Erkin Sidiqning Qisqiche Terjimali

[1-Bölum], [2-Bölum], [3-Bölum], [4-Bölum], [5-Bölum]
[6-Bölum], [7-Bölum], [8-Bölum], [9-Bölum], [10-Bölum]
[11-Bölum], [12-Bölum], [13-Bölum], [14-Bölum], [15-Bölum]

7-Bölum: Shangxeydiki Bilim Ashurush

Erkin Sidiq Shinjang Uniwérsitétide oqughan kespiy derslerning birsi "éléktro-magnitliq meydan we dolqunlar" dep atilidighan bolup, u nur we bashqa éléktro-magnitliq dolqunlarning qandaq qilip bir yerdin yene bir yerge tarqitidighanliqi, hemde ularning bashqa matériyallargha qandaq tesir körsitidighanliqi qatarliqlar toghrisidiki derstur. U éliktir énjénérligi kespi üchün intayin muhim derslerning biri bolup hésablinidu. Fizika kespidiki 3 chong neziriyening birsimu ene shudur. Bu dersning éliktir énjénérligi (radio éléktronikisimu shuning ichide) sahesidiki bashqa dersler bilen bolghan chong perqi, bu derste éléktro-magnitliq dolqunni teswirleydighan matématikiliq formulalarda wéktorluq qimmetler köp ishlitilidighan bolup, qalghan kespiy derslerde bolsa wéktorlar unchiwala köp ishlitilmeydu. Shunga bu ders éléktir énjénérligi kespidiki oqughuchilargha bir qeder tes tuyulidu. Erkin Sidiq hazirghiche junggo, yapon we amérikida yashap baqqan bolup, bu 3 döletlerning hemmiside u bashqilarning aghzidin "éléktro-magnitliq dolqunini ögenmekmu tes, ders qilip ötmekmu tes, hemde ishlitishmu tes" digen sözni anglap baqti. Bu dersni öginish tes bolghachqa, Erkin Sidiq barghan döletlirining hemmiside oqughuchilar bu dersni ötidighan oqutquchighimu öch bolup kétidighanliqini kördi. Eyni waqitta Shinjang uniwérsiétida bu derste terbiyilen'gen birermu Uyghur oqutquchi yoq bolup, amalsizliqtin bashqa bir sahede ders ötidighan oqutquchidin birini Erkin Sidiqning sinipigha mushu dersni ötüshke qoyghan idi. Netijide u oqutquchi bu dersni yaxshi ötelmey, siniptiki oqughuchilar her qétimliq derste oqutquchi üstidin qaqshapla olturdi. Erkin Sidiq bolsa bir az bolsimu bir nersini aydinglashturuwélish üchün u oqutquchidin toxtimay soal soraytti. Mewsumning otturisi bolup qalghan künlerning biride, u oqutquchi Erkin Sidiqni chaqirtip, uninggha: "ukam, kéler qétimliq dersni sen ötüp baqamsen?" dep soridi. Erkin Sidiq uninggha maqul bolup, kéyinki qétimliq dersning waqti kelgiche bu derske etrapliq teyyarliq qildi. Hemde bir qétimliq dersni ötti. Erkin Sidiq aldi bilen bu qétimliq mezmun'gha ait burunqi mezmunlarni birer qur tekrarliwétip, uning keynidin yéngi mezmunni sözlidi. Uning léksiyisi intayin sistémiliq we chüshinishlik bolghachqa, uning üstige u otturigha chiqip sözligende anglighuchilarni özige nahayiti jelip qilalaydighan bolghachqa, sawaqdashliri burunqidek warang-churung qilmay, dersni intayin zéhin qoyup anglidi. Hemde ders axirlashqanda, siniptiki sawaqdashlar birdekla qattiq chawak chélip ketti. Derstin chüshkende beziler uning qéshigha kélip: "erkin, men bu dersni bügün tunji qétim chüshinelidim", didi. Bu dersning oqutquchisi ajiz bolghachqa, oqughuchilargha hich qandaq tapshuruq bermidi. Hich qandaq meshiqmu ishletküzmidi. Yérim mewsumluq we mewsum axiridiki imtihanilarnimu oqughuchilargha her xil wéktorluq formulalar bilen ularning fizikiliq menisini yadlighuzup, shuningdinla imtihan aldi. Erkin Sidiq özining oqush püttürüsh maqalisida bayan qilghan "mikro dolqun téxnikisi" mu yüqurqi éléktro-magnitliq dolquni asasigha qurulghan bolup, uning bu maqalisi özining ustazi Sultan muellim bilen fakultittiki bashqa oqutquchilarning yuqiri bahasigha érishken idi.

77-yilliq Uyghur oqughuchilar 1983-yili 2-ayning 15-küni oqush puturetti. 1983-yili 1-ayda Erkin Sidiq kelgüside kesip bilen shughullinidighanliqini qarar qilip bolghandin kéyin, fakultétning mudiri Sultan muellim Erkin Sidiqni kelgüside eshu éléktro-magnitliq dolquni dersini ötüshke teqsim qildi. Hemde 77-yilliq oqughuchilarning oqush püttürishi we ularning xizmet teqsimatini élan qilishqimu saqlimay, Erkin Sidiqning Shangxey Qatnash Uniwérsitétining éléktir énjénérligi fakultitigha bir yil bilim ashurushqa baridighanliqini qarar qildi.

1983-yili 2-ayning 18-küni, Erkin Sidiq Shangxeyge yétip keldi. Hemde 2-ayning 21-küni 1-mewsumluq dersini bashlidi. Ders bashlinip uzun ötmey, yeni 2-ayning 28-küni, memliket boyiche shu yilliq aspirantliqqa kirish imtihani élindi. Erkin Sidiq aspirantliqta oqushni uzundin béri arzu qilip kelgen bolup, u chaghda Uyghur diyaridiki hich qandaq aliy mektep Uyghur aspirantliq oqughuchilirini téxi qobul qilalmaydighan bolghachqa, Erkin Sidiq imtihan bérish üchün tyenjin uniwérsitéti bilen nenjing sanaet institutining éléktro-magnitliq dolquni kespige tizimlatqan idi. Hemde tizimlatqan waqittin tartip, küchining bériche bu imtihanlargha teyyarliq qilip kelgenidi. Imtihan élin'ghan penlerning birsi siyaset dersi bolup, u junggo kompartiyisi tarixini asas qilghan bolghachqa, Erkin Sidiq yalghuz bu dersning mezmunigha xenzuche teyyarliq qilipla qalmay, adem bilen jaylarning ismini xenzuchida qandaq yézishqimu teyyarliq qilishqa toghra keldi. Hemde u éléktro-magnitliq dolquni saheside yuquriqi ikki mektepning oqughuchiliridin jiq ajiz idi. Shunga u bu qétimliq imtihanigha izchil türde küchining bériche teyyarliq qilip qatnashqan bolsimu, uni yuquirqi ikki mektep aspirantliqqa qobul qilmidi.

Erkin Sidiq u chaghda könglige mundaq bir nishanni pükken idi. U bolsimu, éléktro-magnitliq dolquni bilen mikro dolqun téxnikisi kesiplirini puxta igilep, yurtqa qaytip barghandin kéyin Uyghur diyaridiki bir boshluqni toldurush. Démisimu u chaghda Erkin Sidiq Uyghur diyarida bu sahede ishleydighan birmu ademni bilmeytti. Shunga u qaytip barghandin kéyin birer qiyin mesilige duch kélip qélip yardem soray dise, yardem béreleydighan birermu kishi yoq idi. Uning ustige Shinjang Uniwérsitétining mikro-dolqun ders tejrixanisini qurup chiqish wezipisimu uninggha yüklen'gen idi. Shunga Erkin Sidiq 1-saetlik derstin bashlap qattiq tirishishni bashlidi. U her küni kech saet 11 de kutupxanini taqighiche kutupxanida öginish qildi. Kutupxana taqalghandin kéyin éliktir énjénérliki fakultétining radar tejribixanisigha bérip, kéche saet 12 din ashqiche yene öginish qildi (bu tejribixanining toki kéchiche toxtap qalmaytti). Dem élish künliri we bayram künlirimu peqet dem almay öginish qildi. Bu mektep junggo boyiche eng dangliq 5-6 mektepning birsi bolghachqa, Erkin Sidiq birge oqughan oqughuchilar öginish iqtidari we kespiy asasi jehetlerde intayin küchlük idi. Shunga u Shinjang Uniwérsitéti Uyghur sinipini püttürgen sewiye bilen bir tereptin pütün wujudi bilen qalghan oqughuchilargha yétiship méngishqa tirishti. Yene bir tereptin oqutquchi sinipta sözlimigen we tapshuruq qilip bermigen meshiqlerning hemmisini özi ishlep mangdi. Qiyinchiliqqa yoluqsa derstin chüshkendin kéyin oqutquchini izdep tépip, uningdin soridi. U dawamliq oz-özidin: "men özem ders ötkende, mawu mesilini qandaq chüshendürimen?" dep sorap turdi. Kitabta özi chüshenmeydighan birer mezmunning bolishigha qet'iy yol qoymidi. Uning nishani u özi burun béshidin kechürgen, beziler éliktir énjénérlikige ait kespiy derslerde "eger mundaq mundaq qilsa, mundaq bolidiken" dep özi chüshenmigenliki üchün hékaye sözligendek ders ötidighan ehwalgha uzul-késil xatime bérish idi.

Erkin Sidiq Shangxey Qatnash Uniwérsitétige yéngi barghanda, u mektepke Shinjang 1-awghust yéza igilik institutidin xaliq we ablikim isimlik ikki oqutquchimu bilim ashurushqa barghan bolup, bu ücheylen bir yataqta turdi. Uningdin bashqa bu mektepte ular bérishtin birer yil burun qobul qilin'ghan, kespi "pen-téxnikigha ait én'gliz tili" bolghan bir "Shinjang sinipi" bar bolup, uningda Uyghur diyaridin kelgen 30gha yéqin oqughuchilar bar idi. Bu oqughuchilarning köpinchisi Uyghur bolup, oghul oqughuchilarning yatiqi Erkin Sidiqning bilen uttur xoshna idi.

Pütün yataq binalirida qish küni par yoq, we yaz küni hawa tengshigüch yoq idi. Shunga qish künliri kutupxana we siniplar taqaq waqtida yataqta öginish qilghanda, hemme oqughuchilar imkanqeder yotqanning ichige kiriwélip öginish qilatti. Lékin, qol bilen xet yazidighanda yaki matématikiliq hésablarni ishleydighanda yene soghaq yataqta olturup öginish qilishqa toghra kéletti. Shunglashqa Erkin Sidiq qish künliri bir chong botulkigha qaynaq su qachiliwélip, u botulkini qoligha tekkuzup turup, yaki uni quchaqlap olturup öginish qildi. Yaz künliri Shangxeyde pasha tola, hawa intayin tinjiq we nem bolidu. Yughan kiyimler 4-5 künde aran quruydu. Xurum ayaq we xurum sanduqlar nemlikte kokurup kétidu. Adem yataqta öginish qilghanda, kiyim kiyip oltursa issiqning dimiqigha chidighili bolmaytti. Kiyimni séliwetse pasha chaqatti. Shunga Erkin Sidiq kalte ishtinidin bashqa hemme kiyimini séliwétip, bir aq daka rexttin tikilgen pashiliqning ichige kiriwélip öginish qilatti. Mektepning tamiqimu intayin nachar bolup, her küni chüshlük we kechlik tamaq üchün kések shekilde késilgen gürüch tamiqidin bashqa nerse yoq idi. Bu gürüch normalni gürüchlerdin emes bolup, u eyni waqitta sowét bilen bolidighan urushqa teyyarliq körüsh yüzisidin 10 yildin artuq ash iskilatlirida saqlan'ghan kona gürüch idi. Shunga kések sheklidiki gürüchning renggi aq bolmastin, bezi yerliri aq, bezi yerliri qizghuch bolup, bir alla-chipar renglik késekke oxshaytti. Bundaq gürüchning temimu intayin nachar idi. Mektepke yéqinraq bir jayda tunggan ashxanisidin birsi bolsimu, u peqet juwawidin bashqa nerse etmeytti. Bu kések gürüchtin bek zérikip kétip, bir yekshenbilik dem élish küni Erkin Sidiq özi tamaq yeydighan tunggan ashxanisidikilerdin ashxanini 2 saetlik ariyet élip, bir qétim özi leghmen étip, bir qisim oghul oqughuchilar bilen birge yédi.

Qaytip barghandin kéyin mikro-dolqun tejribixanisi qurushqa puxta teyyarliq qilish yüzisidin, Erkin Sidiq her mewsumde mekteptiki xenzu oqughuchilar bilen 3 ders tallighandin bashqa, özige ustaz bolghan gu rüylung isimlik proféssorning mikro-dolqun tejribisi dersige öz ixtiyarliqi bilen yardemchi oqutquchi bolup ishlidi. Öz mektipide we Shangxey shehiri rayonida otkuzulgen mikro-dolqun téxnikisigha ait ilmiy doklat yighinlirining hemmisige qatnashti. Uningdin bashqa, "Shinjang sinipi" oqughuchiliri üchün én'gliz tilida ötülgen "aliy mektep matimatikisi" dersinimu izchil türde qoshumche qilip anglidi. U chaghda Shangxey Qatnash Uniwérsitéti Uyghur diyarining iqtisadiy we tebiiy bayliq ehwalini bir sistéma qurulushi süpitide tehlil we tetqiq qilish ishini kötürige alghan bolup, Erkin Sidiq mushu qurulush toghrisida élip bérilghan ilmiy doklatlarning hemmisigimu birini qaldurmay qatnashti.

Erkin Sidiq qoshulup oqughan sinip éliktir énjénérliki fakultétining 1984-yili oqush püttüridighan sinipi bolup, 1983-yili yazliq tetilde mektep ularni 2 heptilik praktikigha orunlashturdi. Erkin Sidiq bu xewerni anglighandin kéyin derhalla Sultan muellim bilen alaqiliship, bu praktikigha öziningmu qatnishishini iltimas qildi. Sultan muellim Erkin Sidiqni qollap, Shinjang Uniwérsitétidin bu praktika üchün Shangxey Qatnash Uniwérsitétige töleydighan xirajetni hel qilip berdi. Shuning bilen Erkin Sidiq 1983-yili 7-ayda nenjing shehirige bérip, shu yerdiki bir mexpiy herbiy radar zawutida 2 hepte praktika qildi. Ular bu jeryanda radar heqqide ders oqudi. Radarlarni ishlep chiqirish jeryanini közdin kechürdi. Zawutning ichidiki bir radarni bashqurup, nenjing sheherlik ayrudurumgha chüshken hemde u yerdin uchqan ayrupilanlarni radar arqiliq közitishni meshiq qildi. Hemde radarni sinaq qilish meydanighimu bir qanche kün bardi. Bu meydan nenjing shehiridin xéli yiraqliqtiki bir yézida bolup, u yerge 1-küni barghanda, u etraptin Erkin Sidiq chüshlük tamaq üchün birer tunggan ashxanisi tapalmidi. Shuning bilen bu küni u chüshlük tamaq yémidi. Etisidin bashlap u etigenlik tamiqi üchün 100 gramliq hor nénidin 2-3 ni yewélip, kechte öz jayigha qaytip kelgiche tamaq yémidi. 7-aylarda nenjingning hawasi intayin issiq hem intayin nem bolghachqa, hemde u chaghda téxi tonglatqu bolmighachqa, hor nénini éliwalsa, u chüshkiche buzulup qalatti. Nenjingde 7-aylarning kéchisi issiq we nemlik tüpeylidin ademning uxlishi intayin tes idi. Sharait ashundaq nachar bolsimu, barliq pursettin paydilinip bir nerse öginiwélish üchün, Erkin Sidiq hich kimge hich nime toghrisida telep qoymidi. Jim-jit yürüp, öginiwalghili bolidighan hemme nersini biliwélishqa tirishti. Ikki mewsumde xenzu oqughuchilarning sinipigha qoshulup oqughan 6 kespiy dersning hemmiside 80 din yuqiri nomur élip, bu mektepnimu we Shinjang Uniwérsitétinimu razi qildi.

Bu waqqiche Erkin Sidiq téxi junggodiki milletlerdin bashqini uchritip baqmighan bolup, yaponluqlarning we yehudilarning qandaq bolidighanliqinimu bilmeytti. U yaponiyede 2 yérim yil yashap, hemde amérikigha kélip bir qanche yehudilar bilen birge ishlep baqqandin kéyin, özining Shinjang Uniwérsitéti we Shangxey qatnash uniwérsitétlirida öginish ishida tutqan yolini eslep, shu waqitlarda özimu xuddi yaponluq we yehudilargha oxshash hemme waqitni ching tutup, hemme pursetni ching tutup, özi érisheligen 1-yolni étip qoymay, uning eksiche imkaniyetning bériche kichik yolni chongaytip, bilim yolida yüksek shijaet bilen dawamliq algha intilgenligini hés qildi. Shundaqla nopusi 10 milyon'gha barmaydighan, ademliri dunyaning hemme yerlirige tarqilip ketken yehudilardin qandaq qilip hazirghiche 160 tin köp kishi nobél mukapatigha érisheligenliginimu chüshinip yetti. Shuning bilen birge, yehudilar bilen sélishturghanda Uyghurlarning neqeder nadan we ajiz ikenlikinimu chongqur hés qildi. Emeliyette, eyni waqitta yehudilargha sélishturmay turupmu, Erkin Sidiq Uyghur jemiyitiki nurghun mesililerni toxtimay tehlil qilip, toxtimay közitip, özide bir yürüsh chüshenche hasil qilghan idi. Bu mesililerning birsi eyni waqitta ichkiriki ölkilerdiki bir qisim aliy mektepte qurulghan "Shinjang sinipi" din ibaret. Erkin Sidiq Shangxeyde oquwatqan mezgil mushundaq siniplar qurulghinining 2-yillirigha toghra kelgen bolup, bu siniplar bar mektepte yuz bergen ehwallar Erkin Sidiqni intayin heyran qaldurdi. Intayin échindurdi. Erkin Sidiq öz mektipidiki "Shinjang sinipi" ning dersige barghanda, her küni 2-3 oqughuchi "aghrip qalduq", dep derske kelmeytti. Bir qanche oqughuchilar imtihanilardin ötelmey, mekteptin chékinish girdabigha kélip qalghan idi. Uyghur oqughuchilarning yatiqi bir 6 qewetlik chong yataq binasining 1-qewitide bolup, bir küni axshimi ular yatiqida kéche saet 12 din ashqiche olturush qilip (binaning chiriqi öchürülgende yataqqa sham yandurup qoyup), saz chélip, naxsha éytip, pütün binadikilerni uxlatquzmidi. Ulargha gep qilghili kelgen xenzu oqughuchilarni urup, mektepte bir chong weqe tughdurdi. Shangxeydin bashqa yerlerdiki "Shinjang sinipi" oqughuchiliridinmu, beziliri "qosh qewetlik kariwatta yétish bizning örp-aditimizge xilap", dep mektepke dewa qilip, bir qewetlik kariwatta yétishni telep qilghan. Yene beziliri "biz qurban héytida choqum qoy öltürmisek bolmaydu. Bu Uyghurlarning örp aditi", dep, mekteplirige tirik qoy tapquzghan. Hemme mekteptiki Uyghur oqughuchilar dégidek öz mektipidiki xenzu oqughuchilar bilen chong mushtlash-jidellirini tughdurghan. Erkin Sidiq bu ehwallargha intayin échindi. Bu mekteptiki Uyghur oqughuchilar bir yataqta 8 kishi yatidighan bolup, Erkin Sidiq eyni waqitta 12 kishilik yataqta turup baqqan idi. Erkin Sidiq Uyghur aptonom rayonluq bir qisim Uyghur rehberler bilen uchrishish jeryanida, Uyghurlar üchün hazirlan'ghan bundaq pursetlerning hergiz asanliqche qolgha kelmigenligini toluq bilgen idi. Buning üchün Uyghur rehberler nurghun yol mangghan, bashqilargha intayin köp yalwurghan idi. Meqsiti mushundaq yol arqiliq yuqiri süpetlik Uyghur kespiy mutexessislerni terbiyilep yétildurush idi. Sinip mudirining telipi bilen, Erkin Sidiq bir küni öz mektipidiki Uyghur sinipqa kirip bir saet sözlidi. U aldi bilen ulardin nurghun soallarni soridi:

Siler bu yerge nime üchün keldinglar? Tamaq yéyish üchünmu? Yaki uxlash üchünmu?

Siler bu yerge qandaq kélip qaldinglar? Bek eqilliq bolghanliqinglar üchünmu? Aliy mektep imtihanida bek yuqiri nomur alghanliqinglar üchünmu?

Silerni oqutush üchün ata-ananglar qandaq japalarni chékiwatidu bilemsiler? Uyghur aptonom rayonidiki Uyghur bashliqlar hazir silerning poqunglarni tazilash üchün nime künlerni körüwatidu bilemsiler?

Erkin Sidiq yoqurqi soallarning jawablirini bir-birlep chüshendürdi. Hemde öz emeliyitige tedbiqlap turup, adem qandaq yashighanda uning ömrining qimmiti bolidighanliqi, we aliy mektep hayatining kéyinki ömride qandaq muhim rol oynaydighanliqi qatarliq bir qatar mesililer üstide sözlidi. Bu ishni Uyghur sinipidiki oqughuchilar intayin yaxshi qobul qildi. Bu ishning ular üchün chong roli boldi. Shuningdin kéyin ular Erkin Sidiqni téximu hörmetleydighan, uningdin eyminidighan boldi. Uyghur oqughuchilarning turmushini yaxshilash üchün, 1983-yilining kéyinki yérimida bu mektepke Uyghur diyaridin bir Uyghur ashpezmu ekeldi (her bir "Shinjang sinipi" gha béshidin tartipla bir pütün künlük Uyghur sinip mudiri ewetilgen idi). Shuningdin kéyin Uyghurlarning tamiqida zor yaxshilinish boldi. Lékin, omumyüzlük qilip éytqanda, "Shinjang sinipi" shu bir qétim berpa qilin'ghandin kéyin pütünley meghlup boldi. Bir qétim "Shinjang sinipi" ni qobul qilghan mekteplerning hemmisi uningdin kéyin bu ishni dawamlashturshni ret qildi. Ulargha kelgen telep-dewalarning köpligi, we mektepte yuz bergen Uyghurlar bilen xenzular otturisidiki we Uyghurlarning öz arisidiki urush-majra weqelirining köpligidin u mekteplerning rehberliri Uyghur aptonom rayonidiki Uyghur rehberlerge: "biz Uyghurlarning örp-aditini chüshinip bolalmaydikenmiz. Shunga buningdin kéyin özünglerning oqughuchilirini öz jayinglardila terbiyilenglar" didi. Erkin Sidiq hazir pat-pat shu waqittiki ishlarni esliginide köngli ghesh bolup, öz-özidin mundaq soalni sorap baqidu: "eger u chaghda berpa bolghini 'Shinjang sinipi" bolmastin, 'yaponluqlar sinipi' bolup qalghan bolsa, yaki 'yehudilar sinipi' bolup qalghan bolsa, ish qandaq bolar idi-he? U chaghda choqum ish pütünley hazirqining eksiche bolar idi". Junggo Uyghur diyarining paydisini nahayiti jiq köridu. Bu bir pakit. Lékin, Uyghur diyarining undaq paydisi héliqi "Shinjang sinipi" ni qobul qilghan mekteplerge biwaste tégishi natayin. Héliqi mekteplerning rehberlirining könglide, ular Uyghurlar üchün bir chong yaxshi ish qilip bériwatatti. Uyghur oqughuchilarni pulsiz oqutup terbiyilep bériwatatti. Ular Uyghur oqughuchilargha qerzdar emes, Uyghur oqughuchilar ular üchün qerzdar idi. Shunga, Uyghur oqughuchilar u mekteplerge tamaq yigili yaki uxlighili emes (eger meqsitingiz yaxshi yep yaxshi uxlash bolsa, siz Uyghur diyaridiki öyingizdin bashqa hich qandaq yerge barmasliqingiz kérek), oqughili barghandikin, barliq imkaniyettin toluq paydilinip yaxshi oqushi kérek idi. Eger Uyghurlarning ornida yehudilar bolup qalghan bolsa, del ashundaq qilghan bolatti. Mushundaq altundek pursettin paydilinip, nurghun kishilirini terbiyilep, Uyghur diyaridiki nurghun yuqiri derijilik muhim orunlarni igiligen bolatti (bundaq bolishigha eyni waqitta sharait bar idi). Shangxey Qatnash Uniwérsitétidiki héliqi "Shinjang sinipi" da oqughan ikki qiz oqughuchi hazir amérikida yashawatidu. Lékin nadan Uyghurlar undaq qilalmidi. Bu altundek pursetni qoldin bérip qoydi. Érishken 1-yolni chongaytip méngish u yaqta tursun, uni saqlapmu mangalmay, pütünley étip qoydi.

Lékin, Shangxey Qatnash Uniwérsitétidikiler Erkin Sidiqtin intayin razi boldi. Uni nahayiti hörmetlidi. Bir qétim ularning bir mektep rehberlik ömiki ürümchige bérip, Uyghur diyaridiki rehberlerge öz mektipidiki ehwaldin doklad bergende, "Shinjang sinipi" heqqidiki naraziliqidin kéyin, "eger Erkin Sidiqtek ademlerni tallap ewetsengler, undaqlardin qanchisi bolsa shunchisini alimiz", didi.

1983-yili yazliq tetilde Erkin Sidiq nenjingdiki praktikisini tügetkendin kéyin, yurtqa qaytmay, yene Shangxeyge qaytip keldi. U köpraq bilim igiliwélish üchün, toluq kurs oqughuchilirigha ötülmeydighan "mikro-dolqunluq tok yoli" dégen bir kespiy kitabni ustazidin ariyet élip, her küni uni oqudi. Hawa bek issiq bolghanliqi üchün, kalte ishtandin bashqa kiyimlerning hemmisini séliwétip, özini pashiliqning ichige soliwélip kitab oqudi. Bu kespiy kitabni özini qattiq mejburlap turup, xuddi roman oqughandek oqup chiqti. Her küni 10 nechche saet waqitni mana mushundaq ötküzdi. 1983-yili 8-ayning 14-küni, Erkin Sidiq poyiz bilen béyjingge bérip, 20-nöwetlik memliketlik oqughuchilar birleshmisi yighinigha qatnashti. Bu qétim u béyjingge özining muawin reislik wezipisini ötküzüp bérish üchün kelgen idi. Yighin jeryanida aldinqi qétimliq oqughuchilar birleshmisining 17 neper reisliri bir söhbet yighini ötküzüp, özlirining kelgüside nime ish bilen shughullanmaqchi bolghanliqini bashqilargha tonushturdi. Bu yighinda peqet Erkin Sidiqla "men öz kespimni dawamlashturidighan boldum" dédi. Qalghanlarning hemmisi kesip özgertip, memuriy xizmetke bölün'gen idi. Ularning ichidiki junggo merkiziy hökümitige teqsim qilin'ghan 4-5 kishi mushu yighin jeryanida téxi qandaq qilip bir-birini yölep, hoquq shotisining yuqiri baldiqigha chiqish toghrisida bezi pilanlarnimu tüzüp chiqti. Erkin Sidiqning köngli azraqmu yérim bolmidi. Uning eksiche, u bu qétim béyjinggha qilghan sepiri jeryanida intayin hayajan ichide ötti. Uning üchün Shinjang Uniwérsitétigha kirgendin kéyinki 5 yildin artuq waqit uning hayatidiki eng japaliq waqitlarning bir qismi bolsimu, yene bir tereptin u eng utuqluq, eng köngüllük ötken, hemde Uyghur millitining özige körsetken chongqur hörmettin tesewwur qilalighusiz derijide behrimen bolghan mezgiller idi. Bir ademning jem'iyettiki qimmiti uning shu jem'iyetke qoshqan töhpisi arqiliq belgilinidu -- Erkin Sidiq bu heqiqetni özining aldinqi 5 yildin köprek waqittiki hayati jeryanida intayin chongqur chüshinip yetti.

Aman’gül minkawxen oqughan bolghachqa, Shinjang Uniwérsitétini Erkin Sidiqtin bir yil baldur püttürüp, shu mektepning kompyutér fakultétigha teqsim qilindi. Hemde Erkin Sidiqning sinipidikiler eng axirqi yili "algol" dep atilidighan kompyutér tilini oqughanda, Aman’gül ashu derske yardemchi oqutquchimu bolghan idi. Bir qétim Aman’gül ders ötiwétip bir soal sorighanda, Erkin Sidiq qol kötürdi. Töwende olturghan 2 sinip oqughuchiliri ichide qol kötürgenlerdin Erkin Sidiqtin bashqisi bolmighachqa, Aman’gül nailaj Erkin Sidiqning jawab bérishige ruxset berdi. Erkin Sidiqning jawabidin kéyin Aman’gül "erkinning jawabi toghra", dése, töwendiki bir oqughuchi chaqchaq qilip, "jawab bergen erkin bolghandikin, uning jawabi elwette toghra bolidu-de", dédi. Aman’gül u chaghda u oqughuchigha bir aliyip qoydi. 1983-yili küzde, fakultét Aman’gülnimu Shangxey Qatnash Uniwérsitétigha kompyutér ilmi boyiche bir yilliq bilim ashurushqa ewetti. Shuning bilen kütmigen yerde bu ikkisige Shangxeyde yérim yil birge oqush pursiti yaritilip qaldi. Ular derske barghan waqitlardin bashqa waqitlarning hemmiside birge öginish qildi. Ular kutupxanida, "Shinjang sinipi" da we mikro-dolqun tejribixanisida kéche-kéchilep birge ders tekrarlidi. Shu yili küzdiki bir bayram jeryanida, Erkin Sidiq, Aman’gül, xaliq we ablikim töti birliship, xangju shehirige bérip, bir qanche kün birge sayahet qilip keldi. 1984-yili 1-ayda Erkin Sidiq oqushni tügitip, Uyghur diyarigha qaytishtin burun, ular ikkisi bosh waqitlardin paydilinip, toy qilishning bezi teyyarliqlirini Shangxeyde qiliwaldi. Bular Erkin Sidiqning qelbide toy qilishtin burunqi "muhebbet hayati" tiki eng güzel eslimilerning bir qismi bolup saqlanmaqta.

Yoqurqi resim: Erkin Sidiq Shangxey Qatnash Uniwérsitétining ichide. 1983-yili tartilghan.

Yoqurqi resim: Erkin Sidiq ustazi Gu Rüylung proféssor bilen birge. 1983-yili tartilghan.

Yoqurqi resim: Erkin Sidiq bilen Aman’gül mektep sirtigha qarap mangmaqta. 1983-yili tartilghan.

Yoqurqi resim: Erkin Sidiq bilen Aman’gül Xangjugha qilghan sayahiti jeryanida
qaldurghan bir xatire resim. 1983-yili tartilghan.

Yoqurqi resim: Erkin Sidiq bilen birge bilim ashurghan Ablikim (ongdin 1-kishi),
Xaliq (soldin 2-kishi) we "Shinjang sinipi" ning ikki oqughuchiliri. 1983-yili tartilghan.

---

© Copyright 2004 Uyghur Meripet Homepage