépishni istewatidu. Bu ishqa Pakistan hökümitining kapaletlik qilishini telep qiliwatidu. Mesilen, Junggo Karachi rayoni etrapidiki bir quyash énérgiyisi qurulushigha 760 milyon dollarliq meblegh saldi. Andin bu pulning ösümige yene nurghun rasxot pullirini qoshup, Junggo Pakistandin 950 milyon dollar pul qayturushni telep qildi. Bu qurulush jeryanidiki pulning ösümi shuning bilen 33 pirsentke toghra keldi. Bundaq meblegh sélish qurulushi choqum toqunush peyda qilidu. Choqum Pakistanliqlarning qarshiliq körsitishini qozghaydu. Junggo bilen Pakistan otturisida polattek qattiq baghlan’ghan dostluq mewjut bolsimu, Junggo Pakistanliqlarning gépige tayinipla ish élip baralmaydu. Junggoda Pakistanliqlarni heqiqiy türde chüshinidighanlar asasen yoq bolup, omumlashturup éytqanda Junggoluqlar Pakistanliqlarni közge ilmaydu. Shunga bu bir nahayiti xeterlik ish bolup, uning axirqi netijisini bizge tarix dep béridu.

 

Men bu yerdiki mezmunni Shékispir (Shakespeare) ning mundaq bir sözi bilen axirlashturimen: Pul qerz alghuchimu bolma, pul bérip turghuchimu bolma. Chünki qerz pul séni puldinmu we dosttinmu mehrum qalduridu.

 

 

Paydilinish Menbesi:

 

[1] China's Road Through Pakistan

https://www.youtube.com/watch?v=u1ahrMhq9LQ&t=109s

 

[2] Nishihara Loans

https://en.wikipedia.org/wiki/Nishihara_Loans

 

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti