Amérikigha Bérip Oqush

Bürküt (Eagle)
2007-Yili 3-ayning 28-küni

Eslidiki kona yéziq menbesi: http://www.bilik.cn/bbs/viewthread.php?tid=8776&extra=page%3D1&page=1

Bu témigha yézilghan her qandaq inkas birdek yötkilidu yaki öchürülidu! Her qandaq inkasni töwendiki qoshmaq témida béring:
http://www.bilik.cn/bbs/viewthread.php?tid=8777&extra=page%3D1

Bu sahe bundaq uchurlardin xewersiz diyarimizdiki qérindashlirimizgha bekmu sirliq tuyulidu. Lékin yolini bilgenler üchün bu anche tes ishmu emes. Men özem bu yolni bésip baqqan bolghachqa, uzun yillardin buyan, bu yolda izden'güchilerge (halimgha baqmay, bilginim boyiche) meslihet bérip, yol körsitip keldim. Shu jeryanda toplan'ghan barliq suallarni we ularning jawaplirini bu yerde köpchilikke sunushni layiq kördüm. Bu témining kelgüside özining, ini-singillirining we yaki qiz-oghullirining amérikigha bérip oqush arzusi barlargha azdur-köptür paydisi tégip qalsa, méning harduqum chiqip qalidu.

Bu téma qisqa sual-jawap sheklide dawamlishidu. Burunqi suralghan suallarningmu, bu kulubtiki tordashlar sorighan yéngi suallarningmu jawabi bérilidu. Sual sorighuchilarning barliq shexsiy uchurliri, yeni, ismi, adrési, téléfon nomuri, élxet adrésliri birdek chiqirip tashlinidu. Bu témigha herqandaq pikringlar, inkasinglar, sualinglar bolsa, {"amérikigha bérip oqush" qa inkaslar} digen qoshmaq témida bergeysiler. Bu témigha yézilghan her qandaq inkas birdek yötkilidu yaki öchürülidu!

Jungguda öz xirajiti bilen chet'elge, bolupmu amérikigha chiqip oqush 1978-yili échilghan, junggu kommunistik partiyesining 11-nöwetlik 3-omumi yighinining türtkiside élip bérilghan "islahat, ishikni échiwétish" tin ibaret yaxshi weziyet, uluq dahimiz déng shiyaw ping otturigha qoyghan "bérip-kélishte erkin bolush, weten'ge qaytip kélishke righbetlendürüsh" qatarliq bir qisim dana siyaset, yol-yoruq, qanunlar astida bashlan'ghan.

Shuningdin kéyin, nechche on milyonlighan jungguluqlar amérikigha kélip oqudi we oquwatmaqta. Bularning beziliri oqushini püttürüp weten'ge qaytip ketse, beziliri amérikigha yerliship qaldi. Hazir amérikining her qandaq bir chong, ottura, kichik sheherliride kamida birer junggu ashxana-résturani, her qandaq bir chong, ottura sheherliride "jungguluqlar shehiri" ( -- Chinatown, --唐--人--街-, 中--国--城 ), her qandaq bir ali mektepning her qandaq bir fakultétida kamida nechche, hetta nechche on jungguluq oqughuchilar, kamida birer jungguluq piroféssor bar bolghan bir "chong, yaxshi" weziyet shekillendi.

Bu ish pütünley amérika we jungguning munasiwetlik qanunigha uyghun bolghan, junggu girajdanlirining qanunluq heq-hoquqlirining biridur. Menmu amérika we jungguning munasiwetlik qanun-nizamlirigha riaye qilip yashap kéliwatqan bir junggu puqrasi. Shunga bu heqte hichnimidin, hichkimdin endishe qilishning orni yoq.

Undaqta behuzur dawamlashturayli...

1-sual: amérikigha bérip oqush üchün qandaq shertlerni hazirlash kérek?

(1) puxta in'giliz tili asasi bolushi
TOEFL, GRE, GMAT qatarliq imtihanlarda yaxshi nomur élish kérek.
(2) ottura mektep we ali mektepte, sinipida aldinqi 5, kamida aldinqi 10 ichide oqughan bolushi
Bu zörür shert emes. Lékin méning küzitishimche, pewqul'adde ehwalni hisapqa almighanda, bu shertni orundiyalmighanlar, amérikigha oqushqa bérishtiki zörür imtihanlardin yaxshi nomur alalmasliqi, kéyin derslerni kötürelmesliki mumkin.
(3) baklawurluq unwani bolushi
Amérikida, ottura mektep, baklawur oqushni oqushmu mumkin. Lékin buninggha heddidin ziyade köp pul kétidu. Yilida 300-200 ming yüen etrapida.
Aspirantliq oqushta, amérikidiki mekteplerning toluq oqush mukapat pulini élip oqughuli bolidu. Shunga awal weten ichide baklawurluqni oquwalghan köp ewzel.
 

2-sual: méning ali téxnikum (mexsus kurs) diplomim bar, menmu bérip oquyalamdim?

Elwette oquyalaysiz. Lékin siz bashqa baklawur unwani barlargha qarighanda téximu köp tirishchanliq körsetmisingiz bolmaydu. Buning üchün mundaq 2 yol bar:
(1) weten ichide örlep oqup, baklawur unwani élish
(2) TOEFL, GRE qatarliq imtihanlarda, bashqilardin alahide perqliq, yuquri nomur élishingiz kérek. Bu basquchni tamamliyalisingiz, amérikida bir-ikki mewsum bezi baklawurluqning dersini oqupla, kéyin aspirantliq oqushni bashlap kételeysiz. Men ashundaq xenzu oqughuchilarni kördüm, yene köplirining geplirini anglidim.
 
3-sual: méning we ata-anamning köp puli yoq, menmu oquyalaymenmu?
 
Elwette oquyalaysiz. Bu yerde oqughan we oquwatqan nechche on milyon jungguluq oqughuchilarning mutleq köp qismining ehwali siz bilen oxshash. Ular öyidin bir tiyin chiqim qilmay, amérika mekteplirining pütün oqush mukapat puligha ériship oqughan we oquwatidu. Bashqilar qilalighanni sizmu qilalaysiz.
 
4-sual: pasportni qandaq alimen?
 
Amérika ali mektipining oqushqa qobul qilish uxturushini tapshurup alghanda, shu uxturushni, kimlik, nopusingiz qatarliqlar bilen birge munasiwetlik j x tarmaqlirigha aparsingiz ular pasport béjirip béridu.
 
Ichkiride oquwatqanlar, peqet kimlikni kötürüp barsila pasport alghili bolidiken. Shunga kelgüside pasportqa éhtiyajliq bolup qalidighanlar, oquwatqanda, ichkiridila béjiriwalghini yaxshi. Bolmisa diyarimizda bezi ishlar sel murekkeprek.
 
5-sual: oqushning yash cheklimisi barmu?
 
Yoq. Lékin yéshi kichikler kamida baklawur unwanini hazirlighan bolushi, yéshi chonglarmu muwapiq yashta oqughini yaxshi. Qérighanda oqughan oqush yash waqtida oqughandek bolmaydu.
 
6-sual: qaysi waqitta oqushni bashlighan eng ewzel? Buninggha qandaq teyyarliq qilish kérek?
 
Baklawurluq oqushni tügitipla, amérikidiki aspirantliq oqushni bashlighan eng ewzel.
 
Buning üchün, toluqsizda ana tilini, toluqta xenzu tilini, ali mektepte in'giliz tilini pishshiq ögünüsh, ali mektepni tügetkiche, oqushqa kirishning zörür imtihanlirigha qatniship, netije élip, amérika terepning oqush chaqiriqini qolgha keltürüsh kérek.
 
Bu asan ish emes. Lékin pewqul'adde tes ishmu emes. Bizge tonushluq, yulghun tehrirligüchning ijadchisi muhemmed abdulla ependim mushundaq qilalighan we qilghan.
 
7-sual: qaysi kesplerde oqughan yaxshi? Qaysi kesplerdin oqush mukapat élish éhtimalliqi yuquriraq?
 
Amérikigha kélip, birer ijtimai pen saheside oqumaq asan emes. Chünki amérikiliqlar bilen riqabette oquydighan gep, in'giliz tili ularning öz ana tili. Ular bilgen bezi kichik tillarni siz menggü bilelmeysiz. Uning üstige ijtimai pen saheside oqush mukapat puli asasen bérilmeydu. Bolghan teqdirdimu amérikiliqlardin ashmaydu.
 
Shunga tebii pen, sanaet penliride oqush, oqushqa yétiship méngish, oqush mukapat puli élish nisbeten asanraq. Amérika bügünki künde ijtimai pen kishilirige anche muhtaj emes, lékin tebii pen, sanaet penliri, méditsina penlirining ixtisasliq xadimlirigha bekmu éhtiyajliq.
 
8-sual: (bidar'érfan) chet yéraq qishlaqlirimizdiki ottura mekteptin aliy mektepke örlep oqush aldida turghan oqughuchilar üchün éytqanda hazirlinidighan shert bir aq qeghezge oxshishi mumkin, aliy mektepke barghandin kéyinla shert hazirlashning birinji bosoghisigha kirgen bolidu. Bu bosoghigha qedem alghandin bashlap shert hazirlisa belkim anche kichikipmu ketmes, biraq bu yol shert hazirlash üchün nahayiti qisqa bolishi, herbir doqmushlirini bekmu puxta bésishi lazim bolidu, sizning mushu heqte konkirt yol körsitishingizni ümit qilimen...
 
Jawap: Konkirt yol konkirt oqughuchigha qarap oxshash bolmaydu. Lékin uning melum qanuniyiti bolidu:
 
Bashlan'ghuch we toluqsizda öz ana tili - uyghur tiligha pishshiq bolush. Xenzu tiligha belgilik asas sélish. Toluqsizdiki matématika, fizika, ximiye, biologiye, xenzu tili qatarliqlarnimu puxta ögünüp méngish. Bolmisa toluqta sörilip qalidighan ish bolup qalidu.
 
Toluq otturida, xenzu tiligha puxta asas sélish. Bolsa sewiye imtiahanisigha qatniship, layaqetlik bolush.
Matématika, fizika, ximiye, biologiye qatarliq asasliq derslernimu puxta igellesh. Bolmisa ali mektepte sörilip qalidu. Uningdin bashqa, yuqurida tilgha élin'ghan tebii pen kitaplirining xenzuche nusqisini we bashqa xenzuche paydilinish kitaplirini (lughetning yardimi bilen) körüp chüshineleydighan bolush. Shundaq qilip ali mektepke chiqquche, xenzuche kespiy kitaplarni körelishke puxta asas sélish. Ali mektepke bérishta, mektep we kespni yaxshi tallash.
 
Ali mektepke chiqipla in'giliz tili ögünüshni bashlash. Teyyarliq mezgili bolsa, mumkin qeder, xenzuche sewiye imtihanisi we bashqa asaslarni körsitip, xenzuche derske qatnashmasliq yaki sinip atlap oqushni qolgha keltürüsh. Kéyin barliq kespiy derslerni yaxshi ögünüsh. Mektep püttürgiche in'gilizche xelqara imtihanlargha qatniship, yaxshi netije élishni qolgha keltürüsh.
 
9-sual: bu heqte tepsili yézilghan birer kitap-matiryal barmu?
 
Uyghurche matiryallar téxi yoq, lékin xenzuche matiryallar tordimu, kitapxanilardimu qum-képektek tola!
 
Xenzuche matiryaldin paydilinalaydighanlar, töwendiki éléktironluq kitaptin paydilinip turunglar:
 
(bu kitap shangxey qatnash unwéristéti teripidin bash bolup tüzülgen kitap bolup, buni tüzüshke hetta amérikidiki dangliq ali mekteplerning mudirlirimu qatnishiptiken. Mezmuni bek tepsili, mukemmel, yéngi iken.
 
Bu kitapni shangxey qatnash unwéristétide oquwatqan, kulubimizdiki FinalFantasy ependim teminligen bolup, FinalFantasy ependimge köpchilik namida köptin köp rehmet éytimiz.
 
Bu kitapni bilik kulubida pat yéqinda teshkillinip, uyghurchigha terjime qilip, heqsiz tarqitishni oylushiwatimiz. Bu ishqa yardem qilishni xalaydighan tordashlar bu témining qoshmaq témisigha inkas yézinglar.)
http://salam2001.googlepages.com/applyingguide2007.pdf
 
"ish ömlükte, küch birlikte"!
 
"her birimiz bir küch, nawada hemmimiz birleshsek, derijidin tashqiri küch bolimiz."
 
10-sual: méning we ata-anamning köp puli yoq, amérika ali mekteplirining oqush mukapat pulini élishqa közüm yetmeydu. Men amérikida bir tereptin ishlep, bir tereptin öqup kétishim mumkinmu?
 
Jawap: bu méningche mumkin emes, buning sewepliri töwendikiche:
 
(1) oqush mukapat puli alalmisingiz, amérikining oqughuchiliq wizisini élip, amérikigha seper qilalishingiz bek müshkül, yoq diyerlik.
 
(2) oqughuchiliq wizisi bilen amérikida ishlesh amérika qanunigha xilap. Shunga qanunluq xizmet qilghili bolmaydu.
 
(3) nawada qanunsiz birer qara ish tépip qilghandimu, uning ish heqqi intayin töwen bolup, u kirim bilen oqush pullirini tölep, jéningizni béqip oqup kétishingiz mumkin emes. Amérikida qanun intayin qattiq ijra qilinidighan bolup, nawada qanunsiz xizmet qilghanliqingiz bayqilip qalsa, amérika chégrisidin qoghlap chiqirilishingiz mumkin.
 
11-sual: amérika ali mektepliride aspirantliqta oqush üchün bir yilda qanchilik chiqim kétidu?
 
Bu san mekteplerge, mektep jaylashqan sheher, rayonlargha, kespke qarap oxshash bolmaydu.
 
Bu san texminen 20 ming dollardin 50 ming dollarghiche bolidu.
 
Bu sandiki bunchilik zor perqni chüshinish üchün, béyjing unwéristéti bilen xoten uyghur tibabet ali téxnikomida oqughanni sélishtürüp tehlil qilsaqla kupaye.
 
Mesilen, kaliforniye unwéristétining bérkéléy tarmiqida bir yilliq oqush puli 30 ming dollar, yataq, tamaq we bashqa xirajetler oqughuchi sewiyiside texminen 20 ming dollar etrapida.
 
Lékin, intayin xoshallinarliq bir pakit shuki, nawada siz toluq oqush mukapat puli élip qalsingiz, sizning yilliq 30 ming dollar oqush pulingiz kechürüm qilinip, qolingizgha yene jéningizni béqip oqush üchün yilida 20 ming dollar "muash" béridu!
 
Dimek bu digenlik, siz bir-ikki imtihan bérip, amérikida oqup bersingiz, dersxanida olturup berginingizge yilida 50 ming dollar, yeni 400 ming yüen etrapida "kirim" qilalaysiz digen gep.
 
Bu netijige érishish asan emes. Lékin sizde "bashqilar qilalighanni men nimishqa qilalmighidekmen!?" deydighan idiye bolsa, buni sizmu qilalaysiz.
 
Alahide eskertish:
 
Bu yerdiki jawaplarda, méning bezi sobiktip köz qarishimmu mewjut bolup, bu jawaplar peqet méning shexsi köz qarishimghila wekillik qilalaydu. Men uni barliq ehwallargha mas kélidighan hemmige-bap jawap dep qarimaymen. Shunga shakilini chiqiriwétip, méghizini qobul qilsingiz bolidu.
 
Bu jehettin téximu köp uchur, bilimlerge éhtiyajliq bolsingiz, bashqa kishiler, kitapxana, kütüpxana we torgha murajet qilghaysiz.
 
Men shuni alahide eskertimenki, bu jawaplar sewebidin siz uchrighan her qandaq rohi, iqtisadi we bashqa ziyanlargha men her qandaq iqtisad, qanun we exlaq nuqtisidin menggü mes'ul bolmaymen we bolalmaymen!
 
Bilik kulubidin bürküt (Eagle)
 
12-sual: méning til asasim yaxshi emes, men amérikigha bérip, awal til mektipide oqup, til sewiyemni yuquri kötürüp, andin aspirantliqta oqusam bolamdu?
 
Neziriye jehettin bolidu, lékin emiliyette asasen mumkin emes. Sewepliri:
 
(1) hazir "amérikigha bérip til ögünimen" dep amérikining junggudiki elchixanisida yaki junggu pasporti bilen dunyaning her qandaq yéride amérika wizisi élish asasen mumkin emes. Chünki sizning yilda kamida 200,000 yüen chiqim qilip, amérikigha kélip, in'giliz tili ögünüsh logikingizni elchixanidikiler menggü chüshinelmeydu. Ular sizning rastchil gépingizge, uluqwar meqsedliringizge ishenmeydu. Sewep junggu puqralirining turmush sewiyisi tereqqi qilip, téxi u sewiyige barmidi. Nawada siz ayda milyon dollar pulni qorqmay serp qilalaydighan seudi erebistan shahzadisi bolghan bolsingiz, buningda mesile yoq idi.
 
(2) amérikidiki til mekteplirining oqush puli kamida her ayda 1000 dollar, yaxshiraq mekteplerning 3000-2000 dollar. Buninggha her ayda kétidighan 2000-1000 dollar tamaq, yataq pullirini qoshqanda, éyigha 5000-2000 dollar bolidu. Diyarimizda her ayda 2000 yüen chiqim qilip, érishish mumkin bolghan sharaitni éyigha 40,000-15,000 yüen tölep érishimen disingiz, uni chüshinish teske toxtaydu.
 
(3) amérikida til ögense yaxshi ögen'gili bolidu dep qarishingiz mumkin. Bu qarishingiz qismen toghra bolup, anglash, sözlesh qabiliyitining ösüshige paydisi bar. Lékin oqush, yézish, giramatika bilimlirini bu yerde puxta ögen'gili bolmaydu. Aspirantliq oqush üchün zörür bolghan til bilimlirini yenila jungguda yaxshi, puxta ögen'gili bolidu.
 
13-sual: amérikigha bérip oqushtiki eng muhim, qiyin ötkel, dawanlar qaysilar?
 
Méningche töwendiki 3 qiyin dawanlar bar:
 
(1) in'giliz tilini puxta igellep, TOEFL, GRE, GMAT imtihanlarda yaxshi nomur élish
 
(2) mekteplerge oqushqa kirishke iltimas sunup, uchrighan mesililerni chiwerlik bilen waqtida, toghra hel qilish
 
(3) amérika elchixanisida wizigha iltimas qilish.
 
Qalghanliri bulargha qarighanda kichik mesililer.
 
Bularning her biri qiyinliq derijisi yuquri bolghan dawanlar bolup, nawada muwapiq usul bilen élip bérilmisa, köp waqitlarda meghlubiyet bilen axirlishidu. Lékin bu dawanlardin ötüp kétishningmu ilmi, muwapiq usulliri bar.
 
Bir nuqta ésingizde bolsunki, insanning barliq teqdir-qismetlirining hemmisi uning öz qolida emes. Bezi teqdir-qismetlerni özingiz tiriship hel qilalisingizmu, bezilirini hel qilalishingiz natayin yaki mumkin emes. Shunga ishni bashlashtin burun, awal toghra dunya qarash, étiqad, idiye tughuziwélishmu intayin muhim.
 
14-sual: u imtihanlar 1000 yüendinmu qimmet iken. Men bir namrat oqughuchi, bu mesilini qandaq hel qilimen?
 
U imtihanlar, bashqilar yilida 50,000 dollar, 5 yilda jemi 250,000 dollar (2 milyon yüen) pul serp qilip érisheleydighan sharaitqa, sizning heqsiz érishelishingizni kapaletke ige qilidighan imtihanlar. Hichkim sizni imtihan béring, amérikigha bérip oqung dep mejburlimaydu. Deslepki 2000-1000 yüenning méhridin kéchelmisingiz, bu sual-jawaplarni oqushni mushu yerde toxtatsingiz bolidu. Bolmisa waqtingizmu israp bolup kétidu.
 
Téjeshlik, iqsatchanliq bilen yashash, kurs échish, aile oqutquchisi bolush, bosh waqitlarda bashqa orunlarda ishlep anche-munche kirim qilish yoli bilen bunchilik pulning yolini qilghili bolidu.
 
Lékin, u imtihanlarni bérishtin burun, puxta teyyarliq qilip, özini yaxshi mölcherlep bérish kérek. Özini yaxshi molcherliyelmise, awal 100-20 yüen bilen bergili bolidighan, CET-4, CET-6, EPT qatarliq imtihanlarni bérip, özining sewiyisini dengsep körüsh, yéterlik sewiye hazirlighanda, u imtihanlarni birla qétim bérip, yaxshi nomur élish arqiliq bezi pul téjesh meqsetlirige yétish mumkin.
 
15-sual: (koktash) men isimimizning yézilishi toghrisida bir sual sorighim bar.
Méning ismim iskender. Men birer amérika uniwrisititigha iltimas qilsam yaki alaqilashsam ismimni iskender dep yazimen. Lékin biz junggoda ismimizni choqum xenzuche pinyin asasida yézishimizgha toghra kélidu. U chaghda, pasport we junggoda érishken bezi kinishkilirimda isimim Yisikandaer bolidu. Bundaq ehwalda, amérika elchxanisi yaki amérika uniwérsitéti bizni yenila étirap qilamdu?
Yaki, biz telep qilsaq, pasportimigha junggo hökümiti iskender dep yézip béremdu?
Peqet menla emes, belki barliq uyghurlar mushu mesilige yoluqup qélishi mumkin. Shunga mushu yerde bir bu mesilige jawap tapqum kélip qaldi ....
 
Jawap: siz telep qilsingiz hökümitimiz pasportingizning 2-bétidiki "eskertish" digen yérige "bu pasport égisining ismini iskender dep yézishqimu bolidu" dep yézip, üstige tashqi ishlar ministirligimizning tamghisini bésip béridu.
 
Lékin siz telep qilmisingiz, ular özlikidin bundaq dep yézip bermeydu. Bala yighlimisa, ana süt bermeydu.
 
Bu méning 10 nechche yil burun alghan pasportumdimu, téxi aldinqi yili küzde diyarimizdiki dostlirim alghan pasporttimu mushundaq béjirilgen.
 
Bu uyghurlarning isim mesilisini amérika elchixanisidikiler obdan bilidu. Chünki in'giliz tilidiki
GEORGE digen isimning (bu hemmimizge tonushluq, a q sh prézidéntining ismi) xenzu tili pinyinda
QIAOZHI bolup qalidighanliqini ular obdan bilidu.
 
Bu bizning ismimizdiki, til-yéziqimizdiki sewenlik bolmastin, belkim, xenzu tilining özidiki sewenlik ikenligini pütün dunya obdan bilidu we étrap qilidu!
 
Shunga ikkilenmey, amérika mektepliri bilen bolghan alaqe we TOEFL, GRE imtihanlirida iskender dep tolduriwéring.
 
Bundaq bolmighanda salam isimlik uyghur amérikidimu SHALAMU digen isimni qollunup, hetta bu yerde tughulghan balilirighimu bundaq isimni "ata mirasi", "dölet mirasi" qilip bérip yashawéridu. Amérikida alghan diplom, unwanliri, xelqaradiki élan qilin'ghan maqalilirida ismi SHALAMU bolghachqa, bashqilar u kishining qeyerlik, nime millettin ikenligini bilelmeydu. Uyghurlarmu taza diqqet qilmisa buni bilmey otüp kétidu.
 
Hazir mushundaq isim bilen "bixaraman" yashawatqan uyghurlar amérikida yenila bezi salmaqni igelleydu.
 
Men amérikigha kélish yolidiki we kélip bolghan bir qanche uyghurlargha "isminglargha SALAM ni ishlitinglar" disem, "bizning döletning qanunida bu SHALAMU dep tursa, kéyin elchixanida, amérikida nurghun awarichiliq bolmamdu" dep, yenila SHALAMU bolup yashashni ewzel kördi.
 
Bu ularning awarichiliqni azaytishi bolmastin, kelgüsidiki awarichiliqni téximu köpeytiwélishidur. Men SALAM digen ismim bilen imtihan bérip, mektep bilen alaqe qilip, oqush püttürüp, unwan élip, bezi maqalilernimu élan qilip yürdüm. Hichqandaq awarichiliqqa téxi uchrap baqmidim.
 
Amérika ichide pütünley SALAM digen isimni ishlettim we ishlitiwatimen. Yurtumgha barghanda, qolumdikisi junggo pasporti bolghachqa, xelqara ayrupilan'gha chiqqandila SHALAMU ni ishlitishke mejbur bolimen. (chünki xelqara ehdinamilerde, pasportning 1-bétidiki resimning qéshidiki SHALAMU digen isim yenila intayin küchlük asasqa ige. Shunga amérika elchixanisimu sizge wiza bergende, sizning heqiqi ismingizning SALAM ikenligini étrap qilsimu, junggo bilen amérika otturisida tüzülgen ehdinamiler boyiche, wizigha SHALAMU dep yézishqa mejbur. Lékin bu herqandaq bir ishqa dexli qilmaydu.) béyjingda ayrupilandin chüshüpla yene SALAM bolimen. Bu manga qilchimu awarichiliq ekelmey belkim öz-özidin iptixarlinish, sherep tuyghusi béghishlaydu.
 
(eskertish: yuqurdiki salam digen isim bir oydurma isimdur. Bu birersinglarning ismigha mas kélip qalsa, bu pütünley tesaddipiliqtur. Mende hichqandaq bir gherez, meqset yoqtur.)
 
16-sual: amérikigha bérip oqush heqqide tepsili yézilghan birer resmi kitapni tewsiye qilghan bolsingiz?
 
Jawap: men junggudin ayrilip ketkili uzun yil bolghachqa, yéqindin yéngidin chiqiwatqan kitaplardin xewersizmen. Shundaqtimu, men burun oqughan, özem eng yaxshi dep qarighan, bir kitapni tewsiye qilay. Men u kitapning 1-neshrini oqughan, hazir 2-neshri ba iken. U kitapning muqawisi:
 
a1_1
u kitap heqqide bu bette bezi uchurlar bar iken:
http://www.pianyiba.com/product/371719/
 
Biz belkim bu kitapni tépip, bilik kulubida hemkarliship, uyghurchigha terjime qilip chiqishimizmu mumkin.
 
17-sual: pasportqa uyghurche isimni yazghuzushni yene azraq tepsili éytip bersingiz?
 
Jawap: awal pasportqa iltimas qilip, uni qolingizgha alisiz. Andin yene ashu pasport iltimas qilghan orun'gha iltimas sunup, bu pasportumgha uyghurche isim familemnimu qoshup béringlar, men uyghurche ismimning latinche yézilishini pinyin boyiche emes, mundaq ishlitimen dep ayrim iltimas yézip, yene bir jedwel toldurup, pasportingizni qoshup bersingiz, birer hepte ichide qolingizgha tégidu.
 
Uyghurche isim familini pasportning 1-betidiki resim bar orunning qéshigha yézish mumkin bolmighachqa, bu uyghurche isim famile pasportning kéyinki betliridiki "eskertish" digen betlirige yézilidu. Mana mundaq:
 
a1_2
 
qérinishimiz annakinn ependim\xanim\xénim inkas qilghandek, hazir yéngi chiqiwatqan pasportlarda uyghurlarning isim familisi pasportqa almashturulup yézilip qoyuwatidu. Mesilen, sizning ismingiz osman memet bolsa, bu isimning pinyini WUSIMAN MAIMAITI bolidu. Dölet reisimizning toluq ismi bolghan HU JINTAO digen isimdiki HU uning familisi, JINTAO uning ismi bolghachqa bu osman memet isimlik qérindishimiz pasport alghanda uning ismi pasportta mundaq:
 
XING: WUSIMAN
MING: MAIMAITI
 
Yézilip qélip, uning familisi osman'gha özgirip kétidu. Bu kéyin bizlerge nurghun bihude awarichiliqni keltürüp bermekte.
 
Bu mesilini diyarimizda hel qilghili bolmaydu. Diyarimizning xelq wekilliri merkezdiki xelq wekiller qurultiyigha qatnashqanda bu mesilini otturigha qoyup tüzitishni telep qilishi kérek.
 
Men bundaq almashturup yézishning diyarimizning uyghur rehberliridin hörmetlik ismayil tiliwaldi janapliri, hörmetlik nur bekri janapliriningmu diplomatik we hökümet pasportida qandaq yézilghanliqini bilip baqqim bar.
 
18-sual: men bezilerdin anglisam, "amérikining béyjingdiki elchixanisi uyghurlargha wiza bérishte, ularni junggodiki az sanliq millet dep étiwar qilip, uyghurlargha wizini xenzulargha qarighanda asanraq béridu" deydu. Yene beziler, "uyghurlar musulman bolghachqa, amérika tupriqida yüz bergen térorluq weqesi we amérikining térorizimgha qarshi urushi sewebidin, uyghurlargha wizini xenzulargha qarighanda teste béridu" deydu. Zadi bu gepning qaysi ras?
 
Jawap: Bu gepning hich qaysisi rast emes, hemmisi yalghan.
 
Amérikining özining tashqi siyasiti sewebidin, bezi döletler, mesilen, kuba, shimali koriye, iran, süriye, sudan... Qatarliq döletlerning puqraliri wizigha iltimas qilghanda, ularni inchikilik bilen tekshüridu. Bular amérika chégrisi ichige kirgendimu, ulargha bolghan nazaret, küzitish we tizimlitish ishliri bashqa dölet puqraliridin perqliq bolidu.
 
Yene biri, fizika, ximiye, biologiye, bioximiye... Qatarliq bezi kespler térorizimgha melum baghlinishi bar dep qarilip, 11-séntebir weqesidin kéyin, bu kesp arqa körünüshige ige kishilerge bolghan tekshürüsh, nazeretler kücheytilgen idi. Hazir bir az peseygendek qilidu. Eyni waqitta mushu kesplerde oquwatqan xenzu oqughuchilar yurtigha tuqqan yoqlashqa bérip, qaytip kélishide, wiza élishi köp qiyinliship, hetta 4-3 ay, beziliri 12-6 ay saqlap qélip, bu yerdiki oqushi dexlige uchrighan waqitlarmu bolghan idi.
 
Uyghurlargha bolghan wiza siyasitige kelsek, amérikining "hemmeylen'ge teng purset bérish ölchimi
(Equal Opportunity)" boyiche, uyghurlargha alahide, perqliq muamile qilip, ulargha wizini asan béridighan éniq bir siyasiti yoq. Uyghurlarmu bashqilargha oxshashla wizida ret qilinshqa uchrighan waqitlirimu köp bolghan.
 
Amérikining hazirqi térorizimgha qarshi urush siyasiti xuddi a q sh pirézidénti bush burun sherhilep ötkendek, musulmanlargha qaritilghan diniy urush bolmastin, bir siyasiy, menpet urushidur. A q sh musulman döletler bolghan hazirqi afghanistanning karzay hökümiti, seudi erebistan, qatar hökümiti qatarliqlar bilen yenila yéqin munasiwetni saqlap kelmekte.
 
Uyghurlarning dunyawi térorizim, el qayde teshkilati we bin ladin bilen qilche munasiwiti yoqlughini toluq chüshen'gen a q sh hökümiti, uyghurlarning wiza ishida, uyghurlargha bashqa sün'i tosaqlarni peyda qilmighan. Peqet uyghurlarni "normal, adettiki" bir junggo puqrasi dep qarap, bashqilargha oxshash muamile qilghan.
 
Men béyjingdiki amérika elchixanisida deslepki waqitlarda wizigha iltimas qilghanda, "özemning bashqilardin perqliq bir insan" ikenligimni bildürüsh üchün, uyghurche chimen doppa we güllük kanway koynek kiyip yüz turane sözlishishke bardim. Bir wiza emeldari méning qaysi millet ikenligimni, qeyerdin kelgenlikimni, özining hetta qeshqerge sayahetke barghanliqini éytip ülgürdi, lékin 15 minutluq jiddi sual-soraqtin kéyin ret qilindim. U waqitta könglüm nahayiti yérim bolghan idi. Kéyin, 1 minutqa yetmigen 2 sual-soraq arqiliq wiza aldim.
 
Amérikida oquwatqan mezgillerdimu, her mewsümlük, yilliq oqush mukapat pullirigha iltimas qilish waqtida, iltimas matiryallirgha "étiqadim islam dini, mektep musulman oqughuchilar uyushmisining ezasi" dep toldurdum we yazdim. Shundaqtimu her mewsüm (burunqi alghan toluq oqush mukapat pulidin sirt) oqush mukapat pullirigha nahayiti tézla ériship turdum. Bu yerde halqiliq rol oynighini méning étiqadim, qatnashqan uyushmam muhim bolmastin, belkim méning derslerde alghan netijilirim muhim rol oynidi.
 
Shunglashqa, gépimni xulase qilsam, wiza élish we oqush ishlirida, a q sh hökümiti uyghurlargha étiwar qilipmu ketmeydu, uyghurlarni chetke qéqipmu ketmeydu. Bashqilar bilen "oxshash" muamile qilip, uyghurlargha bashqilargha "oxshash" purset béridu.
 
19-sual: amérikigha bérip oqush ishida, men munasiwetlik matiryallarni tekshürsem, u yerdiki ali mektepler 3000-2000 din ashidiken, méning kespimde aspirant terbiyeleydighan mekteplerning sanimu 1000 gha yéqin iken. Muwapiq mektep tallash ishida béshim bek qétip ketti, körsetme bersingiz?
 
Jawap: deslepki qedemde, mekteplerni tallash heqiqeten murekkep, tes, qol tutidighan japaliq ish. Bu qedemni toghra bésish sizning kéyinki nurghun ishliringizgha intayin köp tesir qilidu. Buni töwendiki nurghun tereplerdin etrapliq oylushush kérek:
 
(1) özingizning kespi we in'giliz tili sewiyisi
 
Bu tereplerde bashqilardin küchlük bolsingiz, elwette aldinqi qatarda turidighan dangliq ali mekteplerni tallighiningiz yaxshi. Bolmisa adettiki bir ali mektepte oqup qélip, bilim élish teshnaliqingiz qanmasliqi mumkin.
 
Ottura hal yaki ajizraq bolsingiz, elwette adettiki ali mekteplerni tallighiningiz ewzel. Dangliq ali mekteplerde oqushqa kirish we mukapat puli élish riqabiti intayin keskin bolidu. 10 doktur oqughuchi qobul qilidighan ishqa, ular dunyaning her qaysi jayliridin hetta 1500 din artuq iltimas qilghuchilarning matiryallirini tapshurup élishi mumkin. Ésingizde bolsunki, siz bu waqitta öz nahiyingiz yaki wilayet teweyingiz boyiche emes, belkim, pütün dunya boyiche riqabetke chüshiwatisiz. Bularning arisida, béyjing unwéristéti, chingxua unwéristéti, junggo pen-téxnika unwéristéti qatarliq dangliq ali mekteplerning oqughuchilirimu bar.
 
(2) mektep jaylashqan rayon, sheher
 
Siz issiqni yaxshi köremsiz yaki soghuqnimu? Su üzüshni yaxshi köremsiz yaki taghda, qarda changgha téyilishnimu? Adem köp, qimmetchilik, qistangchiliq, muhiti bulghan'ghan chong sheherlerni yaxshi köremsiz yaki azade, ténch, yap-yéshilliq ottura-kichik sheherlerni yaxshi köremsiz? Mektep tallashta mushularnimu oylishish zörür.
 
(3) mektepning arqa körünüshi
 
Hökümet igilikidiki mektep yaki shexsler igilikidiki mektep? Yehudilarni asas qilip qurulghan mektep yaki afriqiliq amérikiliq (qara tenlikler) ni asas qilip qurulghan mektep? Oqutushni asas orun'gha qoyghan mektep yaki pen-tetqiqatni asas orun'gha qoyghan mektep? Sanaet sahesi, shirketler bilen zich munasiwiti bar mektep yaki ali mektep, tetqiqat orunliri bilen zich munasiwiti bar mektep? Küchlük xiristiyan dini tüsidiki mektep yaki hich qandaq dini tüs almighan mektep?... Mushularnimu oylishish zörür.
 
(4) özingizning kespi saheside, ashu mektepning ashu fakultéti we shu fakultéttiki piroféssorlarning kespi sewiyisi mektepning omumi sewiyisidinmu intayin muhim. Burunqi munasiwetlik témamda, men amérika we dunyada eng aldinqi qatarda turidighan 6 mektepning ismini éytip bergen idim.
 
Bu 6 mektepler dunyadiki eng aldinqi qatarda turidighan mektepler bolsimu, (peride xénim oqumaqchi bolghan) sitatistika kespide, ular eng aldida emes. Amérikining shimali karolina shitati (North Carolina) da "shimali karolina shitatliq unwéristét" (North Carolina State University, www.ncsu.edu <http://www.ncsu.edu>) namida bir ali mektep bar. Uning omumi derijisi amérikida aldinqi 100 ning ichidimu emesken. Lékin uning sitatistika kespi pütün amérika boyiche 1-orunda turidiken. Sewebi, SAS dep atilidighan dunyagha meshhur sitatistika yumshaq détali mushu mektepning sitatistika fakultétida barliqqa kelgen bolup, meshghulat séstimisi we yumshaq détal saheside Microsoft pütün dunyani monopol qiliwalghandek, sitatistika saheside, SAS pütün dunyani monopol qiliwalghan.
 
Shunga kespi asasingiz bek yaxshi bolsa we öz kespingizni qizghin söysingiz, ashu sahediki dangliq piroféssorlar bar mektepke bérip oqushni oyliship körsingizmu bolidu.
 
(5) biz uyghurlar öz-ara yéqin ötüp, bardi-keldi qilishqa amraq xelq. Amérikida bayram, dem élish, tetillermu xéle köp bolup, amérikigha kélip uzun ötmey, ghéripsinishqa bashlaysiz. Shunga héyit-bayramlarda etrapingizdiki uyghurlarning öyige bérip, uyghurlar bilen birlikte dem-élish, bayramlarni ötküzsingiz, jiddi oqush bésimi ichidin könglingizmu kötürülüp, ata-ana, uruq-tuqqan, dost-burader, yurt-wetenni séghinish hissiyatingizni azdur-köptur basidu. Uning üstige amérikidiki uyghurlarmu birer paaliyetlerni topliship qilishqa adetlen'gen. Shunga uyghurlar köp olturaqlashqan rayon-sheher etrapidiki mekteplerni oylushup qoysingizmu ziyini yoq.
 
Amérikidiki uyghurlar asasen, kolumbiye alahide rayonidiki paytext washington shehri (Washington, DC) we uning etrapi bolghan merilend (Maryland), wirjiniye (Virginia) shitatliri, kaliforniye shitatining los anjélés (Los Angeles) shehiri, san fransisko (San Fransisco) shehiri, téksas shitatining xiyustun (Houston) shehiri, nyu york shitatining nyu york (New York) shehiri, massachussétis shitatining boston (Boston) sheherliride bir qeder topliship olturaqlashqan.
 
Yene bir nuqta, bezi chong sheherler bek qimmetchilik bolup, deslepte oqushqa kelgende bu nuqtini oylashmaymu bolmaydu. Men burun bir uyghur yashning los anjélés shehrige oqushqa kélip, u yerning iqtisadi bésimigha berdashliq bérelmey, kéyin ottura qisimdiki bir erzanraq sheherge yötkilip oqushini dawamlashturghanliq xewirini anglighan.
 
(6) yene bir mesile, siz amérikigha kélip oqushta, magistir oqush bilen toxtap qalamsiz yaki dokturluqni tamamlighiche oqumsiz bu mesilimu muhim. Bezi mektepler peqet magistirliq unwani béreleydu, beziliri magistirliq we dokturluq unwani béreleydu. Gerche awal magistirliqni püttürüp, dokturluq oqush üchün bashqa dokturluq mekteplirige yötkilish anche tes bolmisimu, ariliqta, yéngidin iltimas qilish, oqush netijilirini almashturush, öy-yataq köchüsh qatarliq mesililerni oylushup qoyung. Uning üstige magistirliqni ulapla shu mektepte dokturluq oqushqa qarighanda yene bir mektepke bérip dokturluq oqush üchün waqit sel uzirap kétishi mumkin.
 
Lékin bir nuqta, amérikida mektepler ara, fakultétlar ara yötkilish bek asan. Nishan fakultét, mektep sizni qobul qilsila, kétiwersingiz bolidu.
 
20-sual: amérika ali mekteplirige bérip oqushning qedem-basquchliri qandaq bolidu?
 
(1) awal özingiz bérip, oqushni arzu qilidighan mekteptin 30-20 ni tallap, ularning oqughuchi qobul qilishqa mes'ul xadimliri bilen deslepki qedemde alaqe qilisiz. Mektepning toridiki we Peterson's Guide digendek matiryallardin, u mekteplerni tetqiq qilisiz.
 
(2) TOEFL, GRE, GMAT qatarliq imtihanlargha qatniship netije alisiz.
 
(3) özingizning diplom, baklawurluq unwan kénishkishi, ali mektepte oquwatqandiki barliq netijiliringizni, xenzuche, in'gilizche qilip yéterlik nusqa (belkim, her biridin kamida 10 nusqa) teyyarlaysiz.
 
(4) mektep terepning oqushqa kirish iltimas jedwilini toldurup (bu jedwelni torda tépish mumkin, hetta torda toldurupla ewetish mumkin), 3-bölümdiki matiryallardin her biridin bir nusqa, 3 neper piroféssoringizning sizni tonushturup yézip bergen xét, iltimas qilish puli qatarliqlarni mektepke pochtidin salisiz. (buning bezilirini tor bilen ewetish mumkin.)
 
(5) 2-bölümdiki imtihanlarni bergende, ularning netijisi siz tallan'ghan mekteplerge yollanmighan bolsa, bu imtihanlarni alidighan orun Educational Testing Service bilen alaqe qilip, imtihan netijiliringizni mektepke ewetisiz.
 
(6) ularning qobul qilish netijisini saqlaysiz.
 
(7) qobul qilin'ghan chaqiriq bilen pasport ishlitisiz.
 
(8) pasport we qobul qilish chaqiriqi bilen, amérikining junggoda turushluq elchixana, konsulxanilirida amérikining oqughuchiliq wizisigha iltimas qilisiz.
 
(9) yuqurqi hemme ishlar ongushluq bolsa, andin amérikigha seper qilip, oqushingizni bashliyalaysiz.
 
21-sual: bu jeryanda qanchilik chiqim kétidu?
 
TOEFL, GRE< GMAT qaraliq imtihanlarning (adette) kamini 2 ni bérish kérek. Buning üchün 2,000 yüendin köprek pul kétidu. Bu imtihan heqqi bu imtihan netijilirini 4-3 mektepke ewetishni öz ichige alidu.
 
Yene her bir iltimas qilghan mekteplerge imtihan netijilirini ewetish üchün texminen 300 yüen etrapida pul kétidu.
 
Mekteplerge iltimas qilish üchün, her birige texminen 800-200 yüen etrapida pul kétidu.
 
Shundaqta, texminen 10 etrapida mektepke iltimas qilish üchün 10,000 yüen etrapida pul kétidu.
22-sual: nime üchün 10 etrapida mektepke iltimas qilimiz? 1 mektepke iltimas qilsaq bolmamdu?
 
Amérikining ali maaripida, oqughuchi qobul qilish imtihanliri we qobul qilish jeryanlirini her bir mektep, ayrim-ayrim öz aldigha kontrol qilidu. Bizning wetinimizdikidek merkezlik, bir tutash imtihan élish, qobul qilish ishliri yoq. Yeni her bir mektep öz ishlirigha özi ige.
 
Shundaq bolghan iken, her bir mektepke ayrim-ayrim iltimas qilish kérek.
 
Bezide hemmisi qobul qilmaydighan, bezide hemmisi qobul qilmaydighan, yene bezide, beziliri qobul qilip, yene beziliri ret qilidighan ehwal mewjut.
 
Siz bilen teng yene dunyaning hemme jayliridin iltimas qilidighanlar bar. Bolupmu junggo we hindistandin eng köp.
 
Mekteplermu eng yaxshi oqughuchini qobul qilishni, sizmu eng yaxshi mekteplerge bérishni arzu qilisiz. Bu ikki terepning teng, ortaq, bir-birini tallishidur.
 
Nawada birla mektepke iltimas qilsingiz, ret qilinip kétish ehwali bolsa, shu yilliq iltimasingiz meghlubiyet bilen axirlishidu. Köprek mekteplerge iltimas qilsingiz, birsidin bolmisa yene birsidin qobul qilinish éhtimalliqi köp yuquri bolidu. Shunga adette köprek mektepke iltimas qilsa yaxshi.
 
Lékin, her bir mektepke iltimas qilsingiz, 1000 yüen etrapida cheqim bolidu. Netijisi nime bolushtin qet'i nezer, bu pul qayturulmaydu. Shunga özingizning ehwaligha qarap, muwapiq sandiki mekteplerge iltimas qilsingiz bolidu. Adette 15-5 ichide bolsa, muwapiq bolushi mumkin. Bek az bolup qalsa, oqushqa bérish éhtimalliqingiz köp töwen bolup qalidu. Beö köp bolup ketse, sizge köp iqtisadi bésim bolup qélishi mumkin.



© Copyright 2004 Meripet Homepage: http://www.meripet.com