2017-yili
6-ayning 23-küni
Kona yéziq nusxisi (Élkitab): http://www.meripet.com/Junggo/20170623_pakistan_breakup.pdf
Men
bu
yil Junggo we Uyghur diyari heqqide izdinishni bashlighandin
buyan, gherbtiki siyasiy analizchilar we xelq’ara siyaset
mutexessisliri Pakistan üstide gep qilghanda dawamliq
«Pakistan bir meghlup bolghan dölet» dégen ibarini tilgha
alidighanliqini bayqidim. Hemde Pakistanning buningdin kéyinki
ehwali Uyghur diyarining ehwaligha biwasite tesir
körsitidighan bolghachqa, bolupmu Junggoning yéngi yipek
yolining bir muhim tarmiqi Uyghur diyari we Pakistandin
ötidighan bolghachqa, mutexessislerning néme üchün «Pakistan
bir meghlup bolghan dölet» deydighanliqini biliwalghum keldi.
Shuning bilen mushu témida azraq izdinip, mezkur yazmini
teyyarlash qararigha keldim.
Méning
bu
qétim tonushturidighinim Sélig Xerrison (Selig S. Harrison, 1927 - 2016)
ependi 2016-yili 4-Martta In’glizche «Carnegie
Endowment for International Peace» dep atilidighan
dunyagha dangliq oylash ambirida bergen bir meydan ilmiy
doklatining özüm tallighan mezmunliri [1].
Xerrison ependi Xarward Uniwérsitétini püttürgen bolup,
«Wudrow Wilson Xelq’ara Ziyaliylar Merkizi» (Woodrow Wilson International Center for
Scholars) Asiya Programmisining diréktori we shu
merkezning Xelq’ara Siyaset orginining aliy derijilik
tetqiqatchisi bolushtek bir qatar muhim wezipilerni ötigen.
Shimaliy Koréyege 11 qétim bérip baqqan. Asiya ishliri we
Amérika-asiya munasiwetliri heqqide 5 parche kitab chiqarghan
bolup, Koréye heqqidiki bir kitabi Amérika Neshriyatchilar
Birleshmisining bir yuqiri derijilik mukapatigha érishken.
Xerrison ependi mezkur doklatni bérip uzun ötmey, yeni ötken
yil Dékabir éyida wapat bolghan [2].
Xerrison
ependi
Pakistan heqqide bir tepsiliy ilmiy doklatmu teyyarlighan
bolup [3], qiziqqan oqurmenler
ashu doklattin téximu köp melumatqa ige bolalaydu.
Töwende
men
aldi bilen Pakistanning arqa körünüshi heqqide qisqiche
chüshenche bérip, andin Xerrison ependining dégenlirini bayan
qilimen.
1-resim:
Pakistandiki
4 chong milletning olturaqlishish ehwali.
1. Pakistanning Qisqiche Tarixi
Pakistan
eslide
Hindistanning bir qismi bolup, u 1947-yili 14-Awghustta
Hindistandin ayrilip, bir ayrim dölet boldi. Emma u eng
deslipidin bashlapla Amérika bilen dost bolush yolini tallap,
Amérikining zor miqdardiki iqtisadiy yardimige érishken
bolsimu, dunyadiki ellerning teng yérimi Pakistanni bir ayrim
dölet süpitide étirap qilmidi [4].
Uningdin kéyin Pakistanda yene köp qétim özige paydisiz
bolghan chong weqeler yüz berdi. Ularning ichidiki
asasliqliridin töwendikiler bar:
--Pakistanda
1954-yili
24-Öktebirde bir qétim siyasiy özgirish boldi. Yéngidin
hoquqni tartiwalghan bash ministir Muhemmed Eli Bughra
Pakistanning gherbiy qismidiki 4 ölkining aptonomiye tüzümini
emeldin qaldurup, Pakistanning sherqiy qismidiki Bén’gal
xelqini peqet Ordu tilinila qollinishqa mejburlidi. Netijide
Baluchistan we Paktunqawan heriketliri partlidi (Pakistanda
chong milletlerdin Penjap, Pashtun, Sindi we Baluch qatarliq 4
millet bar, yuqiridiki 1-resimge qarang).
--Pakistandiki
Bén’gallar
bilen Pakistan armiyisi otturisida chong toqunush yüz bérip,
Hindistanning yardimi bilen, 1970-yili Bén’gallar Pakistandin
ayrilip chiqip, Bén’gal dölitini qurdi.
--Général
Zi’a-ul-Heq
(Zia-ul-Haq) bir siyasiy
özgirish bilen Zulfiqar Eli Butto (Zulfikar
Ali Bhutto) din hoquq tartiwélip, 1977-yili bir
yalghan sot échip bolghandin kéyinla uni dargha ésip olturdi.
Shuning bilen Pakistanda bir xil sulale siyasiysi yolgha
qoyulushqa bashlidi.
--Sowét
1979-yili
Afghanistan’gha tajawuz qilghandin kéyin, Sowétni yéngish
üchün Amérika Pakistan’gha zor miqdarda iqtisadiy yardem
berdi. Emma Pakistan u yardemlerning bir qismini Sowétqa zerbe
béridighan térrorist qoshunlirini berpa qilishqa ishletken
bolsa, qalghan qismini général Zi’a Pakistanning diniy
qizghinliqidin paydilinip, peqet Afghanistandila jihad urushi
élip baridighan Islamlashturush ishlirigha ishletti. Netijide
Pakistanda Klashkinof medeniyiti, zeherlik chékimlik
medeniyiti, zorluq, Islam guruhwazliqi we jihadliq qatarliq
nersiler peyda boldi. Bu nersiler tereqqiy qilip, Pakistanning
eng chong shehiri Péshawur «Jihad Uniwérsitéti» dep
atilidighan derijige bérip yetti. Mushu mezgilde Pakistan
Amérikidin kelgen pulning köpinche qismini qoral sétiwélip,
özining herbiy küchini ashurushqa ishletti. Pakistanning yadro
programmisimu ashu mezgilde tamamlan’ghan bolsimu, Pakistandin
paydilinip Afghanistandiki Sowét ittipaqi qoshunlirini yéngish
üchün, Amérika uninggha qarshi chiqmidi. Pakistan mushu
mezgilde Afghanistan üchün terbiyilen’gen jihad qoshunlirini
Keshmirde partizan urushi qilishqa sélishnimu bashlidi.
Ilawe: Kalashnikof medeniyiti dégenning izahati mundaq
iken: U Sowét-afghanistan urushidin kélip chiqqan medeniyet
bolup, u aptomatik qorallargha érishish nahayiti asanliship
ketkenliki, we her xil majiralar miltiq we qan töküsh bilen
bésiqturulidighanliqini öz ichige alidu. Amérika
Afghanistan’gha bergen qorallarning nurghunliri Pakistanning
qarangghu bazirida sétilidighan bolup qalghan bolup, ularni
sétiwélish intayin asanliship ketken. Ashu qorallarning ichide
«Kalashnikof» yaki «AK-47» dep atilidighan aptomat eng köp
qarshi élinishqa érishken qoral bolghachqa, mushundaq ehwalgha
«Kalashnikof medeniyiti» dégen isim qoyulup qalghan [5].
--Pakistan-Hindistan
munasiwiti
yaxshilinishqa bashlighan, hemde Keshmir mesilisimu hel
bolushqa yéqinliship qalghan 1999-yili Pakistanning bash
herbiy qomandani shu chaghdiki dölet bashliqi Nawaz Sheriftin
yoshurun halda Hindistanning Kargil égizlikini bésiwaldi.
Shuning bilen Kargil urushi partlidi. Özining yüzini saqlap
qélish üchün Amérika bu urushqa arilashti. Urushtin kéyin
général Perwez Musherref bir siyasiy özgirish élip bérip,
dölet hoquqini qolgha chüshürüp, kéyinki 8 yil Pakistan’gha
hökümranliq qildi.
--Hemmeylen
bilidighan
11-Séntebir weqesidin kéyin, Pakistan Amérika bilen
Afghanistandiki térrorist guruhlarni teng oynitip, otturidin
payda aldi. Pakistanning bu qétim qilghini 1979-yilidin
kéyinki Sowét-afghanistan urushidiki ehwalgha bir az oxshiship
kétidighan bolup, oxshimaydighan yéri, bu qétim Pakistan
Amérika we térrorist guruhlar bilen bolghan munasiwette bir
xil tengpungluq saqlashqa mejburi boldi. Yeni, Amérika
Pakistan armiyisidin paydilinip térroristlar mökünüwalghan
jaylargha zerbe bermekchi boldi, emma, emeliyette zerbe
bermekchi bolghan térroristlar Pakistan armiyisige tewe
kishiler idi. Kéyinche Pakistanning bundaq ishliri pash bolup
qélip, u zor ziyanlarni tartti. 2001-yilidiki Afghanistan
urushi bashlan’ghandin buyan, Pakistanda 35000 puqra we 4000
eskerler ölüp, u iqtisadiy jehettinmu 65 milyon dollar ziyan
tartip, Pakistanning iqtisadi intayin zor derijide chékindi.
--Özini
gherbning
dosti dep yürgen Pakistanning Osama Bin Ladénni möktürüp
yürgenliki 2011-yili pütün dunyagha ashkarilandi. Shuning
bilen taki shu waqitqiche Pakistanni qollap kelgen gherb
elliri özlirini uningdin yiraqlashturdi. Hazir pütün dunya
Pakistanni dunyawi térrorluqning merkizi, dep qaraydighan
boldi [4].
2-resim:
Osama
Bin Ladén 2011-yili Pakistanning Heyber Paktunkiwa(Khyber Pakhtunkhwa) ölkisi
Abbottabad shehirining «Bilal» kentidin tépilghan we shu yerde
öltürülgen.
Men
emdi
Xerrison ependining doklatining mezmunini bayan qilishni
bashlaymen. Töwendiki mezmunlarning hemmisi eslidiki menbege
tewe bolup, eger özümning köz-qarashlirini qoshup qoymaqchi
bolsam, ularni «Ilawe» sheklide bir ayrim abzas qilip qisturup
qoyimen.
3-resim:
Sélig
Xerrison ependi 2016-yili 4-Martta doklat bériwatqan bir
körünüsh.
2. Pakistanning Bir Iqtidarsiz Dölet Bolup
Qélishining Tüp Sewebi
1945-yili
3-ayda
En’gliye bash ministiri Winston Chérchil we uning généralliri
melum istratégiyilik meqsetler üchün Pakistanni Hindistandin
bölüp, bir ayrim dölet qilishni qarar qilghan. Ularning
asasliq meqsiti Pakistanda En’gliye üchün bir herbiy baza
qurushtin ibaret bolghan. Bu néme üchün Pakistanning
bügünkidek iqtidarsiz bolup qalghanliqini chüshinish üchün
intayin muhim. U bir sün’iy siyasiy qurulmidin bashqa nerse
emes. En’gliye Pakistanni wujudqa keltürüsh arqiliq, tarixta
zadila bille yashap baqmighan 5 xil millet xelqlirini bir
döletke tewe qilip qoydi. Eyni waqitta Bén’gallarning sani eng
köp bolup, ularning sani qalghan 4 millet nopusini qoshqan
waqittinkindimu éship chüshetti. Qalghan 4 millet Penjap,
Pashtun, Baluch we Sindilar idi. Bén’gal ayrim dölet bolup
ayrilip chiqip ketkendin kéyin, 5 millet 4 milletke özgerdi.
1971-yili
Bén’gal
krizisi yüz bergende, men ashu rayonda idim. Shu chaghda men
Pakistanning herbiy bash qomandani Butto ependi bilen
körüshken bolup, u manga Bén’gal ayrilip chiqip ketse,
Pakistanni bashqurush asanraq bolidighanliqini éytqan idi.
Uning démekchi bolghini, uning özi Pakistanni yaxshiraq
bashquralaydighan bolidighanliqi idi. Kéyin heqiqetenmu
shundaq ish yüz berdi. Emma, ariliqtin azraq waqit ötkendin
kéyin Butto ependi Pakistan armiyisi teripidin öltürüldi.
Pakistan armiyisi we uning herbiy ofitsérlirida Penjaplar
mutleq köp sanni igilidi. Bén’gallarning kétishi bilen
Pashtun, Baluch we Sindidin ibaret qalghan 3 millet tarixta
körülüp baqmighan derijide bozek qilinishqa bashlidi.
Tarixtiki nechche esirlik waqit ichide yuqiridiki 3 millet
Mongghullarning hujumigha taqabil turup kelgen idi. Emdi ular
Penjaplarning hökümranliqi astida qaldi. Hazir héliqi 3 millet
Pakistan nopusining aran 33 pirsentini igileydu. Emma ular
igiligen zémin Pakistanning 72 pirsentige toghra kélidighan
bolup, u Zémin ashu 3 milletning ewladtin ewladqa qaldurulup
kelgen tarixiy miraslirigha wekillik qilidu. Bu ehwal ashu
rayonlarda toqunush peyda qilidighan tüp amillardin ibarettur.
3. Bolachlar bilen Sindilar
Baluchlar
zéminida
(yaki Baluchistanda) tebi’iy bayliqlar, bolupmu néfit we
tebi’iy gaz zapisi nahayiti köp bolup, hazir u gazdin pütün
Pakistan paydilinidu. Baluchlar bu ishta özlirini adaletsizlik
bilen mu’amile qilin’ghuchilar hésablap, Pakistan hökümitige
bir xil naraziliq pozitsiyisi bilen qaraydu.
Topilangchilarning hujumliri tüpeylidin, Pakistan
Baluchistandiki néfit bayliqidin téxiche paydilinalmaydu. Chet
ellikler Baluchistan’gha meblegh salghan qurulushlarning
ichidiki 22 qurulush hazir toxtitip qoyuldi. Siyasiy we herbiy
mesililerdin bashqa, bu Pakistan hazir duch kelgen bir chong
iqtisadiy mesile bolup turuwatidu.
Pakistan
armiyisi
Baluchlarni parchilap boysundurush üchün her xil taktikilarni
qolliniwatqan bolup, Baluchlarning 2 neper chong
qomandanlirining öltürülüshi ene shundaq heriketlerning
netijisi. Baluchlarning nopusi 6 milyon bolup, ular hazir
siyasiy jehette omumyüzlük qozghilip ketti. Ularning meqsiti
musteqil bolush.
Baluchlarning
herbiy
küchi ajiz bolup, eger ular Sindilar bilen birlishiwalsa,
Pakistan’gha xéli küchlük tehdit salalaydu. Hazir bu jehettiki
ishlarmu bashlan’ghan bolup, ularning meqsiti bir Baluch-Sindi
Fédératsiyesi qurush. Ular öz xeritisige kirgüzüwalghan zémin
Hindistandin Iran’ghiche süzülidu. Karachi ashu zéminning eng
otturisigha toghra kélidu.
Baluchlar
we
Sindilarning buningdin kéyinki ehwalining qandaq bolushi
Pakistan hökümitining 1973-yilidiki dölet qanunining
aptonomiye heqqidiki qisimlirini qandaq ijra qilishigha
baghliq. Shundaqla Pakistan-hindistan munasiwitining qandaq
tereqqiy qilishighimu baghliq. Yéqinqi yillardin buyan
Pakistan élip barghan Hindistan’gha qarshi bir qisim
ish-heriketler hazir Hindistanni Baluch-Sindilarni qollap, shu
arqiliq Pakistan’gha zerbe bérish istratégiyisi üstide
oylinishqa élip bardi. Hindistan üchün Pakistan’gha qarshi bir
omumyüzlük urush bashlashqa qarighanda, Baluch-Sindilarni
qozghash istratégiyisi bu ikki dölet otturisida bir yadro
bombisi urushining yüz bérishining aldini élip, chet ellerning
Pakistan’gha meblegh sélishinimu toxtitip qoyalaydu.
Hindistanning Baluchlargha yardem qilishi bilen Sindilarning
toxtimay qozghilang qilip turushi Pakistan armiyisining xéli
köp qismining mushu ikki aldinqi septe nahayiti aldirash
ötüshke qistaydu. Pakistan armiyisining qalghan qismi bolsa
Keshmir bilen Panjabta Hindistan armiyisige taqabil turmisa
bolmaydu.
Hazirqi
ehwallardin
qarighanda Baluchistanning musteqil bolushi, yaki bir
Baluch-Sindi Fédératsiyening wujudqa kélishi éhtimalliqtin bir
qeder yiraq. Emma Hindistan bilen Pakistan otturisida urush
partlap qalidiken, yuqiridiki éhtimalliq özgiridu. Undaq
ehwalda Hindistan hawa armiyisi Baluch qozghilangchilirigha
biwasite yardem qilidu. Burunqi urushlarda Pakistan hawa
armiyisi Baluch qozghilangchiliri bilen Baluch puqraliri
üstidin intayin wehshiy qirghinchiliqlarni élip bardi.
Baluchlar Hindistan hawa armiyisining yardimi bilen qoldin
ketken zéminni qayturuwélish we uni saqlap qélish imkaniyitige
érishti.
Urush
qilish
funksiyisidin bashqa, hazir Pakistan armiyisi nahayiti chong
kölemdiki igilik qurulmilirinimu bashquridu. Ularning maddiy
bayliqining miqdari 38 milyard dollar kélidu. Bu ularning
hökümranliq ornini iqtisadiy kapalet bilen teminleydu.
Hindistan-Pakistan urushi Pakistanning parchilinip kétishini
keltürüp chiqirishi-chiqarmasliqidin qet’iynezer, Baluch we
Sindi bölgünchiliri buningdin kéyin özlirining herbiy küchini
üzlüksiz östürüp méngishi mumkin. Shunglashqa Pakistanning
merkiziy hökümiti az sanliq milletler mesilisini bir xil tinch
yol bilen hel qilmaydiken, oxshimighan milletler otturisidiki
toqunushlar téximu küchiyip, Pakistan duch kelgen hazirqi
éghir iqtisadiy qiyinchiliqlar buningdin kéyin téximu
nacharliship méngishi mumkin. Bundaq toqunushlar iqtisadiy
tereqqiyatqa tosqunluq qilip, Pakistanning chong qisimlirida
chet el meblegh kélishimlirining ijra qilinishida yol
qoymasliqi mumkin.
4. Pashtunlar
Pashtunlarning
nopusi
41 milyon bolup, ular Pakistan bilen Afghanistanning her
ikkisige olturaqlashqan. Ularning birlik saqlap yashighan
tarixi nahayiti uzun. En’gliye qol tiqishtin burun Pashtunlar
siyasiy jehettin birlikke kelgen halette idi. 1940-yilliri
En’gliye Afghanistan’gha tajawuzluq qilip, Pashtunlarning
nurghun zéminini igiliwaldi. Emma Pashtunlar En’gliyening
mustemlikisini asasiy jehettin qobul qilmidi. Uningdin kéyin,
yeni 1947-yili En’gliye özi igiliwalghan Pashtunlar zéminini
Pakistanning yéngi qurulghan hökümitige ötküzüp berdi. Mana bu
Pakistandiki Pashtunlarning kélish menbesidur. Ashu ish yüz
bérishtin burun, Pashtunlar bir qétim bir musteqil
Pashtunistan qurushqimu urunup baqti. Emma En’gliyening
kontrolluqi astida ghelibe qilalmidi. Pashtunistan
partiyisining rehberliri türmige tashlinip, ularning géziti
toxtitildi. Hazir Amérika hökümiti üchün ishlewatqan
Pashtunlar bezide ashu waqitta uchrighan adaletsizlikni
kötürüp chiqidu. Shuningdin kéyin hakimiyet üstide turghan
Pakistan we Afghanistan hökümetliri Pashtunlar zéminigha
hökümranliq qilishta oxshimighan derijidiki qarshiliqlargha
uchrap keldi. Afghanistan Pakistan ichide bir aptonomiyilik
Pashtunistan döliti qurulghanliqini jakarlighan waqitlar,
hemde Pakistandiki Pashtunlar bir musteqil Pashtunistan
qurushqa urun’ghan waqitlarmu boldi.
Sowét
Ittipaqining
Afghanistan’gha qilghan tajawuzi, we Amérikining Taliban’gha
qaratqan urushliri Pashtunlar jem’iyitide chong
parchilinishlarni keltürüp chiqirip, Pashtunlarning buningdin
kéyinki qarshiliq körsitish heriketlirining qandaq
bolidighanliqini bilgili bolmaydighan bir haletke ekélip
qoydi. Hazir Pakistan hökümitining qarmiqida bir musteqil
Pashtunistanning wujudqa kélishining aldini élishqa mes’ul
bolup ish élip bériwatqan organlar bar.
Pashtunlar
arisida
peyda qilin’ghan bölünüshlerning mewjut bolup turushigha
qarimay, Pashtunlar hazirmu bir nahayiti küchlük milliy kimlik
éngini saqlap kéliwatqan bolup, bu ularning nahayiti uzun
dawamlashqan tarixiy qebile chüshenchisige asaslan’ghan.
Gerche hazir oxshimighan Pashtun guruhliri arisida qattiq
toqunushlar yüz bériwatqan bolsimu, Pashtunlardiki étnik we
medeniyet jehettiki birlik chüshenchisi hazirmu intayin
küchlük bolup, ularda siyasiy jehettin birlishish imkaniyiti
hazirmu nahayiti küchlük halda mewjut bolup turuwatidu.
Pakistan
armiyisi
Pashtunlar olturaqlashqan chégra rayonlarda élip barghan her
xil urushlar we Amérikining uchquchisiz ayropilan bilen élip
barghan hujumliri nahayiti köp sandiki Pashtun puqralirining
ölüshini keltürüp chiqardi. Emma, buning siyasiy tesiri
muwapiq étiwargha élinmidi. Yéngidin siyasiylashturulghan we
radikallashturulghan Pashtunlar hazir özlirini
gherbiy-shimaliy Pashtunlar zémini we Baluchistanning shimaliy
burjikining siyasiy ish bashqurghuchiliri, dep hésablaydu.
Hazir Pashtunlar iqtisadiy tereqqiyat isteydu. Penjablar
asasiy orunni igiligen merkiziy hökümetning kontrolluqidiki
tereqqiyatni emes, belki Pashtunlarning öz kontrolluqidiki
iqtisadiy tereqqiyatni isteydu. Amérika we Pakistan hökümiti
Pashtunlar rayonlirida élip barghan El Qa’idege qarshi
urushlar Pashtunlardin terkib tapqan jihad küchlirini téximu
küchlendürüwetti. Yeni, Amérika jihad küchlirini yoqatmaqchi
boluwatqan bolsa, Pashtunlardin terkib tapqan jihad küchliri
hazir téximu kéngiyip we küchlinip méngiwatidu. Pashtun
tebiqiliri arisida Taliban rehberlik bazilirimu bar. Démek,
Amérikining tashqi siyasiti Talibanlarning Islamliqi bilen
Pashtunlarning milletchilikining kücheytishige zor derijide
yardem qildi. Taki yéqin’gha kelgüche Pashtunlar zéminida yaki
Islam küchiyip, yaki Pashtunlarning milletchiliki kücheygen
idi. Emma hazir ularning her ikkisi tengla küchiyiwatidu. Bir
Islamiy Pashtunistan’gha bolghan istekmu meydan’gha
kéliwatidu. 2007-yili Pakistanning Amérikidiki elchixanisining
bir Pashtundin bolghan sabiq elchisi mundaq dédi: «Men Taliban
bilen Pashtun milletchilikining birliship qalmasliqini arzu
qilimen. Eger ashundaq ish yüz béridiken, u bizge nahayiti
chong tehdit élip kélidu. Biz hazir ashundaq bir ehwalni
keltürüp chiqirishqa nahayiti az qalduq.»
5. Xulase
Yuqiridiki
ehwallar
bilen Amérika menpe’iti we Amérika siyasitining qandaq
munasiwiti bar?
Oxshimighan
étnik
guruhlar otturisidiki toqunushlarni azaytish bizning
Afghanistan we Pakistandiki El Qa’idege qandaq taqabil
turushimiz bilen munasiwetlik.
Pakistanning
bölünüp
kétishi bizning Pakistandiki jihad küchlirige taqabil
turushimizgha, hemde Amérikining sherqiy-jenubiy Asiyadiki
menpe’itige biwasite tesir körsitidu.
Pakistandiki
El
Qa’ide üstqurulmisini yoqitish bizning Pashtun qebilisi, we El
Qa’ideni makan bilen teminlewatqan we Pashtundin bolghan
Taliban lidérliri bilen hemkarliship ish élip bérishimizni
telep qilidu. Amérikining hazir qiliwatqini Pashtunlarning El
Qa’idege qaratqan yardimini téximu kücheytiwatidu.
Penjab
eskerliri
we uchquchisiz ayropilanlar bilen Pashtun zéminlirida urush
élip bérip, u yerde éghir derijidiki puqralar ölümini keltürüp
chiqirish Pashtunlarni El Qa’ide bilen Talibanlargha
yéqinlashturuwatidu. Shundaqla bu Pashtunlarni téximu
Islamlashturush we téximu radikallashturush rolini oynawatidu.
Méningche bu ishning paydisi töleydighan siyasiy bedeldin
töwen orunda turidu.
Men
Amérikining
Pashtunlar zéminida uchquchisiz ayropilan bilen hujum élip
bérish ishlirini toxtishini, Pakistan hökümitining Pashtunlar
zéminigha Penjab eskerlirini kirgüzüp urush qilishni
toxtishini, herbiy ishlarni Talibanlar bilen El Qa’idege
perqliq mu’amile qilghan asasta jimjit we mexpiy halda élip
bérishni tewsiye qilimen.
Paydilinish Menbeliri:
[1]
Will
Pakistan Break Up?
https://www.youtube.com/watch?v=iqnnikx-NUY
[2]
Selig
S. Harrison
https://en.wikipedia.org/wiki/Selig_S._Harrison
[3]
Center
for International Policy
https://www.ciponline.org/images/uploads/publications/pakistan_the_state_of_the_union.pdf
[4]
Why
Pakistan Is Considered To Be A Failed State?
http://www.urbandictionary.com/define.php?term=Kalashnikov%20culture