Erkin Sidiqning Qisqiche Terjimali

[1-Bölum], [2-Bölum], [3-Bölum], [4-Bölum], [5-Bölum]
[6-Bölum], [7-Bölum], [8-Bölum], [9-Bölum], [10-Bölum]
[11-Bölum], [12-Bölum], [13-Bölum], [14-Bölum], [15-Bölum]

12. Shimaliy Kaliforniyediki Post-Doktorluq Tetqiqati

Erkin Sidiqning dokturluq unwanini élip bolghandin kéyinki eng chong arzusi, bir aliy mektepke proféssor bolush idi. Bundaq bolushning bir sewebi, u oqutquchiliqqa intayin qiziqidighan bolsa, yene bir sewebi uning her yili wetendin bir yaki bir qanche Uyghur oqughuchi ekilip terbiyilesh arzusidin bolghan idi. Shunga u 1994-yilidin bashlap, aliy mekteplerning xizmet élanlirigha qarap, özige muwapiq kélidighan proféssorluq xizmet orunlirini izdeshke bashlidi. Hemde özining sherti toshidighan xizmet orunlirining hemmisige iltimas qildi. Netijide u 3 aliy mektep teripidin xizmetke élishtin burunqi körüshüshke teklip qilindi. Lékin, ularning hemmisi Erkin Sidiqtin "eger biz séni alsaq, sen qanchilik tetqiqat xirajiti élip kéleleysen?" dep soridi. Eslide shu yilliri Sowit Ittipaqining parchilinip kétishi bilen, Amérikidiki bir qisim dölet mudapiesi bilen munasiwetlik tetqiqat orunliri taqilip ketken bolup, optika kespi saheside uzun yilliq tetqiqat tejribisige ige bolghan, doktorluq unwanliri bar nurghun yuqiri derijilik téxnika xadimlirining hemmisi oqutquchiliq xizmiti izdewatqan bolup, ularning bir qismining qolida xéli kop tetqiqat xirajiti bar iken. Amérika Washin'gton Shtatining üch-sheher (In’glizche "Tri-City") digen shehirige jaylashqan washin'gton shtat uniwérsitéti (In’glizche "Washington State University at Tri-Cities") Erkin Sidiq bilen téléfon arqiliq sözleshkende, bu bir xizmetke iltimas qilghan kandidatlarning sani 300 din ashidighanliqini, ularning ichide tetqiqat puli bilen kéleleydighanlarmu xéli köp sanni teshkil qilidighanliqini éytqan idi. Mushundaq keskin riqabet ichide u ikki yil tiriship, birer proféssorluq xizmitige érishelmidi. Shuning bilen u bir mezgil Post-Doktorluq bilen shughullinish qararigha keldi.

Erkin Sidiqning doktorluq oqushidiki yétekchi oqutquchisi u birer xizmet tépiwalghiche yérim kün ders ötüp, yérim kün özi bilen Post-Doktorluq qilip turush teklipini berdi. Uningdin burunmu Erkin Sidiq éléktir énjénérliki fakultétidiki yéngi qobul qilin'ghan oqughuchilargha "FORTRAN" kompyutér tilini özi musteqil ötüwatqan idi. 1995-yili 4-ayda bashlan'ghan «etiyazliq mewsum» da, u öz fakultétidiki toluq kursni püttürüsh aldidiki oqughuchilargha "éléktir tok yoli" bilen "éléktir tok yoli tejribisi" din ibaret 2 dersni "Léktor" luq salahiyiti bilen musteqil ötti. Hemde Kaliforniyening paytexti bolghan sakraménto (In’glizche "Sacramento") shehirige jaylashqan Kaliforniye shtat uniwérsitéti éléktir énjénérliki fakultitidiki oqush pütttürüsh aldidiki oqughuchilarghimu "éléktronluq xewerlishish sistémisi tejribisi" dersni léktor bolup ötti. Mushundaq pütün künlük emes oqutquchilarni Amérikida In’glizche "part-time instructor" dep ataydu. Qalghan waqitta ustazi bilen birlikte Post-Doktorluq tetqiqati bilen shughullandi.

Uning bu mezgilde qilghan tetqiqat mawzusi lazér nuri arqiliq diamétiri 10 mikrométir (1 métir bir milyon mikrométirge teng) kélidighan diéléktrik zerrichilerni tutush we uni bir jaydin yene bir jaygha yötkesh apparatini lahiyilep yasap chiqish boldi. Bundaq apparatlar In’glizche "Laser Tweezers" dep atilidighan bolup, uning Uyghurche menisi "lazér nurluq qisquch" dégen'ge yéqin kélidu. Insanlarning chéchining tomluqi 17 mikrométirdin 181 mikrométirghiche kélidu. Shunga 10 mikrométirliq zerriche déginimiz intayin kichik nerse bolup, uni adette bashqa usul bilen tutush we bir jaydin yene bir jaygha yötkesh asan emes. Shunglashqa biologiye saheside bundaq zerrichilerni lazér nuri arqiliq tutup bir terep qilghili bolidu. Erkin Sidiq aldi bilen bir nur bir dane nahayiti kichik diéléktrik sharning üstige chüshkende peyda qilidighan küchlerni formulalashturup, ularni hésablap chiqti. Uning bu mezmundiki tetqiqat netijisi Amérikining "qollanma fizikisi" (In’glizche "Journal of Applied Physics") jornilining 1997-yili 9-ayliq sanida élan qilindi. Uningdin kéyin u bu apparatni lahiyilep, hemde uningdin birni tejribixanida yasap chiqip, sinaq qildi. Bu apparat bilen uning sinaq netijisi xelqara optika jem'iyiti (SPIE) jornilining 1997-yili féwraldiki sanida élan qilindi (ashu maqalida 4-yönilishlik nur bilen bir kichik zerrichini tutqan resimdin birsi bar).

1995-yili 8-ayda xizmet izdesh arqiliq Erkin Sidiq shimaliy Kaliforniyediki özi oqughan mektepke 120 kilométir kélidighan, In’glizche "Livermore" digen sheherge jaylashqan "Sandia dölet tejribixanisi" din bir Post-Doktorluq xizmiti tapti. Bundaq dölet tejribixanisidin Amérikida bir qanchisi bar bolup, ular asasen Amérika hökümitining énérgiye we dölet mudapiesi tarmaqliri üchün mexsus tetqiqat élip baridu. Ularning tetqiqatlirining köpinchisi mexpiy bolup, siritqa ashkarilanmaydu. Erkin Sidiq ishqa chüshidighanda qarisa, u junggo grajdani bolghachqa, uning héliqi tejribixanining ichige kirishige yol qoyulmaydiken. Yeni, Amérika bir qisim döletlerning puqralirining dölet tejribixanilirida ishlishini chekligen bolup, bu döletlerning ichide junggomu bar iken. Amalsizliqtin bu tejribixana pulni Erkin Sidiqning mektipige bérip, Erkin Sidiq öz mektipide turup ularning tetqiqatini élip baridighan boldi. Buning üchün Erkin Sidiqqa bérilgen ish heqqining 42 pirsentini Kaliforniye uniwérsitéti tutup qaldi.

Erkin Sidiqning Sandia diki ustazining ismi Rich Trebino bolup, u kishi dokturluqni stanford uniwérsitétidin alghan, optika saheside dunya boyiche xéli nami bar bir kishi idi. U kishining boyi égiz, dawamliq bir xurum shilepe kiyiwalidighan bolup, bir qarashqa u kishi bir dangliq alimgha emes, Amérikining "gherbiy makan" kinoliridiki kala heydigüchi (In’glizche "Cow-boy") din birsige oxshaytti. Bu kishi toghrisida töwendiki tor bétide bezi In’glizche melumatlar bar iken:

http://www.spie.org/web/oer/october/oct00/spiescene.html

Bu mezgilde Erkin Sidiq, Rich Trebino qatarliq 4 kishi asmandiki hawa qatlimidiki ozon qewitini ölcheydighan bir lazér nuri üskünisini layihilep yasap chiqmaqchi bolup, Erkin Sidiq uning optikiliq layihisige mes'ul boldi. Mushu terjimihalning kéyinki qismida teswirlinidighan CVI lazér shirkitining bir tarmiqimu Sandia bilen oxshash sheherde bolup, bu tarmaq shirketning yehudiydin bolghan bashliqi Aléks (In’glizche "Alex") ashu üskünining optika we méxanikiliq zapchaslirini ishlep chiqirishqa mes'ul boldi. Erkin Sidiq yéngi layihelerni birining keynidin birini otturigha qoyup, xizmettiki yuqiri ünüm we ijadkarliq jehette bu 5 kishilik guruppidiki bashqa hemme ademni heyran qaldurdi. Rich Trebino ependi shuningdin bashlap nege barsa "men ömrümde erkindek qattiq ishleydighan ademni körüp baqmighan" deydighan boldi. Mushu mezgilde bu 5 kishilik guruppa xelq'araliq yighin we ilmiy jornallarda jemi 10 parche ilmiy maqale élan qildi. Ikki parche patént aldi. Rich Trebino ependi shuningdin tartip Erkin Sidiqni intayin yaxshi körüp qalghan bolup, 1996-yili 9-ayda bir yéngi shirket qurmaqchi bolghan ikki tonushigha Erkin Sidiqni körsitip berdi (bu jehette kéyinki bölümde yene azraq toxtilimiz). 1998-yili u kishi géorgie téxnikiliq instituti (In’glizche "Georgia Institute of Technology") ning fizika fakultitigha mudir bolup yötkelgen bolup, 2003-yili özi géorgie shtatining atlanta shehiride yuquriqi mektepning tarmiqida qurghan bir shirkitige Erkin Sidiqni ishlep bérishke teklip qildi. Lékin Erkin Sidiq özi Kaliforniyeni yaxshi köridighan bolghachqa, u xizmetni ret qildi. Lékin bu ikki kishining hazirmu qoyuq alaqisi bar. Rich Trebino ependi kéyin yene bir shirket qurghan bolup, uning tor bet adrési: http://www.swampoptics.com.

Amérikining birer resmiy ilmiy tetqiqat jornilida ilmiy maqale élan qilidighanda, uni aldi bilen bir bash tehrir közdin kechürüp, eger özi u maqalini muwapiq körse, uni maqalining aptori bilen oxshash kespiy sahede tetqiqat bilen shughullinidighan bashqa proféssor yaki tetqiqatchilardin 3 kishige mangdurup béridu. Bu kishiler In’glizche "Reviewer" dep atilidighan bolup, uning bu yerdiki Uyghurche menisi "tekshürüp testiqlighuchi" mes'ul muherrir digen'ge yéqin kélidu. Eger bu 3 kishi maqalini testiqlisa, u maqale yollan'ghan ilmiy jornalda élan qilinidu. Eger ular testiqlimisa, maqale élan qilinmaydu. Eger maqalidiki mesile kichikrek bolsa, aptorgha uni özgertish pursitidin bir qétim bérilidu. Erkin Sidiq Post-Doktorluq bilen shughullan'ghan mushu bir yérim yil waqit jeryanida hemde uningdin kéyinki bir yildek waqit ichide, Amérikining optika sahesidiki eng nopuzluq jornallar bolghan "Applied Optics", "Journal of the Optical Society of America", we "Optics Letters" dégenlerge "tekshürüp testiqlighuchi" yeni mes'ul muherrir bolup ishlep berdi.

Ongdin sanighandiki 4-kishi Erkin Sidiqqa yaponiyide köp yaxshiliq qilghan, osaka uniwérsitétining
professori Magoto Tsutsumi ependi bolidu. Osaka uniwérsitéti bilen Erkin Sidiqning mektiwining
ariliqi xéli yiraq bolup, Erkin Sidiq yaponiyide oquwatqan waqitta, magoto ependi yol kirasini öz
yénidin chiqirip, Erkin Sidiqni bir yildek öz guruppisining tetqiqat yighinigha qatnashturghan.
Kéyin Erkin Sidiqni öz mektipige imtihansiz asprantliqqa qobul qilghan bolsimu, bu ish axirida
emelge ashmay qalghan. 1996-yili 6-ayda bu kishi San Fransiskodiki bir xelq'araliq yighin'gha
kelgende, Erkin Sidiq u kishi bilen yene bir yaponluq proféssorni özining dawis shehridiki mektipige
ekilip, yatiqida Uyghurche tamaq bilen méhman qilghandin kéyin, özining tejribixanisini ékiskursiye
qildurdi. Resimdikisi mana shu chaghdiki bir körünüsh.

Erkin Sidiqning San Fransisko shehiridiki öyining aldi. Erkin Sidiq ailisi bu öyde 1997-yili 5-aydin
2004-yili 7-ayghiche turghan bolup, mushu mezgilde bu öy San Fransiskodiki Uyghurlarning chong
öyilik rolini ötigen. Wetendiki we Amérikining bashqa yerlidiki Uyghurlar San Fransiskogha tamashigha
kelgende, ularning köpinchisi mushu öyge chüshken. 3-4 yilghiche yéngi yil we bashqa bayramliq
olturushlarmu mushu öyde bolghan (kéyin Uyghurlarning sani köpiyip, bu öyge patmaydighan
bolup qalghan). Resimdikiler ongdin solgha: Gheyret Sabit, Adil Atawulla, Dilnare, Erkin Sidiq,
Aman’gül, Dilshat, Erafat, Mahire, Elanur appay, Hoshur Islam muellim, Dilnur, Rahile, Nuri Ablikim,
we Polat ömer. Bu resim 2000-yili 4-ayning 3-küni tartilghan.

Erkin Sidiqning apisi Patemxan Amérikigha 1999-yili 2-qétim kelgende öyning aldida chüshken resim.
Resimdikisi Erkin Sidiqning toyota 4 runnér markiliq mashinisi bolup, hazirmu shu mashinini heydeydu.

San Fransisko shehirining yiraqtin tartilghan bir körünishi. Bu resim 2003-yili 10-ayning 25-küni
Aman’gülning hedisi Gulbahar xanim (otturidiki kishi) Amérikigha tuqqan yoqlash üchün kelgende tartilghan.

---

© Copyright 2004 Uyghur Meripet Homepage