2017-yili 22-Séntebir

Kona yéziq nusxisi (Élkitab): http://www.meripet.com/Junggo/20170922_racist.pdf

Bu yil 12-Awghust (Shenbe) küni Amérika Wirjiniye shtati Charlotiswil (Charlottesville) shehiride milletchi aq tenlikler bilen ulargha qarshi kishiler otturisida bir qétimliq toqunush yüz berdi. Toqunush jeryanida bir milletchi aq tenlik mashinisini qarshi terep kishiler topi ichige heydep, bir ayalni öltürüp, yene 19 kishini éghir yaridar qildi. Bu weqedin kéyin Amérika prézidénti Donald Tramp oxshimighan kün we oxshimighan jaylarda ashu weqe heqqide 3 – 4 qétim söz qilip, kishini chöchütidighan bir qisim ehwallarni dunya aldida ashkarilidi. U ashkarilighan ehwallar ichide mundaqliri bar:

 

--1) Amérika adette dunyadiki kishiler eng xatirjem yashiyalaydighan döletlerning biri bolsimu, uningdiki milliy bölünüsh ziddiyetliri anche yénik emes iken.

--2) Donald Tramp barliq Amérikiliqlarning prézidénti bolmastin, belki peqet milletchi aq tenliklerning prézidénti iken.

--3) Eger Amérikidiki milliy bölünüsh yenimu ewjige chiqip qalsa, Amérikidiki Musulmanlar hemmidin éghir ziyanlargha uchraydiken.

 

Yuqiridiki 1- we 2-nuqtilar wetendashlargha bir az ayding bolsimu, 3-nuqta unchiwala ayding emes. Uning üstige yuqiridiki weqe munasiwiti bilen téléwizor we bashqa her xil ijtima’iy taratqularda kishiler burun anche köp anglimaydighan bir qisim sözler nahayiti köp tilgha élinishqa bashlidi. Mesilen, «aq tenliklerni hemmidin üstün dep qarighuchilar» (white supremacists), «aq tenlik milletchiler» (white nationalists), «aq tenlik kemsitküchiler» (white racists), «K K K» (Ku Klux Klan, KKK), «ittipaqdashlar» (confederates), we né’o-Natsistlar yaki yéngi-Natsistlar (neo-Nazis) qatarliqlar [1, 2]. Men mezkur yazmida yuqiridiki atalghularning beziliri, hemde ishlar dawamliq yamanliship mangsa Amérikidiki Musulmanlar duch kélidighan xirislar heqqide qisqiche chüshenche bérip ötimen. Méning bu qétim bayan qilidighinim doktor Yasir Qazining Amérika Mémfis Islam Merkizide bu yil 18-Awghust (Jüme) küni sözligen Xutbe nutuqining özüm tallighan mezmunliri. Töwendiki mezmunlarning hemmisi yuqiridiki menbege tewe bolup, eger uninggha özüm söz qoshmaqchi bolsam men sözümni «Ilawe» bilen bashlan’ghan bir ayrim abzas qilip qisturup qoyimen.

 

Töwendikisi doktor Yasir Qazining dégenliri.

 

Bir hediste Muhemmed eleyhissalam dep bergen mundaq bir ish riwayet qilinidu: Zaman axiri yéqinlashqanda, Musulmanlar arqa-arqidin kelgen sinaqlargha duch kélidu. Her qétim bir sinaq kelgende, iman éytquchilar wehimige chüshüp, «biz bu sinaqtin ötelmeymiz», dep qorqidu. Emma Allah ulargha ishikni échip béridu, we Allah héliqidek wehimini yoq qiliwétidu.

 

Biz hazir her küni, her heptisi we her ayda qanchilighan weqeler yüz bériwatqinigha, biz qanchilighan mesililerge duch kéliwatqinimizgha qarap baqayli. Arimizdiki yéshi chongraq kishiler 70-, 80- we 90-yilliridiki ehwallarning hazirqigha neqeder oxshimaydighanliqini bilidu. Hazir yüz bériwatqan ishlar burun körülüp baqqan emes. Biz hazir ötken hepte Charlotiswilde yüz bergen weqening tesiri bilen hepilishiwatimiz. Ötken heptidiki weqe Amérikining bir qarangghu teripini körsitip berdi. Özlirini hemmidin üstün dep qarighuchilar, K K K ezaliri we yéngi Natsistlar ap’ashkara halda, we héchqandaq nomus hés qilmighan halda dunyagha özlirining bashqilarni kemsitküchilerdin ikenlikini, hemde özliri buningdin pexirlinidighanliqini jakarlidi. Biz ashu bir jaydiki bir weqening aqiwitini körduq, yeni, u yerde bir gunahsiz kishi öldi. Ikki künning aldida Ispaniyedimu bir weqe yüz bérip, hazir biz özimizdiki ashu weqedin kélip chiqqan rohiy zeximini saqaytish üchün tirishiwatimiz. Bügünki xutbide biz ashu weqelerni Islamiy uqumlar bilen chüshendürüp, mushundaq ehwallarda biz Musulmanlar qandaq qilishimiz kérekliki, ashundaq milliy öchmenlik hadisilirige qandaq taqabil turushimiz kérekliki üstide toxtilimiz.

 

1-resim: Doktor Yasir Qazining Amérika Mémfis Islam Merkizide 2017-yili 18-Awghust (Jüme) küni xutbe nutuqi sözlewatqan waqittiki bir körünüsh.

 

Qérindashlar, méning aldi bilen eskertidighinim, biz ashundaq qutratquluq (rhetoric) heriketliri keltürüp chiqiridighan xeterge sel qarimasliqimiz kérek. Tarixtin xewiri barlar tarixtimu hazirqigha oxshash weqelerning qayta-qaytilap yüz bergenlikini, keng-kölemlik irqiy kemsitish we irqiy qirghinchiliqlarning köp qétim yüz bergenlikini bilidu. Undaq ishlar 1940 – 1950-yillardimu yüz bergen. Mesilen, 2-dunya urushi mezgilide Amérikidiki 250 ming etrapidiki Yaponluqlar öz öyliridin tutqun qilinip, yighiwélish lagérlirigha solap qoyulghan. Ular xizmetliridin heydelgen. Baliliri mektepke baralmighan. Ashundaq mu’amilige uchrighan kishilerning bir qismi hazirmu hayat.

 

Ashundaq weqeler bir kün ichidila yüz bergen emes. Ular yüz bérishtin burunqi xéli uzun waqit ichide söz bilen qutratquluq qilish heriketliri élip bérilghan. 1930 – 1940-yilliri Natsist Gérmaniye qandaq ishlarni qilghanliqi biz hemmimizning éside bar. U chaghdiki kishilerning bir qismimu hazirmu hayat. Ashu chaghdiki chong qirghinchiliq (Holocaust) ta jem’iy 11 milyon adem öldi. Ularning ichidiki 6 milyon kishi Yehudiylar bolup, qalghan 5 milyon adem bashqa milletlerge tewe kishiler. Gérmanlar özliri yaqturmighan az sanliq milletlerning hemmisini yoqitish nishani qildi. Bu 11 milyon ademni öltürüsh üchün 3 yil waqit ketti. Uninggha teyyarliq qilish üchün bolsa ashu 3 yildin burunqi 10 yil waqit ketti. Ashundaq chong weqelerni sadir qilish üchün siz aldi bilen söz bilen qutratquluq qilmisingiz, we teshwiqat élip barmisingiz bolmaydu.

 

Bizning bügün körüwatqinimiz ene shundaq weqelerning aldinqi qedem-basquchliridur. Aq tenliklerni hemmidin üstün dep qarighuchilar, K K K, we yéngi-Natsistlar heqiqetenmu héch qandaq az sanliq milletlerni yaqturmaydu. Emma, shu nerse nahayiti éniq bolsunki, barliq az sanliq milletler ichide ularning hemmidin bek qarshi turidighini, ularning yoqitish tizimlikide 1-orunda turidighini bizler, yeni Musulmanlar jama’etliri. Allah bizni öz panahida saqlisun. Eger Amérikida burunqidek birer weqe yüz bérip qalidiken, biz ularning 1-nishanigha aylinimiz. Shunglashqa bizning hazir shekilliniwatqan irqiy öchmenlik xahishlirigha perwa qilmay qarap turushqa héch qandaq waqtimiz qalmidi.

 

Undaqta biz qandaq qilishimiz kérek? Bir xutbining waqtida biz hemme mesililerni hel qilip bolalmaymiz. Shunglashqa men bu yerde bizge paydiliq bolghan 4 – 5 ishlarni chüshendürüp ötimen.

 

 

1. Bilim Küch Démektur

 

Her birimiz hazir yüz bériwatqan ishlar heqqide toluq bilimge ige bolushimiz kérek. Biz dunyadin bixewer halda bir waku’umning ichide yashisaq bolmaydu. Biz xewerlerni körüshimiz, héliqidek guruhlar üstide tetqiqat élip bérishimiz, ularning tarixini, ularning némige wekillik qilidighanliqini, ularning némige étiqad qilidighanliqini, ularning némilerni teshebbus qilidighanliqini, ularning lidérlirining kim ikenlikini, we ular burun sadir qilghan weqelerning némiler ikenlikini biliwélishimiz kérek.

Biz özimizni ular bilen di’alog élip bérishqa we bashqilarning idiyisini özgertishke teyyar qilishimiz kérek. Eger siz perwa qilmaydikensiz, perwa qilmaydighan bashqa bir ademge tesir körsitelmeysiz. Eger siz tarixni bilmeydikensiz, bashqilargha tarixta yüz bergen xeterlik ishlar heqqide telim bérelmeysiz. Biz ashu guruhlarning idiyilirige taqabil turush üchün aldi bilen özimizni zörür bilimler bilen qorallandurushimiz kérek.

K K K Amérikida bir yérim esirdin uzunraq waqittin buyan mewjut bolup kéliwatidu. U 1860-yilliri Amérikining Ténnéssi (Tennessee) shtatida bir qanche ittipaqdash (confederate) armiye ofitsérliri teripidin qurulghan. Amérikida ichki urush bolghanda, ashu ittipaqdashlar armiyisi qulluq tüzümni saqlap qélish üchün urush qilghan. Ular aq tenliklerni yuqiri orun’gha, we qara tenliklerni töwen orun’gha qoyidighan qulluq tüzümni qoghdap qélish üchün urush qilghan. Axirida ular urushta yéngilip, urushta Abraham Linkolin (Abraham Lincoln) utup chiqti. Ashu urushta yéngilip qalghan konfédérit (ittipaqdash) armiyining bashliqliri K K K ni qurdi. Shuningdin bashlap K K K aq tenlikler hemmidin üstün turidu, dégen idiyini terghib qilip kéliwatqan bolup, u bügünki kün’giche dawamlishiwatidu.

 

Eyni waqitta Amérikida K K K öchmenlik qilidighan’gha Musulmanlar yoq idi. Shunga ular Katolik dini muxlisliri bilen Yehudiylargha 1-orunda öchmenlik qilghan idi. Gerche térilirining renggi oxshash bolsimu, K K K ashu dinlargha öchmenlik qilghan idi. Uningdin qalsa Afriqiliq Amérikiliqlar, uningdin kéyin kommunistlar qatarliq K K K bilen idiye birliki yoq barliq kishiler turghan idi. Shundaqla ular zorawanliq ish-heriketlerge tayan’ghan idi. Sewebi, otturahal kishiler irqiy kemsitish xususiyitige ige emes bolup, K K K üchün bashqilarni bash egdürüshte zorawanliqqa tayinishtin bashqa chare yoq idi. Ular zorawanliq ishlirini élip bérip, özlirini yoshurush üchün yüzlirini héliqidek aq xaltilar bilen yépiwalghan idi.

 

Aq uchluq xaltidin yasalghan bash kiyimi eslide buningdin 500 yillar burun Ispaniyede ishlitilgen. Yeni, eyni waqitta Ispaniyede Musulmanlarni tazilash heriketliri élip bérilghan bolup, héliqidek aq uchluq bash kiyimini shu waqittiki Ispaniye eskerliri kiygen. Shuning bilen u bash kiyimi bashqa irqtikilerni tazilighuchilarning simwoli bolup qalghan. Amérikidiki K K K ezaliri aq uchluq bash kiyimi we aq köynikining qorsiqidiki qizil renglik qoshush belgisi qatarliqlarni ashu 500 yildin burunqi Ispaniye tazilighuchilirini dorap yasap chiqqan.

 

Eger tarixqa qarap baqidighan bolsaq, 1500-yilliri Ispaniye özini «peqet Katoliklarning döliti» dep jakarlap, Ispaniyediki Musulmanlar we Yehudiylar üstidin tazilash élip barghanliqini bileleymiz. K K K ezaliri kiyiwalghan kiyim eyni waqittiki Ispaniye tazilighuchilirining kiyimidin kelgen.

 

Né’o-natsistning menisi «yéngi Natsist» din ibaret. Hemmimizning xewiride bolghinidek, Natsistlarning yadroluq idiyisi öz millitining eng üstün turidighanliqidin ibaret. Ular «Xuda bizge bashqa barliq milletlerge hökümranliq qilish hoquqini bergen; Xuda bizni tallighan; biz Xuda tallighan millet; biz Xuda yaxshi köridighan millet», dep qarighan. Uningdin 80 yil ötkendin kéyinki bügünki künde, biz ashu kishilerning pushtidin bolghanlarning «aq tenlikler hemmidin üstün turidu», dégen idiyining yétekchilikide élip bériwatqan bir qisim ishlirini körüwatimiz. Ular hazir «Amérikiliqlarning medeniyiti dunya boyiche eng chong, biz aygha chiqtuq, bizde dunya boyiche eng chong binalar bar, bizde dunya boyiche eng küchlük qorallar bar. Bizning ashundaq qilalishimizdiki seweb bizning térimiz aq-renglik bolghanliqida», dewatidu. Yeni ular özlirining hemmidin üstün turidighanliqini özlirining térisining renggi bilen baghlawatidu. Hemde ular özliri qilghan barliq rezil ishlardin pexirliniwatidu.

 

Bu ehwallarni bir qanche nuqtigha parchilap chüshen’gende ünümi yaxshi bolidu.

Birinchidin, aq tenlik millet we qara tenlik millet, deydighan gep yoq. Bi’ologiyilik we penniy nuqtidin qarighanda undaq ish mewjut emes. Adem térisining renggi bilen uning ejdadi we yadikarliqi otturisida héch bir munasiwet yoq. Hemde her bir insan köpligen medeniyetlerning qoshulushidin hasil bolghan bir xil medeniyet ichide yashaydu. Hazir Yutyubni tekshürsingiz, bir aq tenlik özining DNA sini tekshürüp, özining ejdadi Afriqiliq bolup chiqqan’gha oxshash ehwallarni nahayiti köp bayqaysiz. Aq tenlik millet, deydighan bir millet mewjut emes. Hemmimizning milliti ariliship ketken. Hazir «sap millet», deydighan nerse mewjut emes. Oxshimighan millet kishilirining bedenlirining ichidiki ezalarmu bir-biriningkige oxshaydu. Ademlerning térisining renggining oxshimasliqi bilen ular bir-biridin perqliq bolidighanliqi heqqide bi’ologiyilik we bashqa penniy asas mewjut emes. Shunglashqa siz bashqilarni kemsitidighan biri bolush üchün siz choqum oqumighan bir adem bolushingiz kérek.

 

Tarix aq tenlik milletchilerning teshebbuslirigha zit kélidu. Tarixta her bir medeniyetning güllen’gen we xarablashqan dewrliri bar bolghan bolup, buni tarixtin azraqla xewiri bar kishilerning hemmisi bilidu. Hazirqi zaman dewride gherb medeniyetliri téxnologiye saheside bashqa medeniyetlerni heqiqetenmu bésip chüshti. Buningdin 500 yillar burun bashqa medeniyetler eng üstün orunda turghan. Ming yilning aldida bolsa yene bashqa medeniyetler eng güllen’gen. Musulmanlarmu dunyani 700 yildek waqit sorighan. Melum bir millet pütün tarixiy dewrlerning hemmiside dunyani sorighan ish mewjut emes. Hazirqi dewrdiki gherb medeniyetlirining üstünlükimu peqet téxnologiye saheside namayan boluwatidu. Emma ular hayatning qimmiti, exlaq, méhribanliq, yashan’ghanlardin xewer élish, kembeghellerge saxawetlik qilish jehetlerde hazirmu üstün orunda emes. Yéqinda élip bérilghan her xil tekshürüsh netijilirining körsitishiche, yuqiridiki sahelerde Musulmanlar bashqilardin köp üstün turidu. Bulardin bashqa biz tarixni untulup qalsaqmu bolmaydu. Mesilen, En’gliye dunyaning yérimini bésiwélip, bashqilarni talan-taraj qilish bedilige dunyadiki derijidin tashqiri küchlük dölet bolush salahiyitige érishken. Amérikimu nurghun kishilerni qul qilish bedilige bir hökümran orun’gha chiqqan.

 

Millet bir xil ijtima’iy yaralghu (social construct) din bashqa nerse emes. Buning menisi aq tenlik, sériq tenlik we qar tenlik uqumi emeliyette mewjut emes bolup, uni her xil jem’iyetler oxshimighan dewrlerde yasap chiqqan. Undaq qilishtin meqset özlirini bashqilardin üstün körsitishtin ibaret. Térisining renggining qandaq bolushidin qet’iynezer hemme ademlerning qéni oxshash, DNA si oxshash, we ichki ezalirimu oxshash bolup, oxshimighan milletlerning mewjut bolup turushining bi’ologiyilik we penniy asasi yoq.

 

 

2. Pisxologiye Nuqtisidin Hazir Néme Ish Yüz Bériwatqanliqini Chüshinish

 

Hazir Yehudiylargha öchmenlik qilish, az sanliq milletlerge öchmenlik qilish, we Musulmanlargha öchmenlik qilish xahishliri bash kötürdi. Emeliyette hazir Islamgha öchmenlik qilidighan bir qisim siyasiy sana’et we iqtisadiy sana’etler mewjut bolup, ular qorqunchluq we endishe peyda qilish bedilige payda köridu. Ular bir guruppa kishiler arqiliq yene bir guruppa kishilerni qorqutup, shu arqiliq payda alidu. Ular hazir Musulmanlardin bashqilarni qorqutush qorali süpitide paydiliniwatidu.

 

Gitlérning asasliq meslihetchilirining biri mundaq dégen: «Térrorluq eng ünümlük siyasiy qoraldur.» Siz öz xelqingizni qattiq wehimige salsingiz, ular xuddi qoylargha oxshash her qandaq ishlarni qilishqa unaydu. Gitlérning bir meslihetchisi mundaq dégen: «Biz öz xelqimizni qattiq wehimige sélishimiz kérek. Ularni Yehudiylardin, Siganlardin, kommunistlardin, sotsiyalistlardin we bashqilardin qattiq qorqidighan qilishimiz kérek. Andin biz Yehudiylarni öyliridin tutushqa bashlisaq, uninggha héch kim gep qilmaydu.» Diktator tüzümidiki eng yaxshi qoral térrorluqtin ibaret. Biz bu nuqtini toluq chüshinishimiz kérek. Bir qisim kishiler bu uqumni nahayiti yaxshi bilidu.

 

Natsistlarning bir asasliq teshwiqatchisi mundaq dégen: «Xelq urushqa bérishni elwette xalimaydu. Xelq urush qilishni xalimaydu. Emma ularni urushqa qatnashturush intayin asan. Siz peqet ulargha dep, siz tutqan yolgha qarshi chiqqanlargha dégen qalpaqni kiydürsingiz, hemde xelqqe , désingizla kupaye qilidu.»

 

Emdi biz 80 yil aldimizgha méngip, hazir Amérikida tarqitiliwatqan Foks Xewerlirini körüp baqayli. Ularning deydighanliri bilen Natsistlarning teshwiqatlirining héch qandaq perqi yoq. Ular solchilarni buzup teshwiq qilidu. Yene bir terepni mesxire qilidu. Wetenperlerning wekili, dep xata ademlerni kökke kötüridu.

 

Tarixta mundaq bir weqe yüz bergen: Amérikiliqlar Filippinni bésiwélip, uni bir mustemlikige aylandurghan. Shuning bilen Filippinliqlar Amérikiliqlargha qarshi urush qilghan. Eyni waqitta Filippin nopusining zor bir qismi Musulmanlardin terkib tapqan bolup, Musulmanlarmu Amérikiliqlargha qarshi urushlargha qatnashqan. Mushu weqeler heqqide toqulghan bir hékayimu bar bolup, bu hékayide «Grégori’o dél Pilar» (Gregorio del Pilar) isimlik bir Amérikiliq général choshqa qénigha chilan’ghan oqlar bilen Musulmanlarni öltüridu. Shuning bilen yerge kömülgen Musulmanlar choshqa qéni bilen bille kömülidu. Bu bir yalghan hékaye bolsimu, yéqinda Amérika prézidénti Tramp ashu généralni tilgha élip maxtap, radikal Islam térroristlirigha ashu généralgha oxshash zerbe bérish kérek, dédi. Bu kishilerni irqiy qirghinchiliqqa ündeshtin bashqa nerse emes. Filippinda yüz bergen ashu tarixiy weqelerde Amérika tajawuzchi bolup, Filippinliqlar bolsa özlirini azad qilish üchün qayturma hujumgha ötken erkinlik jengchiliri idi.

 

Ilawe: Filippin – Amérika urushi 1899 – 1902-yilliri yüz bergen [4].

 

Yuqiriqigha oxshash pisxologiye urushigha chétishliq kishilerni mundaq ikki xil ademlerge ayrish mumkin. Uning biri meqsetlik halda yalghan söz tarqitidighanlar. Foks Xewerliri buning bir misali. Ular «Hazir Islam tehditi mewjut», dégen’ge oxshash yalghan sözlerni teshwiq qiliwatidu. Bir ademning bir top kishiler bar yerge mashinisini heydep bérip adem öltürüshi bilen bir dölet gumran bolup ketmeydu. Emma pütün xelq ammisi ichide wehime peyda qilsingiz, ular öz-ara soqushushqa bashlap, keng-kölemlik qirghinchiliqni keltürüp chiqiridu. Shuning bilen döletni weyran qilidu. Bundaq yalghanchilarning küchlük hoquqliri bar, hemde nahayiti köp pulimu bar. Biz bundaq kishilerge qarita Allahgha du’a qilip, Allahtin yardem tileshtin bashqa ish qilalmaymiz.

 

U kishilerning yene bir xili etrapimizdiki keng xelq ammisidin ibaret. Biz shuni bilishimiz kérekki, adettiki Amérikiliqlar téxiche birer Musulmanni körüp baqqan emes. Ular Musulmanlarni chüshenmeydu, shunglashqa Musulmanlar heqqidiki yalghan teshwiqatlargha asanla ishinip kétidu. Bundaq ishlar Gitlérning waqtidimu yüz bergen. Gérmaniye xelqi yalghan teshwiqatlargha ishinip, Gérman saqchiliri öymu-öy izdep Yehudiylarni tutqun qilishqa bashlighanda, Gérman xelqi bir terepte qol-qoshturup qarap turghan. Shunglashqa biz Amérika xelqige Musulmanlarning qandaq kishiler ikenlikini bildürüshimiz kérek. Ulargha Musulmanlar heqqide toghra chüshenche bérishimiz kérek. Bu Amérikidiki Musulmanlarning özlirini saqlap qélishi bilen munasiwetlik muhim ish. Bu jehette Amérika xelqi gunahkar emes, emma gödek. Ular semimiy, emma xata yéteklen’gen. Biz ashu kishiler bilen munasiwet qilishimiz. Ular «Biz tehdit astida turuwatimiz», dégen’ge rastla ishinidu. Ular «Bizni Musulmanlar öltürüp, Amérikini tartiwalidu», dégen’ge rastla ishinidu. Ularni ashundaq xata chüshenchilerdin qutuldurush biz Musulmanlarning wezipisi. Bu ishta her bir Musulman nahayiti muhim rol oyniyalaydu.

 

Ilawe: Doktor Yasir Qazi bir Islam ölimasi yaki Islam dini alimi bolupla qalmay, u yene ijtima’iy pen we tebi’iy pen sahesidimu keng bilimge ige. Shundaqla mushundaq bir xutbe nutqi sözleshtin burun, u sözlimekchi bolghan mezmun’gha a’it bashqa penniy bilimlerni tekshürüp, tetqiq qilip, we öginip, yaxshi teyyarliq qilidu. U mezkur xutbini sözleshtin burun xéli köp tarixiy matériyallarni körüp chiqiptu. Yene bir nuqta, men oqurmenlerge eyni waqitta Gérmaniyede yüz Bergen ehwal, we hazir Amérikida yüz bériwatqan ehwal bilen 2009-yilidin bashlap wetendiki Uyghurlargha yüz bériwatqan ehwallarni baghlap tehlil qilip béqishni tewsiye qilimen.

 

3. Islam Irqiy Kemsitishke Qandaq Qaraydu?

 

Islamning qarishiche, tarixtiki tunji irqiy kemsitküchi bolsa Iblistur. Shunglashqa irqiy kemsitish bilen shughullan’ghan ademlerning hemmisi sheytanliq xaraktérge ige bolidu. Eger bir adem irqiy kemsitküchi bolidiken, uning orni sheytanning orni bilen oxshash bolup qalidu. Iblis «Méning qandaq wujudqa kelgenlikim méni bashqilardin üstün orun’gha ige qilidu», dep qarighan. Biz kishilerge bundaq baha bersek bolmaydu.

 

Irqiy kemsitish insaniyet tarixi bashlan’ghandin tartip mewjut bolup kelgen. Emma Islam irqiy kemsitishni qurutup tashlidi. Tarixtiki héch qandaq bir jem’iyet insanlarning barawerliki heqqide telim bérip baqmighan bir waqitta, Islam insanlarning barawerlikini teshebbus qildi. Peyghember eleyhissalam nechche yüz ming adem hej üchün yighilghan bir sorunda söz qilip, irqiy qirghinchiliqni bikar qildi. U, insanlarni irqiy kemsitish we tebiqiler ara bir-birini kemsitish yaki chetke qéqishni pütünley tashliwétishke chaqirdi.

 

Biz hazir bashqilarning irqiy kemsitish qilmishlirini tenqid qiliwatimiz. Emma undaq qilmish hazir özimizdimu mewjut. Shunglashqa biz bashqilarni tenqid qilishtin burun, aldi bilen özimizdiki yétersizliklerni tüzitishimiz kérek.

 

 

4. Hemkarlishish we Ittipaqlishish

 

Biz aldi bilen Musulmanlar otturisidiki ittipaqliqni kücheytishimiz kérek. Andin bashqa guruppilar bolghan hemkarliqni yaxshilishimiz kérek. Musulmanlarning birliki hemmidin muhim. Biz Musulmanlarning birlikini emelge ashurghandin kéyin, bashqa guruppilar bilen bolghan ittipaqliq we hemkarliqni kücheytish yolida tirishishimiz kérek.

 

Amérikidiki Musulmanlar pütün Amérika nopusining aran bir pirsentini teshkil qilidu. Bu san hergizmu bir chong san emes. Biz qurultay achqanda nahayiti köp Musulmanlarni körimiz. Shunche chong zalning Musulmanlar bilen toshup ketkenlikini körimiz. Meschitlerdimu hem shundaq. Emma bizning nopusimiz Amérika nopusining bir pirsentigimu yetmeydu. Bu bir xeterlik ehwal. Eger qalghan 99 pirsent adem xata chüshenchige kélip qalidiken, bizni peqet Allahla qoghdap qalalaydu. Shunglashqa biz ushshaq ishlar bilen öz-ara ziddiyetlishishni toxtitip, choqum hemmimiz qattiq ittipaqlishishimiz kérek. Peyghember eleyhissalam halqiliq peytlerde Qureyshler bilenmu hemkarliq tüzgen. Bizmu shuningdek qilishimiz kérek.

 

Tarixni öginip baqqan kishilerning hemmisi hazir yüz bériwatqan ishlardin bir az chöchüydu. Shunglashqa biz passip halda yaxshi künlerning kélishini saqlap turmay, yuqirida tewsiye qilin’ghan jehetlerde özimiz aktipliq bilen ish élip bérishimiz kérek.

 

 

Paydilinish Menbeliri:

 

[1] Charlottesville White Nationalist Rally Violence Prompts State of Emergency

https://www.nbcnews.com/news/us-news/torch-wielding-white-supremacists-march-university-virginia-n792021

 

[2] Mike Muse Discusses President Trump’s Comments Against the Media and His Failure to Fully Condemn KKK Riots

http://swaysuniverse.com/mike-muse-discusses-president-trumps-comments-against-the-media-and-his-failure-to-fully-condemn-kkk-riots/

 

[3] The Rise of the Far Right - Shaykh Dr Yasir Qadhi

https://www.youtube.com/watch?v=jli8FulUjA8

 

[4] Philippine–American War

https://en.wikipedia.org/wiki/Philippine%E2%80%93American_War

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti