Bashlan’ghuch Mektep Oqughuchiliri Xelq’ara Alem Ponkiti Bilen Sözleshti

Erkin Sidiq

2014-yili 9-ayning 5-küni

Kona yéziq nusxisi

http://bbs.izdinix.com/thread-59764-1-1.html

Bir dölet yaki millet tereqqiyatta dunyaning aldida méngish üchün qandaq qilishi kérek? Amérikiliqlarning qarishiche, u dölet yaki millet choqum tebi’iy-pen, téxnologiye, inzhénérliq we matématikidin ibaret 4 sahede dunyaning aldida méngishi kérek. Amérika hökümiti bashlan’ghuch mekteptin bashlapla ösmürlerning méngisige mushu uqum bilen «Qattiq tirishsa her qandaq ishni qilghili bolidu» dégen uqumni singdürüwétidu. Bashlan’ghuch oqughuchilirining méngisige ashundaq uqumlarni singdürüwétishte Amérikidiki mektepler qollinidighan her xil usullar bar. Uning bir xili, mektepler yilda bir qétim «Ilim-pen» köriki pa’aliyiti élip bérishtin ibaret. Yene biri bolsa, her xil sahediki kesip ehlilirini mekteplerge teklip qilip ekélip, ularni oqughuchilargha öz kespi heqqide sözlep bérishke orunlashturushtin ibaret. Men bu heqte özümning burunqi yazmilirida azraq sözlep berdim.

2014-yili 27-Awghust küni, Amérikining Jenubiy Kaliforniye rayonigha jaylashqan, «Fontana» (Fontana) Bashlan’ghuch Mektipi mundaq bir alahide pa’aliyet orunlashturdi: Ular bu mekteptiki 7 neper oqughuchini hazir Xelq’ara Alem Ponkitida xizmet qiliwatqan bir alem uchquchisi bilen radi’o üsküniliri arqiliq biwasite sözlishishke orunlashturdi. Bu pa’aliyetni élip bérishtin burun, bu mektepning da’iriliri bir qanche kün pütün mektep oqughuchilirini ka’inatni tekshürüsh, planétilar we bashqa tebi’iy-pen bilen munasiwetlik mezmunlarni öginishke orunlashturdi, hemde héliqi 7 neper oqughuchi alem uchquchisidin so’al sorighan, we héliqi alem uchquchisi oqughuchilarning so’aligha jawab bergen ehwalni neq meydandin pütün mektepke anglatti. Shunga bu küni pütün mektep oqughuchiliri chongqur hayajan’gha chömdi.

Bu mektepte oqughuchilarning bir «Radi’ogha Qiziqquchilar Kulubi» bar bolup, uning 45 neper ezasi bar. Bu qétimqi pa’aliyetni orunlashturushta ashu kulubning ezaliri nahayiti muhim rol oynidi.

Mezkur pa’aliyettin kéyin, NASA merkizi JPL diki xewerlishish inzhénéri Arkér (Archer) oqughuchilargha JPL ning Xelq’ara Alem Ponkitigha bir alahide yasalghan radarni ornitish pilani heqqide sözlep berdi. Uning déyishiche bu radar déngiz boranlirining tézliki we yönilishini ölchesh üchün ishlitilidighan bolup, bundaq qilish yer sharining issip kétishini tetqiq qilishta nahayiti muhim rol oynaydiken.

Bu mektepning Radi’ogha Qiziqquchilar Kulubigha bir neper 4-sinip oqutquchisi yétekchilik qilidu. Bu qétim Xelq’ara Alem Ponkitidiki alem uchquchisi bilen sözlishishte ishletken xewerlishish apparati ashu radi’o kulubi ishlitip kéliwatqan apparat bolsimu, bashqa bir qanche radi’o teshkilatliri sün’iy-hemrah bilen alaqilishish üchün ishlitilidighan anténnalardin bir qanchini bérip turghan, hemde ularni mektepke ekélip qurashturup bergen.

Xelq’ara Alem Ponkiti yer sharini sa’itige 27 ming kilométir tézlik bilen aylinidighan bolghachqa, oqughuchilar héliqi alem uchquchisi bilen aran 10 minutla sözlisheligen. Uningdin kéyin uning bilen bolghan radi’o alaqisi üzülüp qalghan.

Töwendiki 3 parche resimde «Fontana» Bashlan’ghuch Mektipidiki mezkur pa’aliyetning bir qisim körünüshliri bérildi.

1-resim.

2-resim.

3-resim.

Bu xewerdin biz mundaq bir qanche ishni biliwalalaymiz:

(1) Amérika hökümiti bashlan’ghuch mektep balilirining öginish qizghinliqini, bolupmu tebi’iy-pen, téxnologiye, inzhénérliq we matématika öginish qizghinliqini qozghashqa alahide ehmiyet béridu. Mezkur pa’aliyette NASA bir bashlan’ghuch mektepning Xelq’ara Alem Ponkitidin azraq paydiliniwélishigha ruxset qilghan.

(2) Bashlan’ghuch mektep balilirining öginish qizghinliqini, bolupmu tebi’iy-pen, téxnologiye, inzhénérliq we matématika öginish qizghinliqini qozghashqa pütün Amérika jem’iyitimu alahide ehmiyet béridu. Mezkur pa’aliyette bir qanche radi’o orunliri birliship, bu mektepni bir qanche alahide yasalghan anténna bilen teminleydu, hemde ular pütün pa’aliyet jeryanida yéqindin yardemde bolidu.

(3) Bir bashlan’ghuch mektepte «Radi’ogha Qiziqquchilar Kulubi» ning bar bolushi Uyghurlar üchün bir yéngiliq bolushi mumkin. Uyghur diyaridiki mekteplerde sen’et guruppiliri köp tépilidu. Emma bundaq kulub asasen mewjut bolmasliqi mumkin.

Qoshumche: Men Yéqinda Qilghan «Bahalighuchi Mutexessis» liq Xizmiti Heqqide

Optika ilmi saheside «Amérika Optika Jem’iyiti» (The Optical Society of America, OSA) teripidin chiqirilidighan ilmiy zhurnallar sewiye we qobul qilinish qiyinliq derijisi jehette dunya boyiche eng aldida turidu. U zhurnallargha yollan’ghan ilmiy maqaliler aldi bilen maqale mezmuni bilen munasiwetlik kespiy sahede ishleydighan, hemde shu sahede bir qisim ilmiy maqalilerni élan qilip baqqan 5 neper «bahalighuchi mutexessisler» (reviewer) ge ewetilidu. Bir maqalini u mutexessislerdin kem dégende 3 neper kishi testiqlighandila, andin u maqale zhurnalgha qobul qilinidu. Men aldinqi 10 nechche yilning mabeynide izchil türde ashu zhurnallargha teklip bilen bir «bahalighuchi mutexessis» bolup xizmet qilip keldim. Men téxi yéqinda In’glizche «Optics Express» dégen zhurnalgha yollan’ghan ashundaq maqalidin birini bahalap, bash muherrirge ewetip bergen idim. Shuninggha jawaben, men aldinqi 1-Séntebir küni Amérika Optika Jem’iyitining héliqi zhurnilining bash muherriridin töwendiki 4-resimde körsitilgen élxetni tapshurup aldim.  Teklipke binaen «bahalighuchi mutexessis» xizmitini qilip bergenlerge héch yerdin heq bermeydu.  Shundaqla bizning idare bundaq ishlarni özimizning xizmet waqtida qilishqa yol qoymaydu. Shunga men uni choqum özümning ishtin sirtqi waqtida qilishim kérek. Xizmitim bek aldirash bolup ketkende, manga kelgen maqalilerni qobul qilmay, qayturuwétimen. Bezide ornumgha özüm yaxshi bilidighan, mezkur xizmetke muwapiq kélidighan bashqa bir xadimni körsitip bérimen.

4-resim: Men 2014-yili 1-Séntebir küni Amérika Optika Jem’iyiti (Optical Society of America) ning In’glizche «Optics Express» dégen zhurnalning bir muherriridin tapshurup alghan bir parche élxet.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

Paydilinish Matériyali:

[1] Fontana elementary school makes ‘contact’ with International Space Station

http://www.sbsun.com/technology/20140827/fontana-elementary-school-makes-contact-with-international-space-station

Mushu Téma Bilen Munasiwetlik Burunqi Maqalilirim:

[1] Her qandaq ishni qilghili bolidu

http://bbs.izdinix.com/thread-59576-1-1.html

[2] Amérika bashlan'ghuch mektepliridiki «kesip tallash» paaliyiti

http://bbs.izdinix.com/thread-58417-1-1.html

[3] Alte yashliq bala NASA ni qutquzup qalmaqchi boldi

http://bbs.misranim.com/thread-121479-1-1.html

= =============================================================== =

Ilawe: tewelgha qérindishimiz bir nahayiti muhim ishni tilgha éliptu.  Shunga men töwende uninggha qarita özemning  oylighanlirini qisqiche yézip qoydum.

= ========================= =

Tewelgha qérindishimizning inkasi:

Nahayiti ehmiyetlik témidin birni yollapsiz ,siz dégendek balilirimizni ilim -penni söyidighan qilish üchün , kichigidin tartip mushuninggha oxshash emili paaliyetlerge köprek teshkillep balilarning qiziqishini kichikidin qozghishimiz  lazim idi  .biraq bizning bu yerde imkaniyet yoq , millitimiz ichidiki xéli köp sanni igileydighan  kishilimizning ingida ilim-pen ögen'genlik islam dini  bilen qarshilashqanliq  bilen barawer , balilirimiz kichikidin tartip mana mushundaq idiyening selbi tesiri astida chong bolidu balilarning  tebii pen öginish qizghinlighi böshigidila boghiwitilgen .uning üstige sharait mesilisi qoshulup ,bu mesile téximmu éghirlashmaqta .uyghur maaripi sizge oxshash nurghun alimlirimizning köngül bolishige mohtaj

http://bbs.bagdax.cn/thread-26392-1-1.html

= ======================== =

Méning jawabim:

Men téxi tünügün yasir qazining "muhemmed peyghembirimizning terjimihali" dégen léksiyisining 38-qismini anglidim.  Uningda hijran kaléndarining 2-yili, mekke bilen medinining ariliqidiki badr dégen yerde yüz bergen bir weqe sözliniptu.  Bu weqe mundaq iken:  qureyishning ademlirining bir  1000  tögilik karwini bir chong sodidin qaytip, medinining yénidin ötüp, mekkige qarap mangidu.  Bu karwanni élip mangghan qureyishning ademlirining sani nahayiti az bolup, buni qoghdaydighan eskerlermu nahayiti az iken.  Bu ishtin xewer tapqan muhemmed eleyhissalam özining 300 dek ademlirini élip, bu karwanni qolgha chüshürmekchi bolidu.  Emma qureyishning ademliri bu ishni bilip qélip, derhal bir mingdin köprek esker teshkillep, ularni yardemge ewetidu.  Bu qétimqi urushqa nisbeten allah muhemmed eleyhissalamgha yardem qilidighanliqigha wede qilghan bolup, ashu wedisi boyiche allah bir ming perishte ewetidu. Qur'andiki 8-süre pütünley mushu weqe heqqide iken (badr weqesi heqqide 38-qisimghiche yasir qazi jemi 4 léksiye sözlep boldi, emma bu weqe heqqidiki mezmun téxiche tügimidi.  Yeni, yasir qazining léksiyisi intayin tepsiliy bolup, men bu yerde uning peqet intayin az bir qisminila tilgha aldim).   Emma, bu perishtiler kélip, qureyishning ademlirini biraqla yoq qiliwetmeydu (yasir qazining déyishiche, perishte jibrél 600 dane qanitining birsini bir shiltish bilen bir kentni tüzliwételeydiken).  Ular muhemmed eleyhissalamning ademlirining urush qilishigha qarap turup, peqet ularning küchi yetmigen, yardemge éhtiyajliq bolup qalghan waqtidila andin yardem qilidu.  Bu léksiyide yasir qazi qayta-qayta tekitligen bir nerse shuki, eger siz eqlingizni eng zor derijide ishlitip, jéningizni tikip, özingizning barliqini atap, qattiq tirishmisingiz, allah hergizmu sizge yardem qilmaydu.  Bu weqede yüz bergini bir urush bolup, uni hazirqi zaman'gha tedbiqlisaq, eger biz eqlimizni eng zor derijide ishlitip, jénimizni tikip, özimizning barliqini atap, qattiq tiriship, tebiiy-pen, téxnologiye, injénérliq we matématika igilimisek, nöwettiki zamanda allah hergizmu bizge yardem qilmaydu.  Men uyghur diyaridiki diniy yétekchilerdin badr weqesi we 8-sürini qayta öginip, uni hazirqi zaman'gha toghra tedbiqlap, xelqimizge toghra yétekchilik qilishni chin könglümdin ümid qilimen.

Men bu inkasni qisqa waqit ichide, peqet ésimde qalghan uchurlargha asaslinipla yazdim.  Hemde uni birer yéqinimning tehriridin ötküzmidim.  Shunga men oqurmenlerdin uningda körülgen xataliqlarni epu qilishini ümid qilimen.

Yasir qazining léksiyisining tor adrési:

Yasir Qadhi Seerah of Prophet Muhammad 38 The Battle of Badr 4 Yasir Qadhi 31st October 2012

https://www.youtube.com/watch?v=iVdfPIFk-Ws

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Wheelchair