Chet'elde  Oquydighanlar Nimilerge Diqqet Qilishi Kérek?

1. "Bosogha atlap chiqish"ning mahayitini chüshünüshingiz kérek.

"Bosugha atlap chiqish" digen bu gepning menisini hemme adem bilidu. Undaqta bu nime digen gep? Bu jümlige bir éghiz söz bilenla éniqlima bérip ötüsh méningche aqinarliq ish hésaplanmisa kérek. Undaqta men özümni bu timidin bir az chetke élip turup sözümni yenila addiy ibariler bilen dawamlashturay. Hemme nerse misli körülmigen derijide tereqqiy tapqan bügünki jemiyitimizde mushu jemiyetning bir hüjeyrisi hésaplinidighan her bir insanning bilimge intilishi ademni hayajangha salidu, bézilerning öz qérindashliri, közge tutiya qilip sürtsimu azliq qilidighan eziz yürtini tashlap ene shu bilim teshnaliqida déngiz-okya,, taghu-deryalardin ötüp öz ezldin qedem bésip baqmighan yaqa yurutlargha yol élishi nechche ewlat kishilerning tillarda dastan qilishigha erzigudek ulugh ish. Bu noxtini her qandaq bir insan, her qandaq bir eqil igisi tonup yétishi kérek. Mana bu "Bosogha atlap chiqish"ning arqa körünishi.

Undaq bolsa siz "Bosogha atlap chiqqan"din kéyin siznin qandaq qismetler kütüp turushi mümkin?! Bumu bir éghiz söz bilen jawap bergili bolmaydighan qiyin suallarning biri. Biraq shu nerse esingizde bolsunki, siz "Bosogha atlap chiqish" qa jür'et qilghan ikensiz, bilim élish yolidiki kéyin künlerde siz yoluqush ehtimali bolghan her qandaq qiyinchiliqlargha iddiye jehettin aldin teyyarliq körüp qoyushingiz kérek, nawada éghir qiyinchiliqlargha yoluqqidek bolsingiz bel qoywetishke hergiz bolmaydu, hech bolmighanda birer ishni qarar qilish toghra kelgende aldi bilen kallingizdin bu qiyinchiliqlarni bir nechche hepte bolsimu chiqirwétip hech ish qilmighan teqdirdimu bel qoyuwetmey waqit kütüng, mushundaq qilsingiz qarar chiqirish toghra kelgendimu aqilane qarar chiqiralaysiz (Keypiyati naqar chaghda chiqirilghan qarar köpinche halda ademni meghlubiyetke mehkum qilidu). Bir mezgil waqit ötkendin kéyin sizge zor qiyinchiliq bilingen ashu ishni hel qilishning charisini tapalmighan teqdirdimu, tosattin bu ishning emilyette bir erzimes ish ikenlikini hes qilip qalisiz, mana bu mesilini hel qilishning eng yaxshi qarisi, mohimi mesile del sizning shu ishqa qandaq pozitsiye tutushingizgha baghliq boldu. Emilyette dunyadiki nurghun ishlar bügün kishilerge nahayiti daghdughuluq bilingini bilen etisila u bir ehmiyetsiz ishqa aylinip qaldu. Shunga dimekchi bolghunum "Bosugha atlap chiqish" tin burun siz ezeldin körüp baqmighan ashu jaygha qedem basqandin kéyin her qandaq bir qiyinchiliq yüz bérishi münkin, emma hergiz bel qoyuwetmeslik kérek, deydighan toghra chüshenche bolushi kérek, bolmisa eng yaxshisi bosogha atlap chiqmang, chünki özingiz turiwatqan jaydiki bezi ishlarni hech bolmighanda molcherliyeleysiz.

"Bosogha atlap chiqish" tin burun qilidighan yene mundaq bir mohim ish bar, yeni oydin chiqshtin ilgiri özingiz barmaqchi bolghan jaygha munasiwetlik uchurlarni igelleng, buni qanche köp biliwalsingiz, bu ishning sizge elip kélidighan paydisi shunche chong bolidu. Hazir bundaq uchurlargha erishishning yolliri nahayiti köp, mesilen bashqilardin sürüshte qiling, metbuatlarda elan qilingha matiryallarni körüp beqing, tor arqiliq izdisingizmu boldu.

Méning bir sawaqdishim bolidighan, u adette derslerde tirishchan idi, bumughu chong gepmu emes, chünki men uningdinmu tirishchan idim, emma u toghurluq méning silerge éytip bermekchi bolghunum, uning bekla alahide bilinidighan artuqchiliqi: bashqilar uchur igellesh idi, özi qizziqidighan ishtin hewerdar birersini tépiwalidighan bolsa u kishini méhman qilip bolsimu uning könglidikini biraqla sughurwalatti. U bu ewzelliki bilen hemme ishta bashqilardin bir qedem ilgiri mangatti, ishlarni aldin pilanlap, aldin orunlashturatti. Künlerning biride u fransiyege keldi, mana xeli yillardin béri u bu yerde nahayiti obdanla bir tereptin ishlep bir tereptin oquwatidu, hal-künimu bek obdan.

Emdi men özem körgen ishlardin azraq sözlep bérey. Men ayrupilandin chüshüp tünji bolup fransiye tupriqigha qedem basqan künüm hawa tutuq idi. Tamujna resmiyitini ötep bolushqa 2 saetlardek waqit ketti (men bir adem üchün 2 saet ketmidi, ayrupilandin chüshkenler nahayiti köp bolghachqa öchiret saqlap 2 saet ketti), uningdin kéyin men nahayiti kôp yük-taqlirimni sörep digüdek ayroporttin siritqa chiqip sheher ichige baridighan aptuwuz békiti bar jayni izdeshke bashlidim. Men bilen bir ayrupilanda kelgenler yérim saetke aldigha chiqqanlar bilen mashina-mashinilarda nelergidu yürüp kétip, bir chaghda u jayda chamidanlirim bilen menla qaldim. Eslide sheher ichige elip baridighan metroning barliqini biletti, metrogha chiqanda hem qolayliq hem téz bolidighanliqinimu bilettim, biraq shünche jiq nersilerni özem yalghuz metroning aptomatik kirish ishighidin qandaq otküzimen?! Bu bir bash qaturidighan mesile idi. Aptuwuzgha chiqimen diginimde, nersilirimni aptuwuzgha elip chiqishta hech bolmighanda bashqa yolochilar hetta shopurning yardem qilish ehtimalliqi bar idi. Men aptuwuz békiti izdep qarisam ayroporttin chiqsila bir nechche ajyda aptowuz békiti barliqini kördüm, emma shopurlardin sorisam u men baridighan jayning aptuwuzi bolmay chiqti, uning üstige chamidanlirimni tashliwétip u yaq-buyaqqa yügürsem bolmaydu, helimu yaxshi yéri bu yerge kélishtin burunla fransos tilini yaxshi bilettim, uningdin buningdin sorudum yenila qamlashmidi, shu teriqide aptowuz békiti izdep ayroporttila yene 2 saet waqtim ötüp ketti. Kéyinki changlarda men shu jaydin qayta ökende men terep-terepke yügürgen shu jaygha yene bir qétim tepsili qarighinimda özemning shu chaghdiki bichare halitimge kûlgüm keldi, nimishqa disingiz, nurghun biketler bar ashu jayning del özige her qaysi aptuwuzlarning méngiz liniyesi nahayiti éniq yézilghan iken, men gerche fransoschini obdan bilsemmu tunji kelgen küni u xetlerni körmeptimen, bolmise shunche obdan qarighandek ésimde nimishqa körmey qaldimkin-tang, mana bu men uchratqan tünji ish.

Kéyin aptuwuzning aran tepip Parij shehrining merkizige yétip kelginimde nimilerni oylughunimni bilemsiz? Shu waqitta "Putain" (fransosche adem tillighan söz) digen bu sözning aghzimdin qandaq chiqip ketkinini bilmeymen. Qarisam Parij men kéche-kündüz tessewwur qilip kelginimge peqetla oxshimaytti. men köriwatqan bu sheherde xuddi TOKYO dikidek asmangha taqishidighan igiz binalar yoq idi, yana kélip hawa tutuq bolghachqa (Parij da köpinche halllarda hawa tutuq boldu, turup yamghur quyiwetse, bir demdila hawa échilip kün qichip kétidu, yene nahayiti tézla hawa tutuliwalidu, siz bu yerge sayahetke kelgen bolsingiz hawa ochuq künlerge yoluqup qalsingiz teleylik hésaplinisiz) közüm shu qeder miskin körünüp ketken idi. Etisi özemni tutiwalghandin kéyin, sheherni aylinip chiqtim, tosattin köz aldim yorup ketkendek boldu, chünki bu sheherdiki san-sanaqsiz güller bu sheherning ismi-jimigha layiq "Gül shehri" ikenlikige shahit bolup turatti. yene texi sélinghinigha nechche yüz yillar bolghan ashu binalarning her birige orunlashturulghan sen'etlik neqishlerning özi bir nadir eser idi. Nawada siz Parij ni körgen bolsingiz, men "Her küni mektiwimge mangghiche Luksunburugh baghchisini késip ötettim" digen bir jümlinila yazsam, ashu güzel baghcha köz aldingizda derrula namayen bolup manga kelgen bu ametke hesep qilghungiz kélidu.

Mana bu men körgen Parij.

2. Siz barghan ashu jayning qanun-permanlirigha ruaye qiling

Qanun-permanlargha ruaye qiling diginim emilyetta hemma adem üchün paydiliq söz. Siz hech bir ademni tonumaydighan, yölenchüksiz turiwatqan ashu yat jayda bashqilarning qaninigha ruaye qilip qanun arqiliq özingizni qoghdisingiz nurghun awarichiliqlardin qutulup oqushuningizni ongushluq tamamlashni kapaletke ige qilalaysiz.

"Yawashni bozek qilmisang qiyamette sorighi bar" digen bu sözni dunyaning hemme yérige tedbiqlashqa boldu. Siz nawada nezirye derslirini anglawatqan bolsingiz men töwende dimekchi bolghan bézi-bir ishlar sizge uchrimaydu. Emma siz melun bir tetqiqat ornigha yaki tejribixanida turuwatqan bolsingiz, bu ish tolimu roshengewdilinidu. Mesilen fransiyelik oqughuchilar tetqiqatini dem-elish, bayram,shenbe-yekshenbilerde hergizmu qilmaydu (az sandikilirini hesapqa almighanda), emma siz jonggoluq bolsingiz ular sizni dem leish künlirimu ishlitishke qadir kélidu. Buningda ular paydilinidighan nurghun yochuqalar bar, mesilen sizning bu jayda hech nimingiz yoq yalghuz bolushingiz, bayramda ishlimisingizmu beribir waqitni qilidighan ish yoq bikar ötküzüdighanliqingiz, uningdin bashqa jonggoluq oqughuchilarda deslapta kelgende bolidighan oqutquchi nime dise qilche qarchiliq qilmay u ishni bjanidil orunlash pisxiki, ular buni siz deslapta kelgende sinap baqidu, mesilen shenbe-yekshenbe qilidighangha azraq ish orunlashturidu (bashqa qilidighan ishingizning barliqini eytip buning ret qilsingiz tamamen bolidu), siz uni bijanidil orunlaysiz, kéyin bu ishlar peydin-pey köpüyidu, andin künlerning ötishi bilen siz tejribixanidin bash kötUrelmeydighan bir mashina ademge aylinisiz, u künler kelgende, men emdi dem élish küni ishlimeymen disingiz bu chaghda tolimu kéchikken bolisiz. Buningda mundaq bir mesile bar, nawada siz bu ishni toghra tonup, men bu yerge oqughuli kelgendin kéyin qisqighina waqit ichide köprek bir nerse igelliwalsam ziyini yoq, digen iddiye bilen bu ishni dawamlashtursingiz uning sizge léip kélidighan selbi teripidin ijabiy terip téximu köp bolidu, dimek buninggha qandaq qarash özingizge baghliq.

3. Merdana yürüng, bashqilargha quyriqingiz tutturup qoyushtin hezer eyleng.

Men turiwatqan bu jayda mundaq bir riwayet héli-hemmu tarqilip yürüydu.
Nahayiti uzun yillar ilghir bir jonggoluq oqoghuchi boptiken, u oqoghuchi bir küni kechte mualimining ishxanisigha kirip mualimining téléfonida jongjodiki tuqqanliri bilen top-taoghra 3 saet sözlüshüptu. Kéyin telegrap orunlirining factori arqiliq bu ish otturgha chiqip qaptu, shuning bilen héliqi mualim bu oqoghuchini etisila jonggogha qayturwétiptu. Mana mushunchilikla ish, emma bu ish bu yerdiki kishilerning söz-chöchek qilidighan timisi bolup qalghan, chünki bir qisim kishiler özinila maxtap bashqilarni hergiz maxtimaydu, nawada birersining kukulisini tutiwalidighan birer ishni tépiwalsila uni hemmila yerde söz-chöchek qilip yürüshke amraq.

Méning dimekchi bolghunum del mana mushu mesile, merdana bolung diginim qiyinchiliqqa bash egmeng, özingizni bashqilargha hergiz bichare halette körsetmeng, özingizning ajiz teripini bashqilargha éytish bekmu eqilsizliq ( chünki künlerning béride beizler sizning shu ajizliqingizdin apydilinip sizni weyran qilidu), chünki bundaq bir haletni hechkimmu yaqturmaydu. Mesilen ashu jonggoluq oqoghuchigha nisbeten telefon urushning bashqa bir usulimu bar idi, mesilen oqutquchisidin sorap urush, nawada u oqutquchi ret qilsa bashqa oqutqidin sorap beqish, ishqilip bu bek chong ishmu emes, u ene shundaq aldi bilen sorap andin hetta 10 saet urghan bolsimu, gerche heliqi fransiyelikning ichi aqqiq bolghan teghdirdimu eghizini achalmay qalatti, u oqoghuchini qayturwétishi esla mümkin emes idi, elwette, u oqoghuchigha nisbeten bu usul bilen umu közligen mexsidige yételeyitti, bu ishta yuqarqi ikki usulda erishidighan netije beri-bir oxshash, siz oxshashla ashu mexsetke yétisiz, emma aldinqi usulni tallighan u oqoghuchi bir obdan oquwatqan oqushidin quruq qalghan. dunyada buninggha oxshash ishlar bekmu köp, oylunup béqishqa erziydu.

4. Ochuq-yoruq bolung.

Insanlar arisidiki méhri-shepqet suslashqan gherip elliride bu mesile kishiler alahide qaraydighan mesilige aylanghan. Mesilen siz oxshash séwiyediki 2 adem bolsingiz, bu ikki adem ichidki ochuq-yoruq kishining her qandaq ishi onggha tartidu, bashqilarmu künlerning ötishi bilen sizni hörmetleydighan siz üchün qolidin kélidighan birer ishni qilip bérishni xushalliq dep bilidighan boldu. Siz öz yurtingizdin ayrilghan ikensiz bu yerde siz ékilep butnap beridingiz, sizning ata-aningiz qérindishingiz bolmaydu, nawada shundaq yamanlap yûriwersingiz yerlik kishiler hech qachan ziyan taritmaydu, ziyan tartidighini yenila siz bolsiz. Könglüngizge yaqmighan ishlar ochuq-yoruq otturgha qoyung, uning sizge hech qandaq xétiri yoq, ret qilishqa téghishlar ishlarni külüp turup ret qiling, bu ashularning özlirining usuli, özingizning qimmiti we izzet-hörmitingizni saqlap qélish üchün mushu kishiler ishlitidighan usul bilen ularning özige taqabil tursingiz hergiz ziyan tarimaysiz.

5. Chet'eldiki oqushtin nimige érishish ramkisi éniq bolushi kérek

Bir küni bir jonggoluq sawaqdash manga:" Bu yerde bir-ikki yil oquydikenmen, bu yerdin zadi nimini élip qaytishni billelmewatimen" diwidi, men uninggha " neche qamidan yawro élip ket!" dep jawap berdim. U méning jawabimni anglap kkülüp ketti. Emilyette bu mümkin emes idi. Menmu shu künlerde bu sualgha jawap izdep yürettim.

80-yillarda Japoniye ge chiqip oqup kirgenler renglik téliwozur kötürüp kélip hemmeylenni heyran qaldurghan, bügünki künde birersi ashu ishni yena tekarlaydighan bolsa hemme ademning kükisige qalidighanliqi éniq. Undaq bolsa nime qilish kérek. Bir-ikki yilda hemme ademni heyran qaldurghidek birer ilghar téxnikini egellep ketkilimu bir-ikki chamidan yawroni chamidangha qachilap élip ketkilimu bolmisa, bu tazimu bir ish boldi-de emdi. Biraq her kim özining emily ehwaligha sharyitigha qarap ish tutush kérek, bashqilarni shu kishining qélipi bilen dorap chiqimen diyish tolmimu bimenilik. Mesilen Parijdin xizmet tépip mohim noqtini pul tépishqila qaratqanlar bar, bumu xata emes, shu kishide shundaq iqdidar bolghan iken uning shu yolda méngishi tamamen toghra, beziler ochushni ishleshni teng élip mangdi, bumu aqinaliliq, emma shu nerse éniq bolsunki birla waqitta hemme ishni teng qilip hemme ishtin eng zor derijide unum hasil qilimen diyishke bolmaydu. yene bézilar téjeshlik bilen turmushini ötküzüp pütün waqtini oqushqa serip qilghanlar bar, buning netijisimu künlerning biride miwe bérishi mümkin, biraq shu nersini qoshup qoyghuù kéliwatidu, qaysi küni kéchide mushuninggha oxshash maqalidin birni yéziwétip qorsighim shundaq échip ketti, yene bir tereptin ashqazinimmu aghriwatatti. Shunchaghda nimini oyludum bilensiz?! "bir parche qétip ketken nan bolghan bolsa-he!" digen nerse kallamdin kechti.

Yene shu qandaq nersini élip qaytish mesilisi, men oqushumni bashlighan tünji yili qiyinqiliq nahayiti köp boldi, téxnikiliq, til digendekler, bu chaghlarda nimini élip qaytishimni zadila tesewwur qilalmayittim. 2-chi yili özemni bashqiche yenggil sézidighan bokdum, ilim jehette elip qaytidighan nersilerning bir qismi kallamda shekillinishke bashlidi. Uningdin kéyinki waqitlarda bu nerse manga shundaq éniq bilinishke bashlidi, yildin-yilgha qobul qilghan nersilirining salmiqi eship bériwatatti. Gayida oylap kétimen yéngi kelgende bu nersini bilmeyittim, manga nisbeten aygha chiqqandinmu qiyin bilinidighan bu nersini künlerning biride igellep kétish közüm yetmeyitti. Mana bügün u nerse manga xuddi oyunchuqtekla bilinidighan boldi, hetta kalllamda bu nersini men bashqilargha ügetken bolsan nahayiti tézla ügütiwétettim digendek xiyallar shekillinishke bashlidi. Mana bu nerse men üchün men uzundin béri izdep yügen qayitqanda élip qaytidighan nersining del özi shu idi.

6. Orunsiz janni uprutush qehrimanliq hésablanmaydu.

Bir küni bashqa bir sheherge bérip sayahet qilip kelmekchi bop qélip u yerde men tonuydighan bir biradirimning oquwatqinini bashqilardin anglap shundaq xosh bop kettim. U jaygha yolgha chiqishtin ilgiri uning bilen alaqiliship mexsidimning uninggha yetküzdüm, u jayda umu özi yalghuz yürgen iken, méning xewirimni anglap u xuddi bir qéridindishi bilen körüshüsh aldida turiwatqandek qewetla xushal bolup ketti. Hem méning özining yatiqida turushumni, yene téxi ikkimiz bir etraptiki bashqa jaylarnimu bille aylinidighanliqimizni bildürdi. Men uning manga bergen bu tekliwidin eningdin shundaq razimenlik hes qildim, yene kélip mana mushundaq yuruttin nechche 10 ming kiliométir yiraq jayda bundaq bir buraderning chiqqanliqi bekmu xushallinarliq ish idi. Uning üstige men barghan jayda nawada yataqta yétip qalsam nurghun chiqimdar bolup kétidighanliqim éniqla gep, biraq mana emdi yaxshi boldi, bir nechche kûn uning yatiqida bille turidighan boldum, yene kélip u manga sayahet yétekchisi bolimen didi? bundaq bolghanda qisqa waqit ichide waqitni israp qilmay téz sür'ette nurghun jaylarni körgüli bolatti. Jahanda buningdinmu yaxshi ish bolmisa kérek dep oyludum ichimde.

Uning bilen körishidighan künmu yétip keldi, u Poyiz istansisigha aldimgha chiqip turghan idi. Ikkilimiz shundaq xushal bolup kettuq, uningdin kéyin uning yatiqigha qayittuq, qarisam u yataq bekla kichik idi, uning üstige 2 ademning uxlushigha kéreklik nersilermu yoq idi. U küni kéchisini ikkilimiz uxlaydighan yerning oyqliqidin tünep digüdek ötküzduq, yene etisi u derske baratti. u chüshkiche dersini oquwalghandin kéyin chüshtin ikkmiz bille aylanduq, yene kech boldi, men uninggha aldinqi küni kechtiki qiyinchiliqni eskertip " Bolmidi, men eng yaxshisi méhmanxanigha kétip yatay", didim. U özining sharayitining mushundaq bolup qalghanliqidin qorundumu, méning méhmanxanigha kétishimge illa-billa unimidi, U: "Nahayiti yene 2-3 axshamning ishi, oghul bala digen bunchilik ishqa chidash kérek, nechche kün uxlimighangha adem nime bolatti" digendek geplerni qilip aldimni tosup turiwaldi.

Etisi men uning aran digende qayil qilip yürüp méhmanxanigha bérip orunlashtim. Shu chaghda gerche qimmet bolsimu méhmanxanida otkützen nechche axsham üchün hazirghiche özümdin razi idim. Men u buradirimge shu waqitta mundaq geplerni qilghinim ésimde turuptu. " Adem erzimes ishlar üchün özini upratmasliqi kérek, nawada ikkilimiz uxlimay urüp birersizmiz aghrip yétip qalidighan bolsa uningdin kélip chiqidighan ziyan téximu chong bolidu, mushu tapta méning méhmanxanini töleshke qudritim yétidu, undaq bolghan iken, bir nechche tengge üchün bu derijide qehrimanliq körsitish tolimu külkilik bir ish. Yene nechche yildin kéyin belkim ixtizadim pütünley tügep kochilarda qélishimmu mümkin hem mümkinmu emes, kéyinki ishlarni héchkim bilmeydu, qolda barni siqip ötkendin, uni xejlep turup kéyinki künler üchün izdinish, uning yolini izdesh, ishlep pul tépish kérek, mana bu heqiqiy qehrimanliq."

Ilim-hékmet sizge yar bolsun!

Fransiyedin: Hijran
2006-Yili 20-Febral

Esli menbesi: www.Biliwal.com

© Copyright 2004 Uyghur Meripet Torbeti

Bashqurghuchi: Erkin Sidick

E-Mail: Erkin@Meripet.com