Erkin Sidiq: Netijilik Uyghurlar (17): Abdukerim Toxti

Netijilik Uyghurlar (17)

Maykul Joséfson mundaq deydu (töwendiki 1-resim): «Eger mushu bir tal kichikkine gül quyash nurigha érishish üchün bir yol tapalighan bolsa, sizmu shundaq qilalaysiz. Qet’iy dawamlashturush rohining küch-qudritini hergizmu töwen mölcherlimeng.»

Adettiki kishilerdek körünidighan bezi ademlerning ulughwar ishlarni wujutqa chiqiralishigha seweb bolidighan nerse néme? U bolsimu qaynaq hessiyat yaki qattiq intilish (passion) din ibaret. Bir bashlamchi yaki lidérning hayatida héch qandaq nerse qattiq intilishning ornini alalmaydu.

Töwendiki qattiq intilish heqqidiki 4 heqiqetke qarap chiqip, ularning sizge qandaq paydilarni yetküzeleydighanliqi heqqide oylinip béqing:

(1)Qattiq intilish netije yaritishning birnchi qedimi: Sizning arzuyingiz sizning axirqi menzilingiz yaki teqdiringiz (destiny) ni belgileydu. Adettin tashqiri hayatni yashighan her bir adem ulughwar arzugha ige ademdur. Hemme saheler üchün ortaq bolghan mundaq bir heqiqet bar: Ajiz tilek kishini ajiz netijige érishtüridu. Bu xuddi bir tal kichik ot peqet kichik issiqliqnila peyda qilalighan’gha oxshash. Sizdiki ot qanchiki küchluk bolidiken, sizdiki tilekmu shunche chong bolup, shuning bilen siz érisheleydighan netijilermu shunche zor bolidu.

(2) Qattiq intilish sizning iradingiz (willpower) nimu östüridu: Qattiq intilishning ornini alalaydighan bashqa birer nerse yoq. U sizning iradingizning yéqilghusidur. Eger siz melum bir nersini yéterlik derijide qattiq isteydikensiz, siz uninggha érishish üchün zörür bolghan iradini tapalaysiz. Ashundaq arzugha ige bolushning birdin-bir usuli özingizde bir xil qattiq intilishni yétildürüshtin ibaret.

(3) Qattiq intilish sizni özgertidu: Eger siz bashqilarning siz toghrisidiki chüshenchisi boyiche ish tutmay, özingizning qattiq intilishi boyiche ish tutidikensiz, siz choqum könglingizge pükken arzulargha özingizning barliqini téximu toluq ata qilghan, téximu zor netijilerni yaratqan bir adem bolup chiqalaysiz. Shuning bilen siz bashqilargha téximu zor tesir körsiteleysiz. Eng axirida sizdiki qattiq intilishning bashqilargha körsetken tesiri sizning kishilik xaraktéringizning tesiridinmu zor bolidu.

(4) Qattiq intilish eslide mumkin emes dep qaralghan ishlarni mumkinlikke ige qilidu: Insanlar mundaq yaritilghan: Bir nerse sizning rohingizgha ot tutashturghanda, eslidiki mumkinsizlik ghayip bolidu. Yürikingizdiki bir tal ot hayatingizdiki hemme ishlarni yükseldüridu. Qattiq intilish yaki qaynaq héssiyatqa ige lidérlerning nahayiti ünümdar kélishidiki seweb ene shu. Intayin küchluk intilishke ige, emma maharetke unchiwala bay emes bir lidér nahayiti maharetlik emma qattiq intilishqa ige emes yene bir lidérge qarighanda bekraq netijilik kélidu.

Yuqiridiki 2-mezmun men «Netijilik Uyghurlar (9)» dégen maqalemde tonushturghan Jon Maksiwél (John C. Maxwell) ning «Maksiwél künlük oqushluqi» dégen kitabining 39-béti (3-Féwral küni) ning mezmuni bolup, uning témisi «Özingizning qaynaq héssiyatini östürüng» din ibaret.

Eger men hazirghiche «Netijilik Uyghurlar» dégen téma astida tonushturghan 43 neper qérindishimizning we özümning hazirqidek bir haletke kélish üchün qandaq qilghanliqini yuqiridiki ikki mezmun bilen sélishturup köridighan bolsaq, asasen ularning hemmisi yuqiridiki bir tal kichik güldek boshashmay tiriship, özliri üchün yol achqanliqini, hemde bashtin-axir özliri arzu qilghan ishqa qattiq intilish rohi bilen özining barliqini atighanliqini bayqaymiz. Bu qétim men ashundaq qérindashlarning yene bir yéngi misalini tonushturimen. Bu qétim tonushturidighan ukimiz men hazirghiche tonushturghan 44-qérindishimiz bolup, töwendiki mezmunni hazir Türkiyede oquwatqan inimiz Hesenjan teyyarlap berdi. Men mushu pursettin paydilinip, Hesenjan ukimizgha chin könglümdin rehmet éytimen. Démek, «Netijilik Uyghurlar» dégen témida yollinilidighan mezmunni men emes, tonushturilidighan qérindishimiz özi emes, yene bir, yaki 3-qérindishimiz teyyarlisimu boliwéridu. Men qolidin mushundaq ish kélidighan bashqa qérindashlarningmu manga yardem qilishini, özliri tonuydighan «netijilik Uyghurlar» ning ehwalini yézip chiqip, manga yollap bérishini soraymen.

2-resim: Abdukérimjan Toxti Türkiyening Kir shehirde achqan «ünche éghiz boshluqi ambulatoriyisi» échilish murasimida.

Abdukérimjan toxti 1977-yili 9-ayning1-küni qaramay shehride tughulghan. kéyin a’ilisining xizmet munasiwiti sewebidin poskam néfitlikige köchüp kelgen. Bashlan'ghuch we ottura mekteplerni poskam néfitlikide tamamlighan. 1993-yili Uyghur aptonum rayonluq ma’arip nazariti tunji qarardiki ichkiri toluq ottura mektepni tesis qilip, néfitlik rayonliridinla oqughuchi qobul qilghanda, Abdukérimjan shu yili tunji qarar ichkiri toluq ottura mektepke qobul qilinip, nenjing pidagogika inistitutining toluq ottura mektipide xenzu tilida toluq ottura mektepni tamamlighan. hemde 1996-yilliq aliy mektepke qobul qilinish imtihanida aptonum rayon boyiche 5-oqughuchi, jenubiy Uyghur diyari rayoni boyiche 1-oqughuchi bolup, merkiziy milletler uniwérsitétining teyyarliq bölümige qobul qilin'ghan. méditsina kespide oqush arzusi küchlük bolghan Abdukérimjan teyyarliqni tamamlighandin kéyin, ichkiride yaxshi bir méditsina unwérsitétini tallash imkaniyitige ige bolalmighanliqi üchün, nomuri ichkirdiki dangliq unwérsitétlargha kirishke yetken bolsimu, tibabet kespide oqush arzusi boyiche shinjang tibbiy uniwérsitéti dawalash kespining toluq kurs oqushigha kirgen.

Shinjang tibbiy uniwérsitétide oqush jeryanida diyarimizdiki éghiz boshluqi késellikliri saheside közge körün'gen shexis Adalet Qasimi xanim (Exmetjan Qasimining qizi) bergen éghiz boshluqi késellikliri dersi Abdukérimjanni özige qattiq jelip qiliwalghan. U özining qiziqishi boyiche toluq kursning 2-yili Adalet Qasimining bashchiliqida shinjang tibbiy uniwérsitétide échilghan tunji qarar éghiz boshluqi késellikliri kespige almiship, pütün wujudi bilen oqushqa kiriship ketken.

U oqush dawamida özining kespi derslirini qétirqinip ögen'gendin bashqa, In'giliz tili bilmey turup layaqetlik doxtur bolalmaydighanliqini tonup yétip, In’gliz tilinimu tiriship ögen'gen. Hemde 2001-yili aliy mektep In’gliz tili derije imtihanida 4-derijdin we 6-derijidin ötken. Shundaqla 2003-yili TOEFL imtihanida 577 numur alghan.

U toluq kursni püttürgendin kéyin, En'gliyening Middlesex uniwérsitétida ammiwiy sehiye kespide oqush pursitige irishken. emma éghiz boshluqi késellikliri kespide oqush arzusi küchlük bolghanliqtin, en'gliyege bérishtin waz kechken .

Abdukérimjan 2005-yili oqush istikide Türkiyege kelgen. Türkiyege kelgendin kéyin bir tereptin til ötkilidin ötüsh üchün qattiq teyyarliq qilghan bolsa, yene bir tereptin öz kespide örlep oqush pursitini izdigen. Eyni waqitta Türkiyege kelgen Uyghurlardin doxturluq salahiyitige érishkenler yoq bolup, doxturluq salahiyitige érishish üchün urunup baqqanlar uninggha Türkiyede doxturluq salahiyitige érishishning mumkin bolmaydighanliqini éytqan. bu ishlardin xewer tapqan Abdukérimjan Toxti bir mehel qattiq ümidsizlen'gen.

Emma kichikidinla izchil yaxshi oqughan Abdukérimjan özining eyni yillardiki oqush netijisining yaxshiliqini, we bügün'giche oqush dawamida qatmu-qat qiyinchiliqlar we imtihanlardin muweppeqiyetlik ötkenlikini oylap, qelbide ishench peyda bolghan. shundaqla kesipke bolghan ishtiyaqi uni dawamliq aldigha qarap méngishqa ündigen. Shundaq qilip 2006-yili Türkiyediki uniwérsitétlargha kirish üchün bérilidighan imtihanlardin TCS imtihanida özi oqughan sinipida netijisi 1-bolup, Ghazi uniwérsitétining tibbiy penler fakultiti chish késellikler bölümining chishlardiki buzuqluqlarni dawalash we tüzlesh kespi (口腔正畸, orthodontics) ge doktorluq oqushqa kirgen. shuni chüshendürüp ötüp kétishimiz zörürki, Türkiyediki ma’arip sistémisining periqliq bolishi tüpeylidin, Türkiyede tibbiy kesplerde baklawurluqqa oqushqa kirgen oqughuchilar biwaste magistir aspirant unwani bilen püttürüp chiqidighan bolghachqa (diyarimizdiki 本硕连读), wetende tibbiy uniwérsitétlarda toluq kurs püttürgen oqughuchilar Türkyede biwaste doktorluq oqushqa kiridu.

Oqush dawamida gerche Uyghur oqughuchilar Türk tilini yaxshi bilgendek qilsimu akadémik sewiyide ders élish asan'gha toxtimaydu. u bir tereptin til jehettiki sewiyesini ashurushqa tirishsa, yene bir tereptin kespiy derslirini qétirqinip öginidu. iqtisadiy jehettiki qiyinchiliqlirini enqere shehirining etirapidiki nahiyilerdiki doxturxanilarda kéchilik dijurniliq turush arqiliq qamdaydu.

U eyni waqitlardiki qiyinchiliqlarni eslep mundaq deydu: «mektipimdin 40 kilométir yiraqliqtiki doxturxanilargha bérip, kéchilik dijurnide turup bérettim. kéchilik dijurnide bimarlarning késellik ehwalini közitish we bir qisim dawalashlarni qilghandin kéyin, özümning derslirini teyyarlimisam bolmayti. shunga kéchide aran 2-3 sa’et uxlashqa mejburi idim. etisi tang seherde aptubus bilen öre turup dégidek mektipimge qaytattim. hetta aptubusning tutquchigha ésilip uxlap qalattim. qish künliri enqerede ajayip soghuq bolup kétetti. tapqan pulum yémek-ichmekkila yétidighan bolghachqa, hetta öyni issitishqa gazmu sétiwalalmayttim. olturidighan öyimiz kona bolghachqa bek soghuq idi. Bezide bundaq japa tartqandin oqumay terjimanliq qilaymu-ye, dep ikkilinip qalghan waqitlirimmu boldi. chünki terjimanliq qilghanda pulni asan tapqili bolatti. shundaq waqitlarda özümge «sen Türkiyege terjimanliq qilghili kelgenmiding, yaki doxtur bolghilimu?» dep so’al qoyattim. Insha’allah u künlermu ötüp ketti».

Shundaq dawam qilish bilen birge Türkiye bilen jongguning ma’arip sistémisidiki periqler tüpeylidin, Türkiyede tibabet kesipliride oqumaqchi bolghan chet'ellik oqughuchilar toluq kursta oqughan oqush tarixi we netijisini Türkiyede étirap qildurush imtihanidin ötmey turup Türkiyede doxtur bolush salahiyitige ige bolalmayti. bu dégenlik baklawurluqta oqughan kespiy dersliklerde birmu-bir Türkchide imtihan bérish dégenliktur. Türkiyening ma’arip sistémisining chet'ellik oqughuchilargha bolghan telipi tüpeylidin, tibabet kesipliride toluq kurs we magistir aspirantliqni Türkiyede oqumighan oqughuchilar Türkiyede tibabet kesipliride magistir aspirantliq we doktor aspirantliq oqush üchün kespi dersler oxshash bolmighan nisbette teshkil tapqan «Denklik» imtihan'gha qatnishish telep qilinidu. mezkur imtihan diyarimizdiki "同等学力" ge oxshship kétidu. bu imtihan'gha qatniship baqqan Türkiyediki Uyghur oqughuchilar birdek mezkur imtihanni Uyghur oqughuchilarning Türkiyede doxtur bolushning eng qiyin teripi, dep qaraydu. chünki bu imtihan pütün kespiy derslerdin élinidighan bolup, kespiy derslerning eng qiyin nuqtiliridin teshkil tapidu. nöwette Türkiyede bu imtihandin ötken Uyghurlarning sani 10gha barmaydu. hazirghiche Türkiyediki Uyghur oqughuchilardin 10 gha yetmeydighan oqughuchilarning ötkenliki melum bolghan qiyinliq derijisi yuqiri bu imtihandin Abdukérimjan tunji bolup ötüp, doxtur bolmaqchi bolghan Uyghur oqughuchilar üchün yol achidu.

Tügimes imtihanlar Abdukérimjanni meghlup qilalmaydu. Ekische uni téximu qeyser, tirishchan qilip tawlap chiqidu. uning Türkiyediki hayati asasen öginish we imtihan bérish bilen ötidu. A’ile, perzent we turmush bésimliri uni charchitip tursimu, u oqush netijisi yaxshi bolghachqa Türkiyening TÜBİTAK (diyarimizdiki penler akadémiysige oxshash organ) din oqush mukapatigha érishidu. uning tirishchanliq rohidin yétekchi oqutquchisi qattiq tesirlinip, musapir hayatidiki sirdishigha aylinidu, we dersxanida oqutquchi bolushtin bashqa, turmush we bashqa ishlirighimu qolidin kélishiche yardemde bolidu. doktorluq dissértatsiyisi ghelbilik tamamlan'ghanda, yétekchi oqutquchisi Metin ependi «oghlum, sen shunche uzaqtin kélip, bashqa bir tilda mushundaq ilmiy emgeklerni qilding. sanga apirin. Uyghur tupriqidin sanga oxshash yaxshi oquydighan oqughuchilar kelse, biz qolimizdin kélishiche ulargha yardem bérimiz», deydu. Shundaq qilip 2013-yili azkem 7 yilda doktorluqni tamamlap Türkiyede dölet étirap qilghan tunji doktorluq unwanidiki Uyghur doxtur bolup qalidu.

U hazir üch ambulatoriyide mutexessislik salahiyiti bilen késel köridu. buning ichidiki birini u öz sermayisi bilen shirikliship achqan bolup, 2015-yili 5-ayda Türkiyening Kir shehiride ish bashlidi. Kir shehiride échilghan ambulaturiyining échilish murasimigha mezkur sheherning sheher bashliqi we parlamént ezasi alahide qedem teshirip qildi, we lénta késip tebriklidi.

Biz uningdin «bizning nurghun sewepler tüpeylidin arisaldi boliwatqan, muweppeqiyet qazinish yolida izdiniwatqan, nöwettiki alahide perqliq shara’itlirimizda chiqish yoli tapalmay, rohiy jehettin medet we ilham bérishlerge teshna boliwatqan yashlirimizgha deydighan sözliringiz barmu?» dep sorighinimizda, u mundaq dédi: « biz Uyghurlar eqilliq. Biz eqliy qabilyette bashqa milletlerdin töwen emes. Allah pütün insanlargha eqilni ortaq yaratqan. muhim bolghini özlüksiz tirishchanliq. öginish üchün bir ömürmu yetmeydu. insan özini bir nersige béghishlighandila andin melum netijilerge érisheleydu.»

Nöwette qandashliq munasiwiti tüpeylidin Türkiye chet'eldiki Uyghurlarning nopusi bir qeder köp bolghan dölet bolup turiwatidu. Uyghur oqughuchilarning Türkiyede aliy mekteplerge kirish nisbiti yuqiri bolsimu, bir mezgillik qiyinchiliqlar tüpeylidin, qisqa muddetlik terjimanliq yolini talliwalghan, shundaqla oqushqa kirip bolup, her xil sewepler tüpeylidin melum mezgildin kéyin oqushni tashlawatqan oqughuchilirimizmu köp. Türkiyediki sanimiz köp bolsimu, ilmiy sahelerde utuq qazan'ghan akadémik derijisidiki qérindashlirimizning bekmu az. Shunglashqa biz bu qérindishimizdin alahide pexirlinimiz.

3-resim: Abdukérimjan ghazi uniwérsitétdiki doktorluqta oquwatqan kesipdashliri bilen birge.

4-resim: Abdukérimjan 2013-yili 2-ayda doktorluq dissértatsiyesi yaqlawatqandiki bir körinish.

5-resim: Abdukérimjan doktorluq dissértatsiyidin kéyin yétekchi oqutquchisi we dissértatsiye bahalash hey'etliri ichidiki proféssorlar bilen birge.

6-resim: Kir shehiride achqan «ünche éghiz boshluqi ambulatoriyisi» ning échilish murasimida. Linta késiwatqan Kir shehirining sheher bashliqi we parlamént ezasi. (waqti 2015-yili 5-ay )

8-resim: Abdukérimjan Türkiyening Aqsaray shehiridiki xizmet ornidiki xizmetdashliri bilen birge.

Inimiz Abdukérimjan hazir bexitlik a’ilisi we ikki omaq perzentliri bilen Türkiyening Enqere shehiride yashawatidu.

Bu maqalini héchkimdin sorimay, menbesini körsetken asasta bashqa her qandaq torgha chiqarsingiz, yaki élkitabqa oxshash bashqa her qandaq shekilde ishletsingiz we tarqatsingiz boluwéridu. Bu maqale barliq uyghurlargha mensup.