Meripettiki Soal-Jawablar

Pasport bilen Wiza

1-Men keler yil küzde chet elge chiqip oqush üchün bir pasport éliwalay, dégen idim. Lékin hazir Uyghur diyarida chet eldiki mektepning bir chaqiriq qeghizi bolmisa pasport alghili bolmaydiken. Chet eldiki birer mekteptin bir chaqiriqname ekelturushning asan usuli barmu?

Jawab: Amérikida chet ellik oqughuchilar üchün qurulghan «English as a Second Language (ESL) program» dep atilidighan qisqa muddetlik kurus bar bolup, bu kurusni achqan bezi mektepler sizge bir chaqiriqname iwertip bérish üchün sizdin töwendiki 3 nersini telep qilidu: (1) Bir toldurulghan iltimas jediwéli (uni intérnét arqiliq toldurisiz). (2) Bir iqtisadiy kapalet xéti. (3) Yüz dollar (100 dollar) iltimas qilish puli. Eger mushu 3 nersini hazirlisingiz, ular sizge bir chaqiriqname mangdurup béridu. Men mushundaq mekteplerdin töwendikilerni taptim:

Michigan Language Center (http://www.englishclasses.com/app.htm): Iltimas puli 100 dollar.
Boston Academy of English (http://www.bostonacademyofenglish.com/intensive/apply.htm): Iltimas puli 185 dollar.

Men burun bir qisim sawaqdashlargha yoqurqigha oxshash uchurni bersem, ular mendin ashu mektepke iltimas qilip bérishimni telep qildi. Yene bir bezi sawaqdashlar mendin mektep ushqushup bérishni telep qiliwatidu. Méning kündülük xizmet bilen turmushum nahayiti aldirash bolup, hazir künige 12 saettin artuq ishlep aran digendek yétiship kétip barghan bolghachqa, yoqarqidek ishlarni men qilip bérelmeymen. Shunga toghra chüshinishingizni soraymen.

2-Soal: men bir aliy mektep oqughuchisi ,kéler yili oqush püttürimen. Men oqush püttürüshtin burun pasport bijiriwalay dégen(chet'elde oqush xiyalim yoq),lékin tordin shunche izdepmu tor arqiliq tizimlatsa chaqiriq ewetip béridighan birer mektepni tapalmidim.(yéngi zinlandiyediki bir mektepni tapqan , 2 ay boldi chaqiriqni emailda ewetti lékin pochta arqiliq ewetmidi,xet yazsammu jawap yoq ),shunga sizning waqtingiz bolsa manga yardem qilip tor arqiliq tizimlatsa chaqiriq ewetip béridighan birer mektepniing adérsini dep bergen bolsingiz. Sizni aware qilidighan boldum.

Jawap (Bürküt): amérikidiki ali mekteplerning til terbiyelesh siniplirining chaqiriqini hel qilghili bolidu. Lékin buning üchün iltimas jedwili toldurup, kamida 100 dollar iltimas puli tapshurisiz. Andin özingizning kamida 1 yilliq barliq iqtisadi chiqimlarni kötireleydighanliqingizni ispatlaydighan banka ispat xéti lazim bolidu. Pulning miqdari 10 ming dollardin köprek bolushi kérek, adette 100 ming yüen xelq pulining banka ispati bolsa bolidu. Bu pul özingizning hisabida bolsimu yaki bashqa uruq-tuqqanliringizning hisabida bolsimu bolidu. Lékin wetende pasport ishlitish üchün özingizning hisabatida bolghini ewzel. Buningdin bashqa yene wetende jamaet guwahliqi ... Wahakazalar üchün yene birer ming yüen pul kétishi mumkin. Mushu nersiler bilen chaqiriq alghili bolidu. Andin bu chaqiriqni munasiwetlik j x organlirigha apirip, pasportqa iltimas qilsingiz bolidu. Burun bu yollar bilen pasport alghili bolatti, hazir qandaq bolup ketti, bilmeymen. Qisqisi, amérikida, torda birer jedwelni toldursila, heqsiz chaqiriq ewetip béridighan birer mektepni men bilmeymen. Choqum bundaq mektep yoq dep ishinimen. Bu yol arqiliq pasport alsammu meyli dep oylisingiz, yene uchur yollisingiz bolidu. Nawada siz ichkiride oquwatqan, nopusingiz ichkiridiki oqughuchi bolsingiz, nopus we kimlikingizni shu yerdiki j x organlirigha aparsingiz, 2-1 heptide pasport alalaydikensiz. Bashqa hichqandaq resmiyet, jümlidin chet'eldin kelgen chaqiriq we bashqa hichqandaq höjjet lazim qilmaydiken.

3-Soal: Pasportni qandaq alimen?

Jawab (Bürküt): Amérika ali mektipining oqushqa qobul qilish uxturushini tapshurup alghanda, shu uxturushni, kimlik, nopusingiz qatarliqlar bilen birge munasiwetlik j x tarmaqlirigha aparsingiz ular pasport béjirip béridu. Ichkiride oquwatqanlar, peqet kimlikni kötürüp barsila pasport alghili bolidiken. Shunga kelgüside pasportqa éhtiyajliq bolup qalidighanlar, oquwatqanda, ichkiridila béjiriwalghini yaxshi. Bolmisa diyarimizda bezi ishlar sel murekkeprek.

4-Soal: Pasportqa uyghurche isimni yazghuzushni yene azraq tepsili éytip bersingiz?

Jawab (Bürküt): Awal pasportqa iltimas qilip, uni qolingizgha alisiz. Andin yene ashu pasport iltimas qilghan orun'gha iltimas sunup, bu pasportumgha uyghurche isim familemnimu qoshup béringlar, men uyghurche ismimning latinche yézilishini pinyin boyiche emes, mundaq ishlitimen dep ayrim iltimas yézip, yene bir jedwel toldurup, pasportingizni qoshup bersingiz, birer hepte ichide qolingizgha tégidu. Uyghurche isim familini pasportning 1-betidiki resim bar orunning qéshigha yézish mumkin bolmighachqa, bu uyghurche isim famile pasportning kéyinki betliridiki "eskertish" digen betlirige yézilidu. Qérinishimiz annakinn ependim\xanim\xénim inkas qilghandek, hazir yéngi chiqiwatqan pasportlarda uyghurlarning isim familisi pasportqa almashturulup yézilip qoyuwatidu. Mesilen, sizning ismingiz osman memet bolsa, bu isimning pinyini WUSIMAN MAIMAITI bolidu. Dölet reisimizning toluq ismi bolghan HU JINTAO digen isimdiki HU uning familisi, JINTAO uning ismi bolghachqa bu osman memet isimlik qérindishimiz pasport alghanda uning ismi pasportta mundaq:
XING: WUSIMAN
MING: MAIMAITI
Yézilip qélip, uning familisi osman'gha özgirip kétidu. Bu kéyin bizlerge nurghun bihude awarichiliqni keltürüp bermekte.
Bu mesilini diyarimizda hel qilghili bolmaydu. Diyarimizning xelq wekilliri merkezdiki xelq wekiller qurultiyigha qatnashqanda bu mesilini otturigha qoyup tüzitishni telep qilishi kérek.
Men bundaq almashturup yézishning diyarimizning uyghur rehberliridin hörmetlik ismayil tiliwaldi janapliri, hörmetlik nur bekri janapliriningmu diplomatik we hökümet pasportida qandaq yézilghanliqini bilip baqqim bar.

5-Soal: Men bezilerdin anglisam, "amérikining béyjingdiki elchixanisi uyghurlargha wiza bérishte, ularni junggodiki az sanliq millet dep étiwar qilip, uyghurlargha wizini xenzulargha qarighanda asanraq béridu" deydu. Yene beziler, "uyghurlar musulman bolghachqa, amérika tupriqida yüz bergen térorluq weqesi we amérikining térorizimgha qarshi urushi sewebidin, uyghurlargha wizini xenzulargha qarighanda teste béridu" deydu. Zadi bu gepning qaysi ras?

Jawab (Bürküt): Bu gepning hich qaysisi rast emes, hemmisi yalghan. Amérikining özining tashqi siyasiti sewebidin, bezi döletler, mesilen, kuba, shimali koriye, iran, süriye, sudan... Qatarliq döletlerning puqraliri wizigha iltimas qilghanda, ularni inchikilik bilen tekshüridu. Bular amérika chégrisi ichige kirgendimu, ulargha bolghan nazaret, küzitish we tizimlitish ishliri bashqa dölet puqraliridin perqliq bolidu. Yene biri, fizika, ximiye, biologiye, bioximiye... Qatarliq bezi kespler térorizimgha melum baghlinishi bar dep qarilip, 11-séntebir weqesidin kéyin, bu kesp arqa körünüshige ige kishilerge bolghan tekshürüsh, nazeretler kücheytilgen idi. Hazir bir az peseygendek qilidu. Eyni waqitta mushu kesplerde oquwatqan xenzu oqughuchilar yurtigha tuqqan yoqlashqa bérip, qaytip kélishide, wiza élishi köp qiyinliship, hetta 4-3 ay, beziliri 12-6 ay saqlap qélip, bu yerdiki oqushi dexlige uchrighan waqitlarmu bolghan idi. Uyghurlargha bolghan wiza siyasitige kelsek, amérikining "hemmeylen'ge teng purset bérish ölchimi (Equal Opportunity)" boyiche, uyghurlargha alahide, perqliq muamile qilip, ulargha wizini asan béridighan éniq bir siyasiti yoq. Uyghurlarmu bashqilargha oxshashla wizida ret qilinshqa uchrighan waqitlirimu köp bolghan. Amérikining hazirqi térorizimgha qarshi urush siyasiti xuddi a q sh pirézidénti bush burun sherhilep ötkendek, musulmanlargha qaritilghan diniy urush bolmastin, bir siyasiy, menpet urushidur. A q sh musulman döletler bolghan hazirqi afghanistanning karzay hökümiti, seudi erebistan, qatar hökümiti qatarliqlar bilen yenila yéqin munasiwetni saqlap kelmekte. Uyghurlarning dunyawi térorizim, el qayde teshkilati we bin ladin bilen qilche munasiwiti yoqlughini toluq chüshen'gen a q sh hökümiti, uyghurlarning wiza ishida, uyghurlargha bashqa sün'i tosaqlarni peyda qilmighan. Peqet uyghurlarni "normal, adettiki" bir junggo puqrasi dep qarap, bashqilargha oxshash muamile qilghan. Men Béyjingdiki amérika elchixanisida deslepki waqitlarda wizigha iltimas qilghanda, "özemning bashqilardin perqliq bir insan" ikenligimni bildürüsh üchün, uyghurche chimen doppa we güllük kanway koynek kiyip yüz turane sözlishishke bardim. Bir wiza emeldari méning qaysi millet ikenligimni, qeyerdin kelgenlikimni, özining hetta qeshqerge sayahetke barghanliqini éytip ülgürdi, lékin 15 minutluq jiddi sual-soraqtin kéyin ret qilindim. U waqitta könglüm nahayiti yérim bolghan idi. Kéyin, 1 minutqa yetmigen 2 sual-soraq arqiliq wiza aldim.

Amérikida oquwatqan mezgillerdimu, her mewsümlük, yilliq oqush mukapat pullirigha iltimas qilish waqtida, iltimas matiryallirgha "étiqadim islam dini, mektep musulman oqughuchilar uyushmisining ezasi" dep toldurdum we yazdim. Shundaqtimu her mewsüm (burunqi alghan toluq oqush mukapat pulidin sirt) oqush mukapat pullirigha nahayiti tézla ériship turdum. Bu yerde halqiliq rol oynighini méning étiqadim, qatnashqan uyushmam muhim bolmastin, belkim méning derslerde alghan netijilirim muhim rol oynidi.

Shunglashqa, gépimni xulase qilsam, wiza élish we oqush ishlirida, a q sh hökümiti uyghurlargha étiwar qilipmu ketmeydu, uyghurlarni chetke qéqipmu ketmeydu. Bashqilar bilen "oxshash" muamile qilip, uyghurlargha bashqilargha "oxshash" purset béridu.

6-Soal: Men Yawropadiki bir mektepte iltimas qilay disem, ularning tor bétidiki iltimas jediwéli méning pasportimning 1-bétining resimini telep qilidiken. Men téxi pasport bijirmigen bolghachqa, uni hazirche mangduralmaydikenmen. Bu jehette hemme mekteplerning teliwi oxshashmu?

Jawab: Men burun bundaq telepni anglap baqmaptikenmen. Ozemning periziche kop sanliq mekteplerning bundaq teliwi yoq. Shunga siz bashqa mekteplerning teliwigimu qarap beqing.

7-Soal: Hazir men amrikigha chiqish wizisigha iltimas qilish aldida turiwatimen. Méning ensireydighinim eger buqétim wiza alalmay 拒签 bopketsem kéler qétimliq wiza élishimgha tesiri bolamdu(meyli amrika weyaki bashqadöletlerge) ? Men qandaq teyyarliqlarni qilsam bolidu? Meslihet bergen bolsingiz Rehmet.

Jawab: Eger amérika konsulxanisidin 1-qétim wiza alalmay qalsingiz, kéyinki qétim yene amerika konsulxanisidin wiza élish bir az teske toxtaydu. Bolupmu eger ular sizge "amérikida turup qélish éhtimalliqing bar iken" dégendek sewep bilen 1-qétim wiza bermey qalsa, kéyinche wiza élish heqiqetenmu tes. Lékin amérika wizasini alalmay, kéyinki qétim bashqa doletlerge iltimas qilsingiz, méningche amérikidin wiza alalmighiningiz anche yaman tesir qilmaydu.