Islam Dini Heq Dindur

-- Dinimizgha A’it Bir Qanche So’allargha Jawab --

Erkin Sidiq

2014-yili 8-ayning 8-küni

Kona yéziq nusxisi

http://bbs.izdinix.com/thread-59390-1-1.html

(Bu maqalini doktor aspirant Abduraxman Jamal Kashigheri Ez’heri ependi bir qétim tehrirlep bergen)

Men özümning din heqqidiki aldinqi témisigha chüshken bir qisim inkaslarni körgendin kéyin, oqurmenlerge Islam dinining heq din ikenliki heqqide bir az chüshenche bérip qoyushning paydiliq ikenlikini hés qildim. Yasir Qazi 2014-yili 6-Iyun küni Amérikida bergen bir qétimliq Xutbide yashlargha ashundaq bir témida sözligen bolup, men mezkur maqalida uning dégenlirini tonushturup ötimen. Töwendiki mezmunlar peqet Yasir Qazining dégenliri bolup, eger ulargha öz köz-qarishimni qoshup qoymaqchi bolsam, uni bir «Ilawe» sheklide qoshup qoyimen.

Töwendikisi Yasir Qazining dégenliri.

Hazir mektepler tetil qilip, yash-ösmürlerning hemmisi öyliride bolup, méning perizimche bügünki xutbe namizigha kelgenler ichidimu yash-ösmürler köp sanni igileydu. Shunglashqa men bügünki xutbe sözümde hazir yashlar duch kéliwatqan üch mesile üstide toxtilimen. Yeni men 3 so’algha jawab bérimen. Bu so’alning bezilirini yashlarning kallisigha sheytanlar sélip qoyghan bolushi mumkin, bezilirini yaxshi niyetlik kishiler sélip qoyghan bolushi mumkin. Men dawamliq türde kallisigha ashundaq so’allar kiriwélip, ulargha jawab tapalmay yürgen yashlarni, bezilerdin bu so’allargha jawab sorighan bolsimu, özliri üchün qana’etlinerlik jawabqa érishelmigen yashlarni uchritip turimen.

Töwende men ashu 3 so’allargha ayrim-ayrim jawab bérip ötimen.

1. Bir Yaratquchining Barliqini Biz Qandaq Bilimiz?

Hazir dunyada dinsizliq küchiyip méngiwatidu. Hazir Amérikida 35 yashtin töwen yashlardiki her 3 kishining ichidiki bir adem xudagha ishenmeydiken. Bu xil ehwal Yawropada téximu éghir bolup, u yerde 60 pirsent, 70 pirsent, hetta 80 pirsent kishiler din’gha ishenmeydiken. Biz hazir ashundaq bir medeniyet ichide yashawatimiz. Bizning yash qérindashlirimizmu oxshash mesilige duch kéliwatidu. Ularning könglide «Bir yaratquchining barliqini men qandaq qilip bileleymen?» dégen so’al peyda boluwatidu. Qur’an bu so’algha türlük, köpligen jawablarni béridu. Ularning ichidiki eng addiy we eng éniq bolghan jawab mundaq: Hazir yaritilghan nersiler mewjut, shunglashqa choqum bir yaratquchi bar. Hazir biz mewjut, shunglashqa choqum bir yaratquchi bar. Bizning hazirqi hayatimizda rol oynawatqan her bir tesirni choqum bir nerse yaratqan. Héch qandaq ish özlükidin yüz bérip qalmaydu.

Biz bir ishni kim qilghanliqini, uni néme keltürüp chiqarghanliqini, uning qandaq wujudqa kelgenlikini bilmigen teqdirdimu, biz u ishni melum bir nerse keltürüp chiqarghanliqini, uninggha melum bir nerse seweb bolghanliqini bilimiz. Biz öz hayatimizni seweb bilen netije ichide ötküzimiz. Allah Qur’anda «Insanlar nedin kelgen? Ular özlirini özliri yaratqanmu? Yaki ular yoq nersidin wujudqa keltürülgenmu?» deydu. Roshenki, özlirini özliri yaratqan déyish yaki özliri yoq nersidin wujudqa kelgen, déyish bir logikiliq söz emes bolup, bu so’allar üchün peqet birla logikiliq jawab mewjut. U bolsimu «bizning bir yaratquchimiz bar», dégendin ibaret.

Allah Qur’anda mundaq deydu: «Etrapinglardiki alemge qarap béqinglar. Siler uningdin birer nuqsan tapalamsiler? Siler uningdin birer yochuq tapalamsiler? Etrapinglardiki öz-ara masliship mewjut bolup turuwatqan nersilerge qaranglar. Dawamliq qaranglar. Dawamliq tekshürünglar. Bi’ologiye ilmini ögininglar. Ximiye ilmini ögininglar. Fizikini biliwélinglar. Andin yaritilghan hemme nersilerdiki ilmiyliqqa we maslishishchanliqqa qarap béqinglar. Shu chaghda hemme nersilerning neqeder muwapiq orunlashturulghanliqini bayqaysiler. Silerning közünglar eyib-nuqsan tépishtin télip kétidu. Silerning méngenglar nuqsan tépishtin ümidsizlinip kétidu. Emma siler allah yaratqan nersilerdin birer nuqsan tapalmaysiler.»

Ilawe: Méning chüshinishimche, yuqiriqilar Yasir Qazining Qur’andiki mezmunlar heqqidiki chüshendürüshi bolup, bu yerde Qur’andiki mezmun eynen élin’ghan emes. Bu heqte Qur’an’gha yézilghan ikki ayet mundaq: «Allah yette asmanni birini birining üstige qilip yaratti, méhriban Allahning yaritishida héch nuqsanni körmeysen, sen (asmanlargha) tekrar qarap baqqinki, birer yochuqni köremsen. Andin sen yene ikki qétim qarighin. Közüng (asmanlarda birer nuqsanni tépishtin) ümid üzgen we talghan halda qaytidu (67-süre 3- we 4-ayetler).»

Her bir nersining birer meqsiti bar bolidu. Biz insanlar héch qandaq bir ishni birer meqsetsiz qilmaymiz. Siz dukanlargha kirsingiz u yerlerde intayin köp mehsulatlar bar bolup, ularning her biri melum bir meqset üchün ishlep chiqirilghan bolidu. Bizning nege bérishimiz, we néme ish qilishimizning birdin sewebi bar bolidu.

«Allah mewjut emes» déyish «bizning hayatimizning héch bir qimmiti yoq» dégenlik bilen oxshash. Undaq qarighanda, hayatning tüp meqsitining qimmiti yoq bolup qalidu. Shunglashqa din psixologiye jehettinmu waqitlarning siniqigha berdashliq béreleydu. Psixologiye jehettinmu ademni nahayiti jelp qilidu. Psixologiye jehette ademlerni yaxshiraq insanlargha aylandurup qoyalaydu. Sizni téximu exlaqliq insanlardin qilidu.

Exlaqliq nedin kélidu? Yash qérindashlar, siler könglünglarning tégide yalghanchiliqning eski ikenlikini bilisiler. Kembeghellerge yaxshiliq qilishning bir yaxshi ish ikenlikini bilisiler. Yétimlerdin xewer élish kéreklikini bilisiler. Eger biz peqet heqiqiy haywanlardin bolghan bolsaq, biz néme üchün ajizlargha köngül bölimiz? Néme üchün yétimlerge köngül bölimiz? Néme üchün bashqa insanlarning azabqa qalghanliqini körgende bizning yürikimiz érip kétidu? Bizdiki méhribanliq nedin kelgen? Méhribanliq, Allah bizning ichimizge sélip qoyghan bir nersidur. Allah «Rehman» (eng méhriban) bolup, u bizning ichimizge «rehme» (yeni rehimdilliq) ni sélip qoyghan.

Islamda «Héssiy tuyghu pakitliri» dégen bir uqum bar bolup, biz shuninggha asasen tebi’iy halda bir Allahning barliqini bilimiz. Shunglashqa tarixta birmu dinsiz jem’iyet mewjut bolup baqqan emes. Beziliringlar heyran qélishinglar mumkin: Dinsizliq bir hazirqi zaman hadisisidin ibarettur. Dinsizliqning tarixi aran 100-150 yilgha sozulidu. Insanlar tarixining qalghan qismida birermu dinsiz jem’iyet mewjut bolup baqqan emes. Dindarliq insanlarning mahiyitidur. Allahqa ishinish insanlarning mahiyitidur. Bundaq bolushidiki seweb, insanlarning dindar bolushini Allah bizning ichimizge sélip qoyghan.

Shunglashqa Qur’an Allahning barliqi heqqide bizge köpligen seweblerni körsitip béridu. Bizge köpligen delillerni körsitip béridu. Allahning barliqi öz-özidin shunche éniq bolup, buni ispatlash üchün siz bir murekkep pelsepilik ispatqa hajetmen bolmaysiz. Bezi peylasoplar bu jehettiki uqumlarni heddidin ziyade murekkep qiliwétidu. Siz mewjut ikensiz, sizni choqum bashqa bir nerse yaratqan bolidu. Allahning mewjut ikenliki heqqidiki Qur’andiki deliller intayin addiy bolup, ular azraqmu murekkep emes. Ularni chüshinish sizdin pelsepe ilmi boyiche bir doktorluq unwani bar bolushni telep qilmaydu.

Islamdiki dangliq ölimalarning biri bolghan Ibin Teymiye mundaq dégen: «Méning etrapimdiki hemme nersiler Allahning mewjutluqini ispatlap warqirap turuwatsa, siz qandaqmu mendin Allahning mewjutluqini körsitidighan ispat tépishni ümid qilalaysiz?» (How do you expect me to go finding proofs for the existence of Allah when everything around me is screaming his existence?)

Bezi kishiler «Allah heqiqetenmu mewjut, emma uning biz bilen kari yoq» dep qaraydu. Bu «tebi’iy étiqadchiliq» (deism) dep atilidu. Amérikini qurghuchilarmu eslide «tebi’iy étiqadchilar» din bolup, ular Xristi’anchilardin emes idi. Bundaq kishiler Allahning barliqigha ishinidu, emma ular birer muntizim (organized) din’gha ishenmeydu. Yeni ular rohqa yaki ilahqa ishinidu, emma din’gha ishenmeydu (spiritual but not religious), yaki ular «ilahliq, emma dindar emes».

Men chong boluwatqan dewrlerde bundaq uqum mewjut bolmighan bolup, bu uqum yéngidin peyda boldi. «Ilahliq, emma dindar emes» ke tewe kishiler «Allah mewjut, emma bizning uninggha ibadet qilishimizning hajiti yoq» dep qaraydu. Undaq kishilerning bundaq déyishidiki seweb, ular yaritilishni toghra chüshendürmekchi bolidu, emma ular dindin waz kéchidu. Lékin, Allah Qur’anda u insanlarni yaritish bilen bille, ulargha qandaq yashishi kéreklikinimu körsitip bergenlikini tilgha alidu. Allah bizni yaritish bilen birlikte bizning rohiy we maddiy éhtiyajimizning hemmisige oxshash derijide köngül bölidu. Ulardin oxshash derijide xewer alidu. Biz deymizki, biz ishinidighan Allah bir köyün’güchi Allah, bir köngül bölgüchi Allah, bir méhriban Allah, bizning awazimizni anglaydighan, bizning halimizni bilip turidighan, bizning ehwalimizni körüp turidighan, biz qilghan du’alargha jawab qayturidighan Allah. Biz ishinidighan Allah ene ashundaq bir Allah.

2. Islam Dinining Toghra Din Ikenlikini Biz Qandaq Bilimiz?

Normal ehwalda, bir Xristi’an dinidiki a’ilide tughulghan bala Xristi’an bolup tughulidu. Bir Yehudiy dinidiki a’ilide tughulghan bala Yehudiy dinigha étiqad qilidighan adem bolup tughulidu. Bir Musulmanning a’iliside tughulghan bala Musulman bolup tughulidu. Shuning bilen bezi yashlarning könglide mundaq bir guman peyda bolushi mumkin: «Méning ata-anam Musulman bolghanliqi üchün menmu bir Musulman boluptimen. Undaqta men Islam dinining bir heq din ikenlikini qandaq bilimen? Bir xuda bar bolghan teqdirdimu, u Xudaning Allah ikenlikini men qandaq bileleymen? Méning dinimning toghra din ikenlikini men qandaq bileleymen?»

Bu so’allarning her birige toluq jawab bérishke nahayiti köp waqit kétidu. Bügünki Xutbide bizning unchiwala köp waqtimiz yoq. Shunglashqa men u so’allargha qisqiche jawab bérip ötimen. Biz Islamning heq ikenlikini qandaq qilip bileleymiz?

(1) Islamning eqidisi bilen uning ratsi’onalliqi yaki muwapiqliqi. Islam étiqadi yaki Islam bayani intayin addiydur. Özingiz oylap béqing: Sizningche etrapimizdiki Allah yaratqan nersilerning hemmisini bir dane but wujudqa keltürelermu? Siz buttin birni oyup yasap, andin uninggha sejde qilishni sizdiki Allah ata qilghan köngül rawa körermu? Sizche Allah toy qilip, baliliq bolarmu? Sizche Allahtin bir qanchisi barmu yaki ka’inatning mukemmelliki hemmige qadir, hemmini bilidighan Allahtin peqet birsila barliqini körsitemdu? Bir xudaliq idiyisi hem logikiliq, hem ratsi’onal yaki eqilge muwapiq kélidu. Bir xudaliq idiyisi sap kélidu. U Allahning ata-anisi bar yaki Allahning balisi bar dep qarimaydu. Undaq qarashlar insan eqlige mas kelmeydu. Insanlarning bir mahiyiti shuki, ular eng küchlük we hemmige qadir Allahtin peqet birsila bar, dep qaraydu. Peqet Islam dinila eng küchlük we hemmige qadir Allahtin peqet birsila bar, dep qaraydu. Peqet Islam dinila intayin addiy eqidige we nahayiti yuqiri exlaqiy ölchemge ige.

(2) Islamning heq ikenlikining yene bir ispati Qur’anning menggü ölmes möjiziliridin ibaret. Bu heqte köp qétim mexsus doklat bérildi.

(3) Islamning heq ikenlikining yene bir ispati Muhemmed Eleyhissalamning terjimihalidur. Muhemmed Eleyhissalam bir xil pak we ulughwar xaraktérge ige. Uningda intayin ésil exlaq, keng da’irilik bilim we Allahtin chüshken wehiyler bar. Muhemmed Eleyhissalam toghrisidiki hemme waqitlar we hemme weqeler uning Allahning elchisi ikenlikini ispatlap ünlük awazda warqiraydu. U heqiqetenmu sizni yaratqan Allahning heqiqiy peyghembiridur.

(4) Islam eqidisi intayin güzel. Biz hergizmu Islam peqet Muhemmed Eleyhissalamning özigila xas, démeymiz. Biz deymizki, Islam eng deslepki mezgilidin bashlapla hazirqidek bir xil tüsni alghan. Adem Eleyhissalam bir Musulman. Nuh Eleyhissalammu bir Musulman. Ibrahim Eleyhissalammu bir Musulman. Eysa Eleyhissalam (Jesus Christ) ning özimu bir Musulman. Biz mana mushuninggha ishinimiz. Allah mukemmel nersini özgertmeydu. Islam eqidisi bir mukemmel eqididur. Bizning uni yéngilap turushimizning hajiti yoq. Bizde «Islam eqidisining 3-nusxisi, 4-nusxisi» deydighan nerse yoq. Islam bashtin-axir hazirqidek bir halette turup kelgen. Bashqa dinlarda bundaq birdeklik mewjut emes bolup, ular tarixqa egiship özgirip turghan.

Bu heqte yene nurghun nuqtilar bar bolup, yuqiridikisi peqet shularning az bir qismidinla ibaret.

3. Islam Bir Heq Din. Undaqta Néme Üchün Biz Musulmanlar Bashqilardin Shunche Perqlinimiz?

--Méning dostlirimning nurghun erkinlikliri bar. Emma némishqa men üchün shunche köp cheklimiler bar?

--Némishqa méning ata-anam dawamliq manga «mani qilsang bolmaydu», «ani qilsang bolmaydu», deydu?

--Etrapimdiki hemme kishiler hemme ishlarni qilidu, néme üchün peqet menla özümning sinipida bashqiche yashaymen?

--Néme üchün méning mektipimde, méning dostlirimning ichide, men arilishidighan bir guruppa ademler ichide peqet mangila «uni qilsa bolmaydu, buni qilsa bolmaydu» deydighan cheklimiler bar (Eskertish: Bu xil ehwal Amérikidiki Musulman ösmürler üchün köp uchraydighan ehwaldur)?

--Islamda néme üchün shunche köp cheklimiler bar?

--Néme üchün men bashqilardin shunche perqlinimen?

Bular intayin yaxshi so’allar, shundaqla nahayiti qiyin so’allardur. Bu so’allarning jawabi sizning bir az piship yétilgen bir adem bolushingizni telep qilidu. Eger siz obdan oylinip baqidighan bolsingiz, bu so’allargha özingizmu jawab tapalaysiz.

Söyümlük qérindashlar, Allah Qur’anda töwendiki sözlerni qilghan:

--«Insanlarning köpinchisi yéteklinishni xalimaydu.»

--«Eger sen köp sanliq kishilerge egishidikensen, ular séni toghra yolgha bashlimaydu.»

-- «Köp sanliq kishiler haywan’gha oxshash yashashni isteydu.»

--«Köp sanliq insanlarning yüksek nishani bolmaydu. Ular bedinini xosh qilish üchünla yashaydu.»

Bizning dinimiz bir ulugh din bolup, u bizdin melum bir meqset üchün yashashni telep qilidu. Biz haywan emes. Biz haywanlardin yaxshiraq. Bizning rohimiz bar. Bizning eqlimiz bar.

Yalghuz dinla shundaq bolup qalmay, her qandaq bir muweppeqiyet qazan’ghan insan choqum éqimdin ayrilip chiqqan bolidu. Bashqa ademler topidin ayrilip chiqqan bolidu. Din’gha ishenmeydighan, emma mushu dunyada muweppeqiyetlik bolghan insanlarning hemmisi hergizmu otturahal oqughuchi bolup oqughan emes. Buning tipik misalliri Alma shirkitining qurghuchisi Sitw Jobis (Steve Jobs) bilen Mikrosoft shirkitining qurghuchisi Bil Geytis (Bill Gates) lardur. Ular hergizmu otturahal oqughuchi bolup oqughan emes. Ular éqimgha egiship mangghan emes. Eger siz bir lidér bolushni istisingiz, Islam héch bolmighanda sizning yene bir dunyada lidér bolushingizgha yol achidu. Sizning kishiler topidiki eng yuqiri orun’gha érishküngiz barmu? Undaqta siz hazirdin bashlap bir özgiche tesir peyda qilishqa bashlang. Eger padigha qétilip mangidikensiz, yaki éqimgha egiship yashaydikensiz, siz héch yerge baralmaysiz. Emma siz padilarning ichidin bösüp chiqip padichi bolmaqchi bolidikensiz, yaki topning ichidin bösüp chiqip, topni yéteklep mangmaqchi bolidikensiz, siz özingizde shuninggha chushluq bir her jehettin yétilgen xaraktér, mukemmel roh we qattiq iradini yétildürüshingiz kérek. Undaq qilish asan emes. Emma, bizning dinimiz bizdin telep qilidighan nerse ene shu. Bizning dinimiz bizdin mushu dunyadimu yaxshi yashishimizni, yene bir dunyadimu yaxshi kün’ge érishishimizni telep qilidu. Islamda némishqa cheklimiler shunche köp? Islam némishqa shunche tes? Siz özingizdin sorap béqing: Néme üchün bashqa insanlar bir qisim nersilerning ziyanliq ikenlikini bilip turup, yene shu rahet turmush yolini tallaydu?

Biz hazir 2014-yilida yashawatimiz. 80-yillarda men ösüp yétiliwatqan waqitlarda, tamaka chékish bir moda süpitide teshwiq qilinatti. 90-yilliri hökümet nurghun tetqiqatlarni élip bérip, tamaka rak késilini keltürüp chiqiridighan eng asasliq menbe ikenlikini bayqidi. Siz hazirmu tamakini qanunluq sétip alalaysiz. Emma hazir tamaka qépigha «Bu mehsulat sizni öltüridu» dep yézip qoyuldi. Hökümet mashina heydigende bixeterlik tasmini baghliwélishni qanun qilip békitip qoydi. Emma tamakini qanun jehettin cheklimidi. Hazir her yili tamaka peyda qilghan rak késili bilen ölidighanlar mashina weqeside ölidighanlardin nechche hesse köp. Musulmanlarning exlaqiy ölchimi bashqa insanlarningkige oxshimaydu. Bizning dinimiz biz üchün némining ziyanliq ikenlikini ögitidu. Bizning dinimizdiki her bir cheklimilerning hemmisi bizning özimizge paydiliq bolsun üchün wujudqa keltürülgen. Aq chékimlik we zina qatarliq Islamda cheklen’gen nersilerning hemmisi ademning exlaqini yoq qilidu. Ademning omumiy yaxshi süpiti (integrity) ni weyran qilidu. Ademning sap psixologiyisini weyran qilidu. Shunga bizning dinimiz bizning özimizge paydisi bolsun üchün ashundaq nersilerni chekligen.

Men Allah aldida shundaq dep qesem bérimenki, eger siz öz diningizgha sadiq bolidikensiz, siz waz kéchishke mejburi bolghan xushalliqlar bilen sélishturghili bolmaydighan derijidiki köpligen xushalliqlargha érishisiz.

Bir sehi hediste peyghembirimiz mundaq deydu: «Eger bir adem Allah yolida birer nersidin waz kéchidiken, Allah uninggha özi waz kechken nersidin köprek nersilerni ata qilidu, Allah uninggha yaxshiraq nersilerni ata qilidu.»

Siler téxi kichik bolghachqa, bu nuqtilarni dégendek yaxshi chüshinip kételmeslikinglar mumkin. Xuddi tamakigha oxshash, Sheri’ette cheklen’gen nersilerning hemmisining bizge ziyini bar. Allah Qur’anda mundaq deydu: «Bu din kishilerning pak nersilerdin behrimen bolushigha yol qoyidu, pak bolmighan nersilerdin kishilerni tosidu.» Bizning dinimizda cheklimiler bar, undaq bolushidiki seweb, Allah bizning ronaq tépishimizni isteydu. Melum menidin élip éytqanda, bizning dinimizda cheklimiler bar. Undaq bolushidiki seweb, Allah bizning mushu dunyadimu yaxshi yashishimizni, yene bir dunyadimu yaxshi kün kechürüshimizni isteydighanliqidindur. Bizde Allahqa bolghan ishinish we Allahtin ümid kütüsh éléméntliri bar bolushi kérek.

Yuqiriqilar men jawab bermekchi bolghan 3 so’al we ularning jawabliridin ibaret.

4. Yasir Qazining Bir Téléwizor Programmisida Dégenliri

Yuqiridikisi Yasir Qazining bir Jümediki Xutbe sözining mezmunidin ibaret. Amérikida «The Deen Show» dep atilidighan bir Islam téléwizor qanili bar bolup, Yasir Qazi pat-pat ashu programmidiki söhbetke qatnishidu. 2012-yili 27-Dékabir küni torgha chiqirilghan ashundaq bir söhbette u mundaq deydu [2]:

Biz Musulmanlar «Allah hemmini bilgüchi» dep qaraymiz. Allah bizge néme dégen bolsa, biz shu boyiche ish körimiz. Bu dégenlik «Bizning étiqadimiz qarighularche ishinidighan étiqad» dégenlikmu? Hem shundaq, hem undaq emes. «Shundaq» bolushidiki seweb, Allah bizge néme dégen bolsa, biz shuni qilimiz. «Undaq emes» bolushidiki seweb, biz aldi bilen bir ratsi’onal bolush prinsipi asasida «Allah bizning heqiqiy xudayimiz bolup, u bizge heq kitab Qur’anni chüshürgen» dégen xulasige kélimiz. Bu biz oylinishqa tégishlik mesile. Biz kishilerdin bizning telipimiz boyichila Islamni qobul qilishni kütmeymiz. Biz kishilerni tenqidiy tepekkur yürgüzüp, «Islam bir heq dinmu emesmu?», «Muhemmed Eleyhissalam bir heqiqiy peyghembermu emesmu?», «Qur’an Kerim Allahning heqiqiy kitabimu emesmu?» dégen so’allar üstide chongqur oylinishqa ündeymiz. Eger ular bu 3 so’alning hemmisige «shundaq» dep jawab béreleydiken, ular ratsi’onalliq bilen oylan’ghan bolidu. Kishiler yene Muhemmed Eleyhissalamning hayatigha qarap chiqishi, Qur’anning telimatlirigha qarap chiqishi, bu dinning omumyüzlük halda némilerni bayan qilidighanliqigha qarap chiqishi, andin ratsi’onalliq bilen, eqil ishlitip turup, heqni izdep tépishi kérek. Bir adem yuqiriqidek bir jeryan arqiliq Islamni «bir heq din» dep qobul qilghandin kéyin, hemme nersilerge nisbeten «néme üchün» dégen so’allarni qoyuwermesliki kérek. Mesilen, biz néme üchün 4 waq emes, yaki 6 waq emes, peqet 5 waq namaz oquymiz? Islamda néme üchün mawu ishqa yol qoyulup, awu ishqa yol qoyulmaydu? Bundaq so’allargha qismen jawablar tépilishi mumkin. Lékin ularning toluq jawabi «Allah hemmini bilgüchidur» dégendin ibaret. Bu birinchi jawab, we eng yaxshi jawab bolup, uningdin bashqa jawabmu bar. Mesilen, choshqa göshini yémeslikke oxshash bezi ishlar heqqide Qur’anda éniq jawablar bar.

Biz özimizdin mundaq logikiliq so’allarni sorap béqishimiz kérek: Allah barmu-yoq? Bar. Allah bizge bir peyghember chüshürüp berdimu-yoq? Chüshürüp berdi. Allah bizge bir kitabni wehiy qildimu-yoq? Wehiy qildi. Undaqta Allah méning qandaq yashishim kéreklikini dep berdimu? Dep berdi, u bolsimu Sheri’ettin ibaret. Sheri’et bir omumiy programma bolup, biz uni her bir jem’iyetning ehwaligha maslashturup azraqtin tengshisek bolidu, lékin uning omumiy prinsiplirini özgertsek bolmaydu.

5. Qoshumche-(1): Yasir Qazining Se’udi Erebistan Muftisining Yéqinqi Bir Petiwasi Heqqide Dégenliri

Pelestin mesilisige nisbeten yéqinda Se’udi Erebistan muftisi bir petiwa chiqarghan bolup, Yasir Qazi uninggha qarita özining Féyisbuk (Facebook) témida 3-Awghust küni ipade bildürdi. Men bu yerde Yasir Qazining yazghanlirini eynen bayan qilip ötimen. Mezkur mezmun maqalining asasiy mezmuni bilen biwasite munasiwetlik emes. Emma u oqurmenlerge mundaq ikki payda yetküzüshi mumkin: (1) Nöwettiki bir yéngiliqtin xewer tépish. (2) Yasir Qazining özi qoshulmaydighan bir ishqa nisbeten öz köz-qarishini qandaq bayan qilidighanliqini bilip qélish.

Töwendikisi Yasir Qazining yazghanliri:

Hazir ijtima’iy médi’alarda Se’udi Erebistan Muftisining yéqinqi bir petiwasi heqqide keng-kölemlik muzakire élip bériliwatidu. U petiwa dunyagha Gazaning hazirqi ehwalini anglitish we Isra’iliyening tajawuzchiliqigha naraziliq bildürüsh yüzisidin élip bérilidighan namayishlarni men’i qilishni mezmun qilghan.

Men töwendiki ikki nuqtini qisqiche bayan qilip ötimen:

1) Men Muftigha eng yuqiri derijilik hörmitimni bildürüsh bilen bille, uning pikrige yüzdeyüz we teltöküs qoshulmaymen. Emeliyette, bu méning Selefi herikitige bolghan tenqidlirimning bir misalidur (méning maqalemning bu yerdiki mezmun bilen munasiwetlik qismini 3-menbedin oquyalaysiz). Yeni Selefi herikitining siyasiygha bolghan chüshenchisining yétersizliki we birsining békinme halettiki medeniyitige asaslinip turup pütün Islamgha wekillik qilishqa urunushi. Éhtimal bezi jem’iyetlerde kochida namayish qilish bir xil qalaymiqanchiliq, dep qarilishi mumkin (Se’udining Muftisi uni «ghowgha» dep atighan). Emma, gherbtiki médi’a bilen siyasetning dinamikisini chüshinidighan her qandaq bir adem ammiwi sorunlarda élip bérilghan namayishlar bir xelq öz derd-elemliri yaki naraziliqlirini dunyagha anglitish we uninggha dunyaning diqqitini jelp qilishtiki asasiy qoral ikenlikini bilidu. Shundaq bolghanliqi üchün, Amérikining qurghuchiliri Asasiy Qanun’gha «hökümet xelq ammisining namayishlirini cheklise bolmaydu» dégen bir maddini kirgüzüp qoyghan.

Namayish qilish bir xil medeniyet pa’aliyiti bolup, uning paydiliri bilen ziyanliri (shuning bilen Sheri’etning chiqiridighan hökümi) zaman, makan, medeniyet we duch kelgen mesililerge qarap oxshash bolmaydu. Se’udining Muftisi özining arqa körünüshi we medeniyiti asasida bir xil köz-qarashni hasil qilghan; uninggha özümnimu öz ichige alghan nurghun kishiler qoshulmaymiz. (Se’udining muftisi hökümet mollisi, siyaset bilen teng qedem basidu--Ez’heri)

2) Yene bir tereptin, men bezi kishilerning mushundaq bir pikir ixtilapidin paydilinip, bir diniy ölimaning abruyigha dagh keltürüshini, yaki uninggha «Pelestinliklerni qollimaydu», «Isra’iliyeni qollaydu», hetta «U bir Dejjal (aldamchi, yalghanchi) bolushi mumkin» dégendek bahalarni bérishini bir xil nachar qiliq, dep hésablaymen. (Men Féyisbukta bezilerning uni «Dejjal» dep atighinini kördüm). Biz ashundaq exmeqliq we rezillikke qarita Allahtin panah tileymiz.

Bashqa bir adem bilen bolghan pikir ixtilapi tüpeylidin biz u ademge «yaman niyiti bar» dep haqaret qilsaq bolmaydu. Uninggha «Dejjal» dep baha bersek téximu bolmaydu. Méning Se’udi Muftisining Pelestinlikler qozghilingini qollaydighanliqi, we Zi’onistlar dölitige bir térrorchi we rezil dölet, dep qaraydighanliqi heqqide ispatim bar. Uning bu qétim qilghini peqet Pelestinliklerge yardem qilishning bir taktikisighila qoshulmasliq bolup, u hergizmu Pelestinlikler dawasigha qoshulmasliq emes.

Men Se’udi Muftisining pikrige qoshulmaydighan bilimlik oqughuchilargha qiziq qanliq qilmasliq, Islamiy exlaqni yoqatmasliq, we Sheri’et yol qoyidighan da’irining sirtida ish élip barmasliqni küchlük derijide tewsiye qilimen.

Méning bu yerde mundaq bir so’alni semimiy halda sorughum kéliwatidu: Se’udining Muftisini «ochuq-ashkara namayish qilmidi», dep mesxire qiliwatqan kishiler, bashqa bir döletning Muftisi hökümet qilghan bezi ishlargha qoshulmay namayish qilghan xelqler üstidin öz armiyisining qirghinchiliq élip bérishigha yol qoyghanda, siler nede idinglar? Gerche siz mezkur petiwagha qoshulmisingizmu, Se’udining Muftisi kishilerni birer ademge ziyan-zexmet yetküzidighan ishlarni qilishqa chaqirmidi. Yene bir döletning Muftisi chiqarghan «yene bir petiwa» bolsa öz xelqi üstidin élip bérilghan qirghinchiliqni mu’eyyenleshtürgen bolup, uni «rezil petiwa» déyishke bolidu.

Qedirlik bilim igiliri, adaletlik bolush nuqtisidin, özimizning yene bir Musulmanlar mez’hipige bolghan öchmenliki tüpeylidin, adaletsizlik qilmishini sadir qilip qoyushtin saqlinayli!

Yasir Qazining yazghanliri mushu yerde axirlashti.

6. Qoshumche-(2): Isra’iliyening Sirtqa Qaritilghan Teshwiqattiki Taktikisi

Hazir gherb téléwizorlirida Isra’iliye terepning bir wekili bilen Pelestin terepning bir wekilini bir yerge ekélip söhbet yaki munazire élip baridighan ishlar nahayiti köp. Eger ulargha diqqet qilidighan bolsingiz, Isra’iliyening wekili qaysi dölet, qaysi rayon we qaysi waqitta bolushidin qet’iynezer, hemmisi oxshash geplernila deydighanliqini bayqaysiz. Yeni, bu wekillerning hemmiside bir xil intayin yuqiri derijidiki pikir birliki barliqini bayqaysiz. Uning eksiche, Pelestinning wekillirining pikirliri nahayiti chéchilangghu kélidu. Bu néme üchün?

En’gliyilik dangliq axbaratchi Patrik Kokburn (Patric Cockburn) Isra’iliyening teshwiqat taktikisi heqqide toxtilip, mundaq deydu: «Isra’iliye hazir ishlitiwatqan qollanma, mutexessisler teripidin Amérika we Yawropadiki médi’a we ammiwiy köz-qarashlargha qandaq tesir körsitish heqqide élip bérilghan intayin puxta tetqiqatlar arqiliq wujudqa kelgen.» [4] Bu mezmunlarni En’gliyilik dangliq Musulman ziyaliy Mehdi Hesen özining Féyisbuki (https://www.facebook.com/MrMehdiHasan) gha chiqirip qoyghan bolup, eger siz Mehdi Hesenning kimlikini bilmisingiz, méning «Yasir Qazi bilen Toniy Blayérning munazirisi» dégen maqalemni bir qétim oqup chiqing. Mehdi Hesen bügün özining Féyisbuk témigha «Ammiwi teshwiqatning Isra’iliyiche usulliri» dégen témida bir köchürülme resimni chiqirip qoyghan bolup, uningda mundaq déyilgen:

Ammiwi teshwiqatning Isra’iliyiche usulliri (Yeni, Isra’iliye wekillirining sirtqa tarqitidighan sözliri):

1) Biz téxi adem ölgenliki heqqide birer uchur tapshurup almiduq. Biz bu ishni tekshürüp baqimiz.

2) Kishiler öldi, emma ularni öltürgini toghra étilmay qalghan Pelestinlikler bombiliri.

3) Toghra, biz ularni öltürduq, emma ular térrorchilar.

4) Toghra, biz öltürgen kishiler adettiki puqralar, emma ular eski kishiler teripidin özini qoghdighuchi qilip ishlitilgen.

5) Toghra, biz bomba tashlighan rayonda Pelestinlik jengchiler yoq, shunga u bizning xataliqimiz. Emma, biz uqushmasliq tüpeylidin adettiki puqralarni öltürimiz, ular bolsa qesten halda adettiki puqralarni öltüridu.

6) Toghra, biz öltürgen puqralarning sani ularningkige qarighanda bekla köp. Emma, bashqa döletlerning neqeder wehshiy ikenlikige qarap baq.

7) Némishqa sen yenila Isra’il toghrisida sözleysen? Sen bir Yehudiylargha qarshi turghuchi (anti-semite) mu?

Siz kéler qétim téléwizorda birer Isra’iliyilik bilen ötküzülgen söhbetni körgende, yuqiridiki nuqtilargha diqqet qilip béqing.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

Paydilinish matériyalliri:

[1] Khutbah: Muslim Youth Matter ~ Dr. Yasir Qadhi | 6th June 2014

https://www.youtube.com/watch?v=SlfdkSIgpSE

[2] https://www.youtube.com/watch?v=JX-nPEDcWYU

[3] http://muslimmatters.org/2014/04/22/on-salafi-islam-dr-yasir-qadhi/4/

[4] Debunking Israel's 11 Main Myths About Gaza, Hamas and War Crimes

http://www.huffingtonpost.co.uk/mehdi-hasan/gaza-israel_b_5624401.html?1406545029

1-resim: Amérikidiki «The Deen Show» dep atilidighan bir Musulmanlar téléwizor qanili Yasir Qazi bilen söhbet ötküzüwatqan bir körünüsh.

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Wheelchair