Aldinqi Düshenbe küni, yeni 2007-yili 5-ayning 7-küni, Los Angeles Dewir gézitining bir dokladigha asaslanghanda, bir guruppa astronomiye mutexesisliri bir derijidin tashqiri chongluqtiki yultuzning chong partilishini bayqighan. Bu yultuzning ismi “SN 2006gy” bolup, u “NGC 1260” dep atilidighan galaksige jaylashqan. Uning biz bilen bolghan arliqi 240 milyun nur yili kélidu.

Bu yultuzning masisi bizning quyashningkidin 100 hesse éghir bolup, uni bayqighangha hazir 6 ay bolup qalghan bolsimu, u hazirghiche intayin yoruq körünmekte. Uning yoruqliqi pütün NGC 1260 galaksi ning nurini besip chüshishi mumkin.

Bizning quyash sistimimiz jaylashqan Saman Yoli galakside 400 milyarttin artuq yultuz bar bolup, ularning ichide chongliqi SN 2006gy gha barawer kélidighan yultuzlardin peqet bir qanchisila bar.

Kishilerning mölcherlishiche, bizning quyashtin 10 hessidin artuq chongluqtiki yultuzlar özlirining eghir éléméntlirini köydurup bolghandin kéyin hayatini axirlashturidu. U derijige barghanda yultuzning merkizide peyda qilghan issiqliq ozini saqlap turalmay, yultuz yimirilishke bashlaydu. Yultuzning tashqi shakili bir chong partilash arqiliq parchilinidu we siritqa taraydu. Bundaq partilashtin kainatta her yili nechche yüzi bolup turidu. Bundaq partilash jeryanida yultuzning ichki qatlamliri toxtimay yimirilip, eng axirida yultuz bir zichlighi intayin yoquri we hejmi intayin kichik bolghan neutron yultuzgha yaki qara ongkurge aylinidu.

 

Yoqurqi resim: Bir sen’etkar sizghan, eng yoruq chong partilashning qandaq bolidighanlighini chüshendüridighan bir parche resim. Töwen sol tereptikisi Kaliforniye Uniwérsitétining San Franshisko ning yénigha jaylashqan Lick Küzitish Téléskopi arqiliq tartilghan SN 2006gy ning bir körünishi bolup, töwen ong tereptikisi alem boshlighidiki Chandra X-nuri Téléskopi arqiliq tartilghan bir körünüsh.

Erkin Sidiq
2007-5-11

Menbe: http://www.latimes.com/news/nationworld/nation/la-sci-supernova8may08,1,3251944.story?track=rss