Tashqi Planétilarda Janliqlar Barmu?

Erkin Sidiq

2014-yili 11-ayning 14-küni

Kona yéziq nusxisi:

http://bbs.izdinix.com/thread-60692-1-1.html

Tashqi planétilarda janliqlarning bar-yoqluqi nurghun oqurmenler nahayiti qiziqidighan témilarning biri. Men hazirghiche NASA heqqidiki xéli köp kichik yazmilirimda bu mesile üstide azraqtin chüshenche bérip keldim. Emma mendin «Sizche tashqi planéta ademliri rastinla mewjutmu?» dep soraydighanlar hazirmu dawamliq chiqip turuwatidu. Men mezkur maqalida mushu heqte ayrim chüshenche bérip ötimen. Méning NASA heqqidiki témilirimni üzüldürmey oqup kéliwatqan qérindashlar üchün bu maqalidiki bir qisim mezmunlar yéngi tuyulmasliqi mumkin. Sewebi men bu maqalida bayan qilidighan mezmunlarning bir qismini özümning burunqi qisqa-qisqa yazmilirimda azraqtin bayan qilip bolghan. Emma bu yazmida Islam dini we Musulmanlarning «tashqi planéta ademliri» mesilisige qandaq qaraydighanliqigha oxshash yéngi mezmunlarmu bar. Yéqinda Yasir Qazi mushu mesile üstide bezi Musulman yashlar sorighan so’algha jawab bérip, bu mesile heqqide Qur’anda néme déyilgenliki we uninggha Islam dunyasidiki diniy ölimalar qandaq qaraydighanliqini qisqiche chüshendürüp ötti. Men mezkur maqaligha ashu mezmunlarnimu kirgüzüp qoyimen.

1-resim: Men 2014-yili 8-Noyabir küni bizning idarining tor bétidin késip alghan bir körünüsh.

Yuqiridiki 1-resimni men 2014-yili 8-Noyabir küni bizning idarining bir tor bétidin késip aldim [1]. Bu tor bette hazirghiche pütün dunya boyiche alimlar bayqighan tashqi planétilarning kandidatining sani bilen hazirghiche jezmleshtürülgen tashqi planétilarning sani körsitilidighan bolup, bügünki san mundaq iken: Bayqalghan tashqi planéta kandidatlirining sani 3213, jezmleshtürülgen tashqi planétilarning sani bolsa 1767. Hazir alimlar Saman Yoli Galaksi (yultuzlar toplimi) ni közitip, tashqi planétilarni tépishqa ishlitiwatqan alem téléskopliridin «Xabul Alem Téléskopi» (Hubble Space Telescope) qatarliq bir qanchisi bar. Bu ishta dunyaning eng aldida méngiwatqini bizning idarimiz JPL bilen bizning bash idarimiz bolghan Kaliforniye Téxnologiye Instituti (California Institute of Technology, Caltech) bolup, hazir bizning idaridila 50 tek xadimdin teshkil tapqan bir qoshun yiligha nechche 10 milyon dollar pul xejlep, tashqi planétilarni biwasite köreleydighan bir alem téléskopi yasap chiqish yolida tirishiwatidu. Men hazir ene shu qoshunning bir muhim ezasi. Démek, NASA dikiler janliqlar yashaydighan tashqi planétilar choqum bar, dep qaraydu. Bu ish téxi ispatlinip bolalmidi. Emma uni kelgüside ispatlimaqchi. NASA dikiler néme üchün janliqlar yashaydighan tashqi planétilar bar, dep qaraydu? Men mezkur maqalida mushu so’alghimu qisqiche jawab bérip ötimen.

Men aldi bilen ka’inat heqqide qisqiche chüshenche bérip, andin tashqi planéta ademliri heqqidiki mezmunni bayan qilimen.

2-resim: Hazir ka’inatni tekshürüshte eng muhim rol oynawatqan Xabul Alem Téléskopi.

1. NASA ning «Ka’inat we Insanlarning Kélip Chiqish Menbesi Programmisi»

NASA ning In’glizche «The origins program» dep atilidighan bir programmisi bar bolup, NASA ning bu programmini bashlighinida hazir 10 nechche yil boldi. In’glizche «origin» dégen sözning Yulghun Lughitidiki izahati «Menbe, kélish menbesi, kélip chiqish, bashlinish, qandashliq» bolup, NASA ning bu programmisini uning qilmaqchi bolghan ishlirigha asasen terjime qilghanda, méningche u «ka’inat we insanlarning kélip chiqish menbesi programmisi» dégen’ge toghra kélidu. NASA bu programma arqiliq töwendikidek so’allargha jawab isteydu:

--Biz nedin kelduq?

--Yultuzlar bilen galaksilar (yultuzlar toplamliri) qandaq shekillen’gen?

--Yer sharigha oxshash planétilardin bashqisimu barmu?

--Bashqa planétilarda hayatliq yétiship chiqalaydighan shert-shara’it barmu?

--Bizge yéqin ka’inat boshluqidiki yultuzlarni aylinip heriket qiliwatqan planétilarning ichide hazir hayatliq bar planétilarmu barmu?

Insanlar yuqiriqidek so’allarni sorashni bashlighili hazirghiche bir qanche ming yil boldi. Bu mesilini yéshish üchün, astronomiye mutexessisliri ka’inatning chongqur jaylirini közitidu, waqitning bashlinish nuqtisigha qaraydu, shu arqiliq yéngidin shekilliniwatqan galaksilarni köridu, yaki bolmisa bizge yéqin bolghan ka’inat boshluqidiki yultuzlarning etrapini ayliniwatqan, hemme jehettin biz yashawatqan yer sharigha oxshaydighan planéta sistémilirining bar-yoqluqini tekshüridu. NASA «ka’inat we insanlarning kélip chiqish menbesi programmisi» dégen programma ichide bir qatar alem téléskoplirini alem boshluqigha chiqirip, yuqiridiki so’allargha jawab izdeydu. 2009-yili 7-Mart küni alem boshluqigha chiqarghan «Keplér alem téléskopi» ashu téléskoplarning biri bolup, bu téléskop 2013-yili 15-Awghust küni ishtin toxtitildi. 2014-yili Öktebir éyighiche alimlar Képlerdin paydilinip jezmleshtürülgen tashqi planétilardin 989 ni, tashqi planéta kandidatliridin 3213 ni tapti. Hazirqi pilanda NASA 2016-yili «Jéyms Wéb Alem Téléskopi» (James Webb Space Telescope, JWST) ni alem boshluqigha chiqarmaqchi. Bu téléskoplar tashqi planétilarni biwasite körelmeydighan bolup, bundaq bolushtiki sewebler heqqide men özümning 2014-yili 15-Awghust küni yazghan «Manga yéngidin bérilgen mukapatlar heqqide» dégen yazmisida azraq chüshenche berdim [2]. Bizning hazir tetqiqat élip bériwatqinimiz tashqi planétilarni biwasite köreleydighan, yasash intayin qiyin bolghan bir yéngi tipliq alem téléskopi bolup [2], hazirqi pilanda uni 2018-yilliri alem boshluqigha chiqarmaqchi. Bu heqte köprek nerse biliwélishqa qiziqidighan qérindashlar mezkur maqalining axirida 2-menbe qilip bérilgen maqalini bir qétim oqup baqsa bolidu.

3-resim: Keplér alem téléskopi.

4-resim: 2016-yilliri alem boshluqigha chiqirilidighan Jéyms Wéb Alem Téléskopining modéli. Bu modélning chong-kichikliki hazir yasiliwatqan téléskopningki bilen asasen oxshash bolup, men bu resimni bir xelq’araliq ilmiy doklat yighinigha barghanda chüshiwalghan.

2. Ka’inatning Tüzülüshi Heqqide

Oqurmenlerning xewiride bolghinidek, biz yashawatqan bu fizikiliq dunya «ka’inat» dep atilidu. Köpinche oqurmenler ka’inatning «galaksi» dep atilidighan yultuzlar topliridin, her bir yultuzlar topi bolsa yultuzlar, ularni aylinip heriket qilidighan planétilar, hemde ashu planétilarni aylinip heriket qilidighan hemrahlardin terkib tapidighanliqini bilidu. Emma, ka’inatta galaksi, yultuz, planéta, we ularning hemrahliridin bashqa nersilermu mewjut.

NASA 2012-yili 13-Iyunda In'glizche «Nuclear Spectroscopic Telescope Array» dep atilidighan, qisqartilip «NuSTAR» dep yézilidighan bir alem téléskopini qoyup bergen bolup, uni NASA merkizi JPL bashquridu [2]. Yuqiri énérgiyilik éks-nuri ka’inattiki eng küchlük hadisilerni közitishte alahide rol oynaydighan bolup, bu téléskop ashundaq éks-nurini ölchesh arqiliq ka’inatni tekshüridu. Shunga u quyashning yüzidiki yalqunluq partilashlar, we néytron yultuz we qara öngkür etrapidiki adettin tashqiri ehwallarni köziteleydu.

Bir guruppa alimlar yéqinda «NuSTAR» alem téléskopini ishlitip ka’inattiki bezi bir nishanlarni tekshürüwatqanda, kütülmigen yerdin 10 dane ghayet zor kölemlik qara öngkürni tépiwaldi. Oxshash rayonni NASA ning «Chandra» (Chandra) we Yawropaning «XMM-Newton» dep atilidighan éks-nuri alem téléskopliri bilen tekshürüsh arqiliq, bu 10 qara öngkürning rastliqini jezmleshtürdi. Bundaq töwen énérgiyilik nur bilen namayan bolidighan qara öngkürler eng deslepte 1962-yili bayqalghan bolup, u chaghda alimlar bundaq nurlarning nedin kéliwatqanliqini chüshinelmigen idi. Hazir bolsa alimlar yuqiriqi yéngi tipliq alem téléskoplirini ishlitip, ularning ka’inattiki ghayet zor kölemlik qara öngkürdin kéliwatqanliqini jezmleshtürmekte. Bu qétim bayqalghan qara öngkürning beziliri bizning quyashning massisidin 17 milyard hesse éghir iken.

Bu bayqash netijisi Amérikida chiqidighan «Astronomiye-fizika zhurnili» (Astrophysical Journal) ning 2013-yili 20-Awghust sanida élan qilin'ghan bolup, u ilmiy maqalining asasliq aptori NASA merkizi JPL din doktor Deniyél Stérn (Daniel Stern) iken.

2013-yili 11-iyun küni, ashu téléskopning bashqurghuchiliridin biri bolghan Deniyél Stérn bizning idaride bir ilmiy doklat berdi. U mundaq 3 nersini otturigha qoydi:

(1) Her bir galaksining merkizide bizning quyashning massisidin nechche on we nechche yüz milyon hesse chong bolghan ghayet chong qara öngkür (black-hole) din birsi bar. Uningdin bashqa, her bir galakside yene köpligen kichik tiptiki qara öngkürlermu bar.

(2) «NuSTAR» téléskop ashundaq chong tiptiki qara öngkürning etrapida yultuzlar oxshimighan yönilish we oxshimighan orbitilarda qalaymiqan uchup yürüydighanliqini bayqidi.

(3) Ka’inatning terkibiy qismi heqqidiki eng yéngi mölcher mundaq: Adettiki maddilar ka’inatning 4 pirsentini, qarangghu madda (dark matter) lar ka’inatning 22 pirsentini, qarangghu énérgiye (dark energy) bolsa ka’inatning 74 pirsentini igileydu.

Töwende men yuqiriqi üch nerse heqqide qisqiche chüshenche bérip ötey:

1) Adettiki madda: Ka’inattiki, jümlidin yer sharidiki barliq jisimlarni teshkil qilghuchi fizikiliq matériyallar adettiki maddilar hésablinidu.

2) Qarangghu madda: Hazir insanlar qarangghu maddining néme ikenlikige qarighanda, uning néme emeslikini yaxshiraq bilidu. Ka’inatta yiraqtiki yultuzlardin chiqqan nurlarning yolini egri siziqqa oxshash égip qoyidighan, yeni tartish küchige ige bolghan, emma téléskoplargha körünmeydighan bir xil madda bar bolup, hazir ashundaq madda «qarangghu madda» dep atilidu. Hazirghiche élip bérilghan ilmiy tekshürüshler yekünlep chiqqan xulasige asaslan'ghanda, ashundaq qarangghu madda ka’inattiki maddilarning 22 pirsentini teshkil qilidu. (1) Yultuz we planétilar közge körünidu, emma bu madda qarangghu bolup, közge körünmeydu. (2) U adettiki maddidin teshkil tapqan qarangghu bulut emes. Adettiki madda «Baryon» (Baryons) dep atilidighan zerrichilerdin teshkil tapidu. (3) U «qarshi-madda» (antimatter) mu emes. Qarshi-madda adettiki madda bilen yughurulghanda gama-nuri chiqiridu. Lékin qarangghu madda undaq qilmaydu. (4) Qarangghu madda nahayiti chong galaksi bilen oxshash hejimdiki qara öngkür emes. Qarangghu maddining tartish küchi keltürüp chiqarghan nurning yolini égiwétish hadisisi (gravitational lensing) ning unchiwala omumiylashqan hadise emesliki qarangghu maddining chong hejimdiki qara öngkür emeslikini ispatlaydu.

3) Qarangghu énérgiye: Ka’inat hazirmu toxtimay kéngiyiwatidu (men bu heqte maqalining kéyinki qismida azraq toxtilimen). Ashundaq kéngiyishni keltürüp chiqiriwatqan nerse qarangghu énérgiyidin ibaret. Bu énérgiyining néme ikenliki insanlargha hazirche téxi ayding emes. Bizning bilidighinimiz peqetla ka’inatning toxtimay kéngiyishige sewebchi boluwatqan nerse ashu qarangghu énérgiyidin ibaret bolup, u ka’inatning 74 pirsentini igileydu. Ka’inattiki boshluqlarning ichining quruq emeslikini tunji qétim tonup yetken kishi Éynishtéyndin ibaret. Hazir nurghun orunlar qarangghu énérgiyini éniqlap chiqish yolida toxtimay tirishiwatidu. Ashu meqset üchün ishlitidighan alem téléskoplirimu köplep yasiliwatidu.

3. Ka’inat Hazirmu Toxtimay Kéngiyiwatidu

Ka’inattiki zor özgirish heqqide burun mundaq 3 xil perez otturigha qoyulghan:

1) Ka’inat hazirmu toxtimay chongiyiwatidu.

2) Chong partilashtin kéyin ka’inat bir mezgil chongiyip, kéyin bir xil chongluqta turup qalghan bolup, hazirmu ashu halitini saqlawatidu.

3) Ka’inat hazir kichiklewatidu. U mushu boyiche méngip, eng axirida bir nuqtigha aylinip tügeydu.

Astronomiye sahesidiki mutexessisler bu mesile üstide uzun muddet ilmiy tetqiqat élip bérip, yuqiridiki 1-perezning toghriliqini ispatlap chiqti. Yeni, ka’inat hazirmu toxtimay kéngiyiwatidu, hemde uning kéngiyish tézlikimu barghanséri yuqirilawatidu.

Chong partilashqa hazirgha qeder 13.8 milyard yil boldi. Méning bilishimche, alimlar ka’inatning ötmüshini tekshürüp, chong partilash yüz bérip, 700 milyon yil ötkendin tartip hazirghiche bolghan ariliqtiki ka’inatning chongluqidiki özgirishlerni toluq éniqlap chiqip boldi. Bu jeryanni hazir alimlar bir «waqit istrélkisi» (the arrow of time) resimi arqiliq chüshendüridu.

Astronomiye alimlirining mölcherlep we hésablap chiqishiche, ka’inatta 200 milyard galaksi bar bolup, biz turuwatqan saman yoli galaksining özidila 200 milyard yultuz bar . Ka’inat hazirmu nahayiti téz sür'ette kéngiyiwatqan bolghachqa, turghun yultuzlar bir-biridin yiraqlishiwatidu. Ka’inatta toxtimay u yer bu yerlerge uchup turidighan yultuzlarmu bar bolup, undaq yultuzlar bezi yultuzlargha yéqinliship, yene beziliridin yiraqlap turidu. Alimlarning yéqinda bayqishiche, ka’inattiki pütün yultuzlarning yérimi birer galaksige tewe emes bolup, ular galaksilar arisida erkin yötkilip turidiken [4].

Men 2014-yili 9-ayning 12- küni «Ka’inatning chongluqi qanchilik?» dégen témida bir parche maqale teyyarlap, töwendiki so’allargha jawab berdim [5]:

1)Alemning hazirqi kéngiyish sür'iti qanchilik?

2) Ka’inatning chongluqi qanchilik?

3) Melum bolmighan chong ka’inat ichidiki melum bolghan kichik ka’inat perizi

4) Hazir alem téléskopi bilen qanchilik yiraqliqni körgili bolidu?

Bu maqalining tor adrési maqalining axiridiki 5-menbede bar bolup, bu maqalini téxi oqup baqmighan qérindashlargha uni bir qétim oqup béqishni tewsiye qilimen.

Men 2014-yili 18-Iyul küni yazghan «Isra – mi’raj weqesi we köp-ka’inat perezliri» dégen maqalida hazir dunyada mewjut bolup turuwatqan köp ka’inat nezeriyisi we perezlirini qisqiche tonushturdum [6]. Bu maqalining tor adrési 6-menbe qilip maqalining astida bérilgen bolup, körmigen oqurmenlerdin ashu yazmini bir qétim oqup béqishni ümid qilimen.

4. Tashqi Planéta Ademliri Mewjutmu?

Yuqirida tilgha élin’ghinidek, NASA dikiler ka’inatta hayatliq bar bolghan tashqi planétilar choqum mewjut dep qaraydighan bolup, NASA bizning quyash bilen bolghan ariliqi 30 nur yili kélidighan sharsiman rayondiki yultuzlarni tekshürüshni alliqachan bashlap boldi. Emma NASA hazirghiche üstide hayatliq bar tashqi planétilardin birerni tépip, uningda rastla hayatliq barliqini téxi resmiy jezmleshtürüp bolalmidi. Tashqi planéta kishiliridin birersimu téxiche yer sharini ziyaret qilip kélip baqmidi. «Uchar texse» heqqide dunyada her xil söz-chöchekler tarqilip yürgili uzun boldi, hemde nurghun kinolarmu ishlendi. Lékin uning rastla mewjutluqi téxiche ispatlinip baqmidi. Men bu heqte bir azdin kéyin mexsus toxtilimen.

1977-yili, NASA alem boshluqini tekshüridighan, In'glizche «Voyager» («seperchi» dégen menide) dep atilidighan 2 seperchini qoyup berdi. Bu seperchilerning esli wezipisi «Yupitér» bilen «Saturn» din ibaret ikki planétini tekshürüsh bolup, ular bu wezipini 1981-yili ghelibilik orunlighandin kéyin, ularning wezipisi uzartilip, dawamliq türde quyash sistémisining eng chétige qarap uchushni dawamlashturdi.

Bu 2 seperchi quyash sistémisidiki chong planétilarning hemmisini tekshürüp boldi. Seperchi-2 sekkiz planéta ichidiki quyash bilen bolghan ariliqi eng yiraq bolghan néptunning qéshidin 1989-yili 8-ayning 25-küni ötti. Hazirghiche NASA quyashning tartish küchining sirtighiche barghan alem tekshürgüchiliridin jem’iy tötni qoyup bergen bolup, burunqi ikkisi «Pyonur 10» we «Pyonur 11» (Pioneer 10, Pioneer 11) dep atalghan idi. Lékin, bu ikki seperchi aldinqi ikkisidinmu éship chüshüp, insanlar yasap alem boshluqigha chiqarghan nersiler ichide eng yiraqqa barghan nersige aylandi.

Bu ikki seperchining üstide birdin altun texse bar bolup, uning di’amétiri 30 santimétir kélidu. U petipun texsisige oxshap kétidighan bolup, uninggha yer sharidiki hayatliq bilen medeniyetning köp xilliqini eks ettüridighan resimlerdin 115 parche resim, we her xil awazlar qachilan'ghan. NASA ning undaq qilishtiki meqsiti bashqa planétilardiki hayatliqlar uchrap qalsa, ularni mushu arqiliq qarshi élish idi. Qachilan'ghan awazlarning ichide oxshimighan medeniyetning oxshimighan dewrdiki muzikilirimu qachilan'ghan. U altun texsining bir nusxisi bizning idaride bar bolup, uninggha 28 milletning tilida bashqilarni qarshi élish awazi qachilan'ghan iken. Men JPL gha xizmetke kirip uzun ötmeyla, héliqi altun texsige qachilan’ghan awazlarni bir qétim anglap chiqtim. Ularning ichide «salam» dégen awaz bilen «selam» dégen bizge tonushluq bolghan ikki söz chiqti. Men ularning biri Uyghurche oxshaydu, dep nahayiti xushal bolup, u 28 milletning tizimlikini oqup chiqtim. Netijide yuqiriqi ikki sözning biri Türkche, yene biri bolsa Erebche ikenlikini bildim. Eger NASA kelgüside mushuninggha oxshash alem uchqurliridin yene mangdurup qalsa, uninggha Uyghurchinimu kirgüzüshke choqum tirishimiz, elwette.

Amérika géo-fizika birlikining xelq'araliq ilmiy tetqiqat zhurnili «géo -fizika tetqiqati» zhurnilining 2013-yili 3-aydiki sanigha bésilghan bir ilmiy maqalide éytilishiche, «Seperchi-1» 2012-yili 8-ayning 25-küni quyash sistémisining chégrisidin ötüp ketken. U yerning bizning quyash bilen bolghan ariliqi 17.6 milyard kilométir iken. U maqalining aptorlirining déyishiche, seperchi-1 ning üstidiki bir ölchesh eswabi ölchewatqan radi’atsiyining küchlüklükide nahayiti chong özgirish bolghan. Yeni gheyriy ka’inat nuri (anomalous cosmic rays) biraqla ajizlap, yultuzlarning ka’inat nuri (galactic cosmic rays) biraqla küchiyip ketken. Seperchi-1 ning üstidiki xewerlishish üsküniliri mushundaq signalni mikro-dolqun arqiliq yer sharigha qaritip tarqitidu. Yer sharida di’amétiri 34 métirdin 70 métirghiche bolghan üch chong mikro-dolqun anténnasi ishlitidighan, yer sharidiki oxshimighan üch jaygha orunlashturulghan «Chongqur alem boshluqi xewerlishish tori» (Deep Space Networks) bar bolup, héliqidek signallarni ashu üsküniler yighiwalidu.

NASA 2013-yili 13-Séntebir küni pütün dunyagha «Seperchi-1» ning quyash sistémisidin ayrilghanliqini resmiy jakarlidi [8]. Seperchi-1 ni bizning idarimiz JPL yasighan bolup, uni hazirmu JPL bashquridu. Seperchi-1 ning quyash sistémisidin resmiy ayrilghanliqini ispatlaydighan sanliq melumatlar dunyagha dangliq «Ilim-pen zhurnili» (Science Journal) eng yéngi sanigha bésilghan bolup, 2013-yili 13-Séntebir küni Amérikidiki barliq chong axbarat organliri mushu ishni xewer qildi.

Qisqisi, tashqi planéta ademliri Seperchi-1 bilen Seperchi-2 din ibaret ikki alem uchquri 1977-yilidin bashlap tarqitiwatqan signallargha téxiche jawab qayturmidi.

Tashqi planéta ademliri téxiche bizni izdep kelmidi, shunga biz ularni izdewatimiz. NASA diki bezi alimlar bizning idaride ilmiy doklat bergende, kimning kimni izdep kelgenlikini ölchem qilip turup, «Tashqi planétilarning ademliri bizdin bekrek eqilliq emes. Eger ular bizdin bekrek eqilliq bolghan bolsa, ular bu chaqqiche bizni izdep kélip bolghan bolatti. Ular kelmigenliki üchün, hazir biz ularni izdewatimiz», dédi.

5. «Namelum Uchar Texse» Mesilisi

Uyghur qérindashlar mendin eng köp soraydighan so’allarning ichide mundaq bir so’almu bar: Uchar texsiler rastla barmu? Men hazirghiche bu so’algha asasen ayrim-ayrim jawab bérip keldim. Hemde ka’inat heqqide yazghan bir qanche maqalilerdimu ular toghrisida qisqiche toxtilip ötüp kettim. Men mezkur maqalida özüm igiligen we bilidighan bir qisim uchurlarni qisqiche tonushturup ötey.

NASA ning uchar texse ishlirigha tutqan hazirqi meydani mundaq [9]: 1947-yilidin 1969-yilighiche, NASA «kök depter qurulushi» (Project Bluebook) dégen isim astida, konkrét ishlarni Amérika hawa armiyisining élip bérishi bilen, uchar texsilerni tekshürüp tetqiq qilish qurulushini élip barghan. Ashu ariliqta, «uchar texsilerni körüsh» weqesidin 12618 weqe tizimgha élin'ghan. Bu weqelerning qandaq weqe ikenliki asasen éniqlan'ghan bolup, «éniqlanmighan» liridin peqet 701 weqela qalghan. Yeni, uchar texse weqelirining 94.5 pirsenti yalghan bolup chiqqan bolup, qalghan 5.5 pirsentining rast-yalghanliqi éniqlanmighan. Shundaq bolsimu, bu qurulush 1969-yili 17-Dékabir küni emeldin qaldurulghan. Amérika hökümiti bu qararni Kolorado Uniwérsitétining bir parche tekshürüsh-tetqiqat doklati, Amérika Ilim-Pen Akadémiyisining bir parche doklati, we Amérika hawa armiyisining 1940-yilliridin 60-yillirighiche élip barghan ishliri üstidiki bir parche doklatigha asasen alghan.

1977-yili Amérika hökümiti NASA gha uchar texsilerni tekshürüshni eslige keltürüshning zörüriyiti bar-yoqluqi heqqide bir doklat teyyarlashni tapshurghan. NASA shuningghiche yighilghan hemme matériyallar üstide bir teltöküs tekshürüsh élip bérip, tashqi planétilardin kelgen uchar texsining mewjutluqini ispatlaydighan héch qandaq ishenchlik pakitlarning yoqluqini, shunga uchar texsiler üstidiki tekshürüp-tetqiq qilishni eslige keltürüsh arqiliq héch némige érishkili bolmaydighanliqini otturigha qoyghan.

Amérika hökümitining uchar texse tetqiqatini toxtitip qoyushta otturigha qoyghan sewebliri mundaq:

(1) Amérika hawa armiyisi doklat qilghan, tekshürgen, we bahalap chiqqan uchar texse weqelirining héch qaysisi Amérikining dölet bixeterlikige tehdit bolalmaydu.

(2) Amérika hawa armiyisi «namelum uchar texse» (Unidentified Flying Object, UFO) dégen katégoriyige kirgüzüp doklat qilghan yaki bayqighan weqeler ichide, hazirqi zaman ilim-pen bilimlirining sirtidiki tereqqiyat yaki prinsiplargha wekillik qilidighan ishlardin birersimu mewjut emes.

(3) Kishiler körüp, «namelum uchar texse» dep qarighan nersilerning tashqi planétilardin kelgen nerse ikenliki heqqide héch qandaq ispat yoq.

Amérika yuqiridiki qurulush jeryanida toplighan matériyallarning hemmisi 1977-yilidin kéyin ashkara qiliwétilgen bolup, ularni hazir her qandaq adem Amérika dölet arxip idarisige bérip körse boluwéridu.

Uyghur tordashlarning ichide «Amérika uchar texsige a’it uchurlarni qattiq kontrol qilip, ularni sirttin yoshuruwatidu», dep inkas yéziwatqanlar az emes. Men ashu qérindashlarning yuqiridiki mezmunlargha alahide diqqet qilishini ümid qilimen. Men hazir tashqi planétilarni tapidighan yéngi téxnologiye berpa qilish ishi bilen shughulliniwatimen. Biz ashu yéngi téxnologiyige a’it uchurlarni intayin mexpiy tutimiz. Emma NASA ka’inatni tekshürüp, bayqighan yéngiliqlarni shu waqitning özidila dunyagha xewer qilip tarqitiwétidu. Shunglashqa bu jehette bek gumanxor bolup kétishning hajiti yoq.

Maqalining axirida 10-menbe qilip tizilghan In'glizche tor bétide uchar texse tetqiqatini hazirghiche élip bériwatqan teshkilatlar shu teshkilatlarning döliti boyiche tizilghan bolup, uningda Amérika, Rusiye, Firansiye qatarliq 8 döletning ismi, we 30-40 teshkilatlarning ismi bar iken. Ularning ichide hazir qanchisi dawamliq mewjut bolup turuwatidu, hemde ularning ichide qanchisi hökümet qarmiqidiki resmiy teshkilatlar, u manga melum emes (uchar texse ishliri bilen shughulliniwatqan resmiy teshkilatlargha qarighanda, ishtin sirtqi heweskarlarning teshkilatliri köp sanni igileydighandek qilidu). Qiziqidighan we In'glizche bilidighan qérindashlarning ashu tor betlerge özliri qarap béqishini tewsiye qilimen.

Maqalining axiridiki 11-menbede NASA deslepte «uchar texse» dep oylap, kéyin tekshürse undaq emes bolup chiqqan bir hadise bayan qiliniptu. Uningda bir qanche parche resimlermu bar iken.

Maqalining axiridiki 12-menbede körsitilginidek, dölet bashliqliri we her xil cholpanlar ichidimu «Méni uchar texse ademliri tutup élip kétip, kéyin qoyuwetken», deydighanliri bar iken.

Qisqisi, Amérika hökümiti hazir «Namelum Uchar Texse» dégen nersini étirap qilmaydighan bolup, u heqtiki tetqiqatnimu xéli burunla toxtitiwetken.

6. Amérikidiki «Tashqi Planétiliqlar Igiliwalghan Jay» yaki «51-Rayon»

Amérikidiki chong-chong axbarat orunlirining hemmisi 2013-yili 16-Awghust küni «51-Rayon» dep atalghan bir yer toghrisida xewer berdi [13]. Bu yer Amérika Néwada (Nevada) shtati Las Wégas (Las Vegas) shehirining 150 kilométir shimalidiki bir jayda bolup, Amérika hökümiti bu yerge 1955-yili «51-Rayon» dégen namni bérip, uni intayin yuqiri derijide mexpiy saqlap kélidu. Uzun yillardin buyan kishiler bu yerdin bir xil ghelite uchqurlarning uchup chiqiwatqanliqi we ularning asmandin mushu yerge uchup chüshüwatqanliqini körüp, bu yerge «tashqi planétiliqlar igiliwalghan jay» dep nam bérip kélidu. Néwada shtatining hökümitimu ashu yerge baridighan bir chong yolgha «tashqi planéta téz sür'etlik yoli» dep isim qoyup qoyidu. Bu yerge dunyaning her qaysi jayliridin «uchar texse» ni körmekchi bolghan sayahetchilermu kélip turidu.

Yéqinda Amérika hökümiti «51-Rayon» ning mexpiyetlikini ashkarilidi: 1950-yilliri Amérika hökümiti bu yerde «U-2» namliq jasusluq ayropilanlirini sinaq qilghan we ishlep chiqarghan. Sowét ittipaqining bilip qélishidin saqlinish üchün, Amérika héch qandaq insan qedem basmaydighan mushu jayni tallighan iken. Bu ayropilan bashqa ayropilanlardin köp égizlikte uchidighan bolup, kün olturup, bashqa ayropilanlar qarangghuda uchup yüridighan waqitlarda bu ayropilan uchsa, uninggha quyash nuri tégip, qarangghuda bir nerse asmanda nur chaqnitip uchup yürüwatqandek körünidiken. Shunga kishiler kéchide bu yerdin asman'gha uchup chiqip kétiwatqan, we asmandin bu yerge uchup chüshüwatqan bir xil nurni körüp, bu yerge «tashqi planétiliqlar igiliwalghan jay» dep nam bergen iken. «51-Rayon» dégen söz «musteqilliq küni» ge oxshash bezi bir fantaziye kinoliridimu tilgha élinidiken.

Bir qisim tordashlar mendin «51-Rayon» ning néme ikenlikini sorap kéliwatqan bolghachqa, men bu heqte yuqiriqi chüshenchilerni bérip qoydum.

7. Tashqi Planétining Sani Burunqi Mölcherlerdin Köp Iken

Men 2013-yili 24-Awghust küni torgha chiqarghan bir parche maqalemde NASA ning tashqi planétilarni tépish üchün ishlitidighan Keplér alem téléskopi ishleshtin toxtighanliqini xewer qilghan idim. Gerche u téléskop ishtin toxtighan bolsimu, u yer yüzige mangdurup bergen resimler we ilmiy uchurlar üstidiki tekshürüsh we tetqiqatlar izchil türde dawamliship kelgen bolup, Amérikidiki tetqiqatchilar tashqi planétilar heqqide toxtimay yéngi sirlarni bayqawatidu [14]. Ashundaq bayqashlarning biri 2013-yili 4-Noyabir küni élan qilin'ghan bolup, bu qétim tarqitilghan uchurgha asaslan'ghanda, saman yoli galaksisidiki yer sharigha oxshash janliqlar yashiyalaydighan tashqi planétilarning sani 40 milyardtek bolush éhtimalliqi bar iken. Maqalining béshida tilgha alghinimdek, aldinqi 20 yildek waqit ichide astronomiye mutexessisliri 2000 gha yéqin tashqi planétilarni tépip jezmleshtürüp boldi. Keplér alem téléskopi bolsa normal ishligen 4 yil jeryanida 3500 dane tashqi planéta kandidatlirini tizimlap chiqti. Bu planétilarning ana yultuzi ichidiki bizge eng yéqin yultuzning biz bilen bolghan ariliqi 12 nur yili bolup, biz uni közimiz bilen biwasite köreleymiz. Bu qétim Kaliforniye Uniwérsitétining Bérkéléy shöbisining bir doktorluq oqughuchisi qatarliq bir guruppa tetqiqatchilar Keplér téléskopi yighqan 42000 dane yultuzlarning bir qismining uchurlirini tekshürüp, jem’iy 603 planéta tapqan. Ularning ichidiki 10 planétining di’amétiri yer shari di’amétirining bir hessisidin ikki hessisigiche kélidiken. Hazir alimlar yene bir qanche on yil ichide ikkinchi yer sharining tépilip qélish éhtimalliqi barliqini otturigha qoymaqta.

Bu yerde «nur yili» dégenni azraq chüshendürüp ötsem, «nur yili» déginimiz astronomiyide ishlitilidighan bir ariliq birliki bolup, u nurning bir yil waqit ichide basidighan musapisini körsitidu. Ka’inattiki jisimlarning ariliqliri bek yiraq bolghachqa, undaq ariliqlarni biz adette ishlitidighan uzunluq birliki «métir», «kilométir» bilen ölchep bolghili bolmaydu. Mesilen, bizge axshimi asmanda körünidighan yultuzlarning ichidiki bizge eng yéqin yultuzning biz bilen bolghan ariliqi 4.26 nur yili bolup, bir nur yili töwendikidek uzunluqqa teng:

Bir nur yili déginimiz (365 kün) x (24 sa’et) x (60 minut) x (60 sékunt) x (300000 kilométir/sékunt) bolup, bu yerdiki eng axirqi san nurning tézlikidin ibaret. Yeni nur bir sékuntigha 300 ming kilométir ariliqqa mangidu. Yuqiriqi sanlarni öz-ara köpeytsek (yuqiridiki " x " köpeytish belgisi):

Bir nur yili = 9,460,730,472,580,800 métir

8. Islam we Musulmanlar Tashqi Planéta Ademlirining Mewjutluqigha Qandaq Qaraydu?

Yéqinda bezi Musulman yashlar melum bir yighilishta Yasir Qazidin yuqiridiki so’alni sorighan bolup, Yasir Qazi bergen jawabning sin höjjiti aldinqi 2-Noyabir küni Yutyub (YouTube) qa chiqirildi. Men maqalining mezkur qismida Yasir Qazi bergen jawabning asasiy mezmunini bayan qilip ötimen [15].

Biz Musulmanlar «tashqi planéta ademliri (aliens) barmu?» dep sorimaymiz. Uning ornigha «Allah bashqa hayatliqlar yaki mewjudiyetler (beings) nimu yaratqanmu? Yaki biz Allah yaratqan birdin-bir mewjudiyetmu? » dep soraymiz. Bu so’alning jawabi mundaq: Bu ishning qandaq ikenlikini biz bu dunyada menggü bilelmeslikimiz mumkin, hemde bu ishning yene bir dunyada qandaq ikenlikige biz anche perwa qilip ketmeslikimiz mumkin. Emma, bu mesilini aydinglashturuwélish nahayitimu muhim.

Ibni Teymiye qatarliq bir qisim ölimalar «Allah bashqa xildiki hayatliqlarnimu yaratqan», dep qaraydu, hemde bu ishni Allahning mukemmelliki ikenliki bilen baghlaydu. Eger biz «Allah peqet biz insanlarnila yaratqan, biz tügisek, bizge oxshash mewjudiyetlermu tügeydu», dep qarisaq, «Allah hayatliqlarni toxtimay yaritip turidu» dégen uqum bilen qarshilashqan bolup qalimiz. Ibni Teymiye bundaq qarash Allahning qedir-qimmitini chüshürgenlik bolup qalidighandek héssiyatta bolghan. U «Allah hayatliqlarni toxtimay yaritip kelgen, hemde buningdin kéyinmu toxtimay yaritip turidu», dep oylighan. Uning neziride, bizning bilidighinimiz peqet biz hazir yashawatqan mushu dunyadinla ibaret bolup, bizdin burun ötken dunya bilen bizdin kéyin kélidighan dunyalarmu mewjut. Allahning bashqa xildiki hayatliqlarni yaritishi biz bilen bir dewrde yüz béremdu, yaki bashqa dewrlerdimu, Ibni Teymiye bu heqte héch néme démigen. Bashqa dunyalarning mewjut bolushi, we bashqa xildiki hayatliqlarning mewjut bolushi bizning dewrimizde yüz béridighanliqini inkar qilidighan birer pakit yoq.

Allahning bashqa mewjudiyetlernimu yaritidighanliqini ilgiri süridighan bezi pakitlar bar. Emma bu ish bizdin burun yüz béremdu, biz bilen oxshash waqitta yüz béremdu, yaki bizdin kéyin yüz béremdu, Qur’anda bu heqte héch néme déyilmigen (Yasir Qazi bu yerde «mushu dunya» dégende biz yaritilghan waqittin bashlinip, qiyamet künigiche dawam qilidighan dunyani közde tutqan). Emma, Qur’an bashqa mewjudiyetlerningmu barliqini körsitip bériwatqan (might, possibly suggest) bolushi mumkin. Undaq dep körsitip bermeywatqan bolushimu mumkin. Buning ispati mundaq:

(1) Allah Qur’anda özining biz menggü bilelmeydighan nersilerni yaratqanliqini tilgha alidu: «Allah atni, xéchirni we éshekni minishinglar üchün we zinnet üchün yaratti, Allah yene siler bilmeydighan nersilernimu yaritidu (16:8, 269-bet).» Yeni u nersilerni biz közimiz bilen körelmeymiz. Insanlar hazirmu her küni dégüdek yéngi nesildiki janliqlarni bayqawatidu. Emma Allahning közde tutqini u janliqlar emes, bashqa nersilerdur [16].

(2) Allah Qur’anda «Asmanlarning, zéminning yaritilishi we u ikkiside janliqlarning yéyilishi Allahning (qudritining) delilliridindur, Allah eger xalisa, ularni jem’iy qilishqa qadirdur (42:29, 487-bet)», deydu. Allah bu yerde janliqlar peqet yer sharighila tarqitilghanliqini emes, belki pütün «samawat» qa tarqitilghanliqini tilgha alidu. Bu yerdiki «samawat» dégen söz biz bilidighan asmanning nérisidiki jaylarnimu öz ichige alidu. Allah bu yerde janliqlarni ashularning hemmisige tarqatqanliqini, eger özi xalisa ularni derhal bir jaygha yighalaydighanliqini bayan qilidu. Köp sanliq ölimalar Allahning bu yerde «hemme janliqlarni bir jaygha yighish» sözide közde tutqini qiyamet künidiki ishlar, dep qaraydu. Biz uni «Allah hemme janliqlarni yaratqan, hemde eger özi xalisa ularni bir yerge jem qilalaydu», dep chüshensekmu boluwéridu. Til nuqtisidin élip éytqanda, mushu ikki xil chüshendürüshning her ikkisini qobul qilishqa bolidu.

(3) Allah yaratqan bashqa janliqlarningmu barliqining eng küchlük ispati töwendiki ayettin ibaret: «Shek-shübhisizki, biz Adem balilirini hörmetlik qilduq, ularni quruqluqta (ulaghlargha) mindürduq, déngizda (kémilerge) chiqarduq, ularni shérin yémeklikler bilen riziqlandurduq, ularni mexluqatlirimizning nurghunidin üstün qilduq (17:70, 290-bet).» Bu yerdiki eng muhim söz «biz insanlarni özimiz yaratqan bashqa nurghun nersilerdin üstün qilduq» dégen sözdin ibaret. Bu ayetning mezmunidin qarighanda, biz insanlar bashqa bir qisim mexluqatlardin üstün turidikenmiz, emma biz eng üstünki orunda turmaydikenmiz (Yasir Qazi bu sözlerni Erebche ayetni eynen chüshendürgende dédi). Yaritilghan janliqlarning ichide biz insanlar eng üstün turimiz. Perishtiler bilen jinlar bizdin kéyin turidu. Yuqiridiki ayette déyilishiche, biz insanlar yaritilghan bashqa nurghun mexluqatlardin üstünrek orun’gha qoyulghan, emma bashqa barliq mexluqatlardin üstün orun’gha qoyulghan emes. Qisqisi, bu yerde bir yüzde-yüz éniq bolup ketmigen chüshenche bar.

Xulasilisek, Qur’anda meyli bizdin burun bolsun yaki bizdin kéyin bolsun, ishqilip bizdin bashqa mexluqatlarningmu yaritilghanliqi heqqide éniq bayan yoq. Emma, Ibni Teymiye qatarliq bir qanche dangliq étiqadshunaslar «Allahning bizdin bashqimu nurghun mexluqatlarni yaratqanliqi we hazirmu toxtimay yaritiwatqanliqi, biz insanlarning bolsaq peqet ashu mexluqatlarning ichidiki birsi bolushimiz, Allahning qedir-qimmitige mas kélidu», dep qaraydu. Nechche yilning aldida Musulman emes Jon Xuwér (Jon Hoover) isimlik bir gherblik ziyaliy Ibni Teymiyening mushundaq idiyisi heqqide mexsus bir parche ilmiy maqale yézip élan qildi [17].

Yasir Qazining dégenliri mushu yerde axirlashti.

9. Axirqi Söz

Yuqirida bayan qilip ötkinimdek, hazirghiche tashqi planéta ademliri yaki tashqi planétidiki bashqa janliqlardin bireri téxiche bayqalmidi. Emma Amérika hökümiti we NASA diki xadimlar janliqlar yashash éhtimalliqi bar bolghan tashqi planétilarning barliqigha qet’iy ishinidu, hemde ashundaq planétilarni tépish ishigha zor miqdarda meblegh ajritip, nahayiti talantliq mutexessislerdin teshkil tapqan bir qoshunni ishqa sélip, nahayiti qattiq tirishiwatidu. NASA ning hazirqi küresh nishani ka’inatning biz bilen bolghan ariliqi 30 nur yilining ichide bolghan da’ire ichidiki üstide hayatliqlar yashiyalaydighan planétilarni tépip, andin ashu planétilarning xususiyetlirini éniqlap chiqish. Yeni, ularning di’amétiri, massisi, ana yultuzi bilen bolghan ariliqi, hawasining terkibiy qismi, témpératurisi, su miqdari we shuninggha oxshash bashqa paramétirlirini éniqlap chiqish. Hazirghiche wujudqa keltürülgen téxnikilar bilen yuqiridiki ölcheshlerning hemmisini élip barghili bolidu.

Emma, men hazirghiche NASAning ashundaq planétilarni tapqandin kéyin, hemde ularning xususiyetlirini éniqlap chiqqandin kéyin, kéyinki qedemlerni qandaq alidighanliqi toghrisidiki pilanliridin birerni anglap baqmidim. Yeni, bizge eng yéqin yultuz bizdin 4.26 nur yili yiraqliqta bolup, qalghan yultuzlar uningdinmu yiraq bolghachqa, biz hayatliq bar tashqi planétidin birerni tapqan teqdirdimu, hazirqi téxnika bilen biz u planétini ziyaret qilip baralmaymiz. Chünki, eger biz nur tézliki bilen her bir sékuntigha 300 ming kilométir yol mangsaq, bizdin 10 nur yili yiraqliqtiki bir tashqi planétigha bérish üchün 10 yil waqit kétidu. Hazirqi alem uchqurliri sa’itige aran nechche 10 ming kilométir tézlik bilen mangalaydu. Eger NASA kéyinche bu heqte birer pilan tüzüp qalsa, men oqurmenlerni uningdin öz waqtida xewerdar qilimen.

Hazirghiche xelq’arada «Yer sharigha oxshiship qalidighan, üstide hayatliq mewjut bolush éhtimali bar tashqi planétidin biri bayqaldi», dégen’ge oxshash xewerler bir qanche qétim tarqilip boldi. Alimlar u planétilarni biwasite körüp, uning üstide hayatliqning barliqini jezmleshtürgen ish yoq. Yeni, yuqiriqidek xewerler jezmleshtürülgen pakit bolmastin, közitish we ilmiy hésablash asasida keltürüp chiqirilghan ilmiy perezdinla ibaret. Men mushu maqalining axirida körsitip qoyghan 2-menbede chüshendürüp ötkinimdek, tashqi planétilarni biwasite körüp, uning üstide hayatliq mewjut bolup turalamdu-yoq, dégenni éniqlaydighan téléskop hazirche téxi layihilesh basquchida bolup, méning qilidighan asasliq ishimmu ene shu téléskopning ishidur.

Allah xalisa men Uyghur diyaridiki qérindashlarni bu jehettiki yéngiliqlardin dawamliq öz waqtida xewerdar qilip turimen.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini bergen asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.

Paydilinish Matériyalliri:

[1] Planet Quest

http://planetquest.jpl.nasa.gov/

[2] Bilimxumar: «Manga yéngidin bérilgen mukapatlar heqqide»

http://bbs.misranim.com/thread-128246-1-1.html

[2] Bilimxumar: «Ka’inattiki adettiki madda %4, qarangghu madda% 22, qarangghu énérgiye % 74»

http://bbs.misranim.com/thread-107190-1-1.html

[3] Bilimxumar: «Ka’inat hazirmu toxtimay kéngiyiwatidu»

http://bbs.misranim.com/thread-106758-1-1.html

[4] Lost in Space: Half of All Stars Are Rogues Between Galaxies

http://www.space.com/27682-rogue-stars-between-galaxies.html

[5] Bilimxumar: ka’inatning chongluqi qanchilik?

http://bbs.misranim.com/thread-129247-1-1.html

[6] Bilimxumar: «Isra - miraj weqesi we köp-ka’inat perezliri»

http://bbs.izdinix.com/thread-59156-1-1.html

[7] Bilimxumar: «Seperchi-1 namliq alem uchquri quyash sistémisidin chiqip kétishke az qaldi»

http://bbs.misranim.com/thread-107626-1-1.html

[8] Bilimxumar: «NASA bügün Seperchi-1 ning quyash sistémisidin ayrilghanliqini jakarlidi»

http://bbs.misranim.com/thread-111002-1-1.html

[9] Bilimxumar: « Uchar texse we NASA»

http://bbs.misranim.com/thread-108442-1-1.html

[10] http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_UFO_organizations

[11] UFO No Longer Unidentified: 

http://www.nasa.gov/vision/space/travelinginspace/no_ufo.html

[12] Politicians and Celebrities who have encountered Aliens
https://cassiopaea.org/forum/index.php?topic=17719.0

[13] Bilimxumar: « Amérikidiki tashqi planétiliqlar igiliwalghan jay»

http://bbs.misranim.com/thread-109824-1-1.html

[14] Bilimxumar: «Tashqi planétining sani burunqi mölcherdin köp iken»

[15] Do Muslims Believe in Aliens? ~ Dr. Yasir Qadhi

https://www.youtube.com/watch?v=W7yilbA0Mw4

[16] Aliens in the Quran

http://www.answering-christianity.com/aliens_in_quran.htm

[17] Ibn Taymiyya's Theodicy of Perpetual Optimism

http://books.google.com/books?id=ko1Xm0pejVEC&printsec=front_cover

© Copyright 2014 Uyghur Meripet  Torbéti 

Wheelchair